Roztoczańskie cmentarze – sacrum i pomniki przeszłości regionu w kontekście ich wykorzystania w turystyce krajoznawczej

• Authors: Waldemar Martyn

Title variants

EN

The Cemeteries of Roztocze Region as Sacrum and Monuments of the Region’s Past in the Context of Possible Use in Sightseeing and Tourism

Abstracts

EN

The article carried out characteristics and assessed the status of sacrum in selected cemeteries of Roztocze region treated as monuments of the past in the context of the possibility of their use in tourism and sightseeing. We analyzed the characteristics of this region’s cemeteries belonging to the Greek Catholic, Orthodox, Roman Catholic, Jewish and Protestant religion followers. Their genesis, war and symbolism were taken into account in the analysis. It was clear that sacrum was best preserved at war and symbolic cemeteries. It is due to the fact that they remain under the patronage of the state and burials no longer take place there. Their current architectural state was achieved as a result of competitions, or through the implementation of the rules governing the appearance of war a cemetery. At the same time, the sacred status appears to be threatened the most at the Roman Catholic cemeteries. Such a situation takes place as a result of a few factors. First of all, the cemetery is open; second of all, there is not much intervention into landscape architecture of the place by the administrator of cemetery.

PL

W artykule scharakteryzowano i oceniono stan sacrum na wybranych cmentarzach roztoczańskich traktowanych jako pomniki przeszłości regionu. Analizę przeprowadzono w kontekście możliwości ich wykorzystania w turystyce krajoznawczej. Oceniono charakterystyczne dla regionu nekropolie należące do wyznawców religii: grekokatolickiej, prawosławnej, rzymskokatolickiej, żydowskiej i ewangelickiej. Uwzględniono w analizie również nekropolie wojenne oraz symboliczne. Stwierdzono, że najbardziej obecne jest sacrum na cmentarzach wojennych i symbolicznych. Wynika to z faktu, że są objęte mecenatem państwa i w dzisiejszych czasach zamknięte dla pochówków. Aktualny wyraz architektoniczny uzyskały one najczęściej w wyniku konkursów. W ich przypadkach wygląd podporządkowany jest specjalnym przepisom np. decydującym o wyglądzie cmentarza wojennego. W analizach stwierdzono, że sacrum najbardziej zagrożone jest na cmentarzu rzymskokatolickim. Wynika to z racji jego otwartości i ograniczonej interwencji administratora cmentarza w stan jego współczesnej architektury i zieleni. Zdecydowanie najgorzej oceniono sacrum w odniesieniu do cmentarzy innych wyznań niż katolickie. Znaczna część cmentarzy szczególnie grekokatolickich, oraz żydowskich zatracają sacrum przy bierności miejscowych władz administracyjnych i gmin wyznaniowych.

Keywords

EN

historical policy; cemeteries; Roztocze region; tourism

PL

polityka historyczna; cmentarze; Roztocze; turystyka

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Facta Simonidis
• Year: 2014
• Volume: 7
• Issue: 1
• Pages: 195-214

Dates

published

2014

Contributors

author

Waldemar Martyn

• PWSZ w Zamościu

References

• Affek-Bujalska B., Podstawy prawne ochrony cmentarzy, w: Ochrona cmentarzy zabytkowych, Warszawa 1994 [Studia i Materiały – Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, Narodowa Instytucja Kultury. Cmentarze, 1 (4)].
• Bogusławska M., Ogrody pamięci, „Działkowiec”, 2005, nr 11.
• Ellade M., Sacrum i profanum. O istocie religijności, tłum. R. Reszke, Kraków 1999.
• Gawrysiakowa J., Grupy wyznaniowe ludności w Lubelskiem w XIX i pocz. XX w świetle rejestracji ruchu naturalnego, w: Prawosławni i mniejszości na Zamojszczyźnie XIX i XX wiek, Lublin 1992.
• Grzeszkiewicz-Somoter R., Prawosławni i unici na Zamojszczyźnie (XIX i XX w) w świetle zachowanych inskrypcji na niektórych cmentarzach; http://scebreshianum.republika.pl [dostęp: 5.05.2013].
• Kawałko D., Cmentarze woj. zamojskiego, Zamość 1994.
• Kierkuty – obrazy życia wiecznego, oprac. K. Bielawski, „Żydzi polscy” [dodatek do „Rzeczpospolitej”, 23.12.2008, nr 37].
• Kolbuk W., Kościoły wschodnie w Rzeczpospolitej ok. 1772 roku. Struktury administracyjne, Przemyśl 1998.
• Koper M., Gmina Lubycza Królewska – Pogranicze geograficzno-kulturowe, Lubycza Królewska-Jakubów 2010.
• Kuwałek R., Obóz zagłady w Bełżcu, Lublin 2010.
• Lipiec M., Refleksje o ewangelickich nekropoliach. Spotkania z zabytkami, Warszawa 2001.
• Młynarczyk K., Przyrodnicze uwarunkowania animacji turystyki alternatywnej, „Nauka. Przyroda. Technologia”, 2 (2008).
• Niedźwiedź J., Leksykon historyczny miejscowości dawnego woj. zamojskiego, Zamość 2003.
• Przybytek J., Wypominki o zmarłych na betonowej pustyni, „Katowice Nasze Miasto”, 31.10.2010.
• Schubert J., Pochówki żołnierskie w tradycji historycznej do czasów I wojny światowej. Powstawanie cmentarzy wojskowych, „Architektura. Czasopismo Techniczne”, 2011, http://suw.biblos.pk.edu.pl/resources/i5/i3/i9/i5/r5395/SchubertJ_PochowkiZolnierskie.pdf [dostęp: 22.09.2014].
• Słownik historii Polski, red. T. Łepkowski Warszawa 1969.
• Sobczak A., Poradnik cmentarny: kościelne i cywilne normy prawne o cmentarzach, chowaniu zmarłych normy z rozwinięciem, Warszawa 2003.
• Spiss A., Cmentarz jako element pejzażu kulturowego, „Roczniki Muzeum Etnograficznego w Krakowie”, 1994, nr 11.
• Stępień S., Nowa rodzaj kościoła obrządku bizantyjsko-słowiański, w: Polska-Ukraina 1000-letnie sąsiedztwo, red. S. Stępień, t. 2: Studia z dziejów chrześcijaństwa na pograniczu kulturowym i etnicznym, Przemyśl 1994.
• Stępień S., Represje wobec kościoła grekokatolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej po II wojnie światowej, w: Polska-Ukraina 1000-letnie sąsiedztwo, red. S. Stępień, t. 2: Studia z dziejów chrześcijaństwa na pograniczu kulturowym i etnicznym, Przemyśl 1994.
• Uliasz B., Cmentarze, kwatery i mogiły wojenne na Podkarpaciu, t. 1, Rzeszów 2006.
• Worończuk J. P., Specyfika kulturowa cmentarzy żydowskich, Katowice 2006.

Identifiers

DOI

10.56583/fs.218

Biblioteka Nauki

26850791