„o to się staram, żeby […] twoje sprawy zostały dobrze załatwione”. Koadiutoria biskupstwa warmińskiego dla Marcina Kromera w świetle listów i zabiegów Jerzego z Tyczyna

• Authors: Ewelina Polańska

Title variants

EN

„I endeavor that […] your matters are well taken care of”. Coadjutorship of the Warmia Bishopric for Marcin Kromer in the Light of the Letters and Efforts by Jerzy from Tyczyn

Abstracts

EN

In 1569, when Stanislaus Hosius, the Prince-Bishop of the Warmia Bishopric permanently departed for Rome, he left Marcin Kromer as the administrator of his diocese. However, he did not reach an agreement on this matter with Warmia’s diocesan chapter, which considered it the so-called articuli iurati (artykuły zaprzysiężone), thus initiating a long battle for the approval of the coadjutorship. A friend of Kromer from their student years, Jerzy from Tyczyn, a royal secretary and a Polish diplomat, who in the Roman Curia worked on behalf of the Kingdom of Poland and the Polish Church, effectively advocated for Kromer’s cause. Furthermore, the correspondence of Ticinius, an attentive observer and influential figure, shed new light on the entire matter. Finally, in early August 1571, at the Bernardine Monastery in Warsaw, delegates from Warmia’s diocesan chapter, declared to the apostolic nuncio that they accepted Kromer as the Coadjutor Bishop of Warmia upon the Pope’s approval.

PL

Kiedy w 1569 roku biskup warmiński Stanisław Hozjusz wyjeżdżał na stałe do Rzymu, w swojej diecezji zostawił jako administratora Marcina Kromera, jednak nie porozumiał się w tej kwestii z kapitułą warmińską, która uznała to za złamanie artykułów zaprzysiężonych (articuli iurati), co rozpoczęło długą batalię o zatwierdzenie koadiutorii. W Kurii Rzymskiej na rzecz Kromera skutecznie działał jego przyjaciel ze studenckich lat Jerzy z Tyczyna – sekretarz królewski, polski dyplomata działający w Italii na rzecz Królestwa Polskiego i polskiego Kościoła. Cała sprawa zyskuje nowe szczegóły dzięki korespondencji Ticiniusa – uważnego obserwatora i kreatora zdarzeń. Wreszcie na początku sierpnia 1571 roku w warszawskim klasztorze bernardynów delegaci kapituły warmińskiej stwierdzili wobec nuncjusza i całego jego dworu, iż akceptują Kromera jako koadiutora z woli papieża.

Keywords

EN

coadjutorship; Warmia Bishopric; Marcin Kromer; Jerzy from Tyczyn; Stanislaus Hosius; 16th century

PL

koadiutoria; biskupstwo warmińskie; Marcin Kromer; Jerzy z Tyczyna; Stanisław Hozjusz; XVI wiek

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Facta Simonidis
• Year: 2023
• Volume: 16
• Issue: 1
• Pages: 27-53

Dates

published

2023

Contributors

author

Ewelina Polańska

• Akademia Zamojska

• https://orcid.org/000000032960621X

References

• Achremczyk S., Indygena bez indygenatu, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 3 (2012), s. 475-489.
• Axer J., Wprowadzenie, w: Polski dyplomata na papieskim dworze. Wybór listów Jerzego z Tyczyna do Marcina Kromera (1554-1585), tłum., wstęp i koment. J. Axer, Warszawa 1982, s. 5-67.
• Banaszak M., Z dziejów dyplomacji watykańskiej. Poselstwa obediencyjne w latach 1534-1605, cz. 2: Dzieje poselstw polskich, Warszawa 1975.
• Barycz H., Kromer Marcin herbu własnego (1512-1589), w: Polski słownik biograficzny, t. 15, red. E. Rostworowski, Wrocław 1970, s. 319-325.
• Biskup M., „Articuli iurati” biskupa warmińskiego Fabiana Luzjańskiego z 1512 roku, „Rocznik Olsztyński”, 10 (1972), s. 289-312.
• Bogdan D., Działalność prawodawcza biskupa warmińskiego Marcina Kromera, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 3 (2012), s. 491-506.
• Borawska T., Kapituła Warmińska w średniowieczu i na początku czasów nowożytnych (1260-1550), w: Warmińska Kapituła Katedralna. Dzieje i wybitni przedstawiciele, red. A. Kopiczko, J. Jezierski, Z. Żywica, Olsztyn 2010, s. 155-171.
• Borawska T., Kopiczko A., Knobelsdorf (łac. Alliopagus) Eustachy, w: Słownik biograficzny kapituły warmińskiej, red. J. Guzowski, Olsztyn 1996, s. 114-115.
• Eichhorn A., Der ermländische Bischof Martin Kromer als Schriftsteller, Staatsmann und Kirchenfurst, Braunsberg (Braniewo) 1868.
• Eichhorn A., Der ermländische Bischof Martin Kromer als Schriftsteller, Staatsmann und Kirchenfurst, „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 4 (1867-1869), s. 1-470.
• Eichhorn A., Geschichte der ermländischen Biβchofswahlen, mit möglischer Berückβichtigung der ihnen zum Grunde gelegen Rechtsverhältnisse, zugleich eine chronologische Grundlage für die Geschichte der Bischofe Ermlands, „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 1 (1858-1860), s. 93-190, 269-383, 460-600.
• Fijałek J., Moderniści katoliccy Kościoła Lwowskiego w wieku XVI, „Pamiętnik Literacki”, 7 (1908), s. 8-56, 395-430.
• Kalinowska J.A., Wyjazd kardynała Stanisława Hozjusza do Rzymu w 1569 roku, „Studia Warmińskie”, 18 (1981), s. 181-209.
• Kamykowski L., Marcin Kromer (1512-1589), przyp. i przygot. do druku J. Starnawski (tekst pochodzi z 1939), „Ruch Literacki”, 32 (1991), s. 541-551.
• Kumor B., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 1, Kraków 1998.
• Lepszy K., Stefan Batory a Gdańsk, „Rocznik Gdański”, 6 (1932), s. 82-166.
• Marchwiński R., Czynności urzędowe sekretarza królewskiego Marcina Kromera, w: Historia i archiwistyka. Księga pamiątkowa ku czci profesora Andrzeja Tomczaka, red. J. Dygdała, B. Woszczyński, Toruń-Warszawa 1992, s. 153-165.
• Marchwiński R., Marcin Kromer (1579-1589), w: S. Achremczyk, R. Marchwiński, J. Przeracki, Poczet biskupów warmińskich, Olsztyn 1994, s. 113-119.
• Nowak W., Agenda biskupa Marcina Kromera w dziele ujednolicenia liturgii sakramentów św. w Polsce po Soborze Trydenckim, „Studia Warmińskie”, 12 (1975), s. 29-91.
• Nowak W., Agenda biskupa Marcina Kromera w dziele ujednolicania liturgii sakramentów w Polsce po Soborze Trydenckim, w: Agendy i rytuały diecezji warmińskiej (1574-1939), red. W. Nowak, Olsztyn 1999, s. 39-104.
• Nowak W., Biskup Marcin Kromer jako liturgista, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 3 (2012), s. 571-584.
• Nowak W., Geneza agendy biskupa Marcina Kromera, w: Agendy i rytuały diecezji warmińskiej (1574-1939), red. W. Nowak, Olsztyn 1999, s. 7-38.
• Obłąk J., Kapitulacje wyborcze biskupów warmińskich, „Studia Warmińskie”, 12 (1975), s. 5-27.
• Obłąk J., Kaplice polskie Marcina Kromera na Warmii, „Studia Warmińskie”, 2 (1965), s. 7-30.
• Pietrzyk Z., Marcin Kromer (1512-1589), w: Marcin Kromer – polski Liwiusz z Biecza, red. A. Obrębski, Gorlice 2014, s. 9-13.
• Podręczna encyklopedia kościelna, t. 3-4, oprac. S. Gall i in., Warszawa 1904.
• Podręczna encyklopedia kościelna, t. 5-6, oprac. S. Gall i in., Warszawa 1905.
• Podręczna encyklopedia kościelna, t. 21-22, red. S. Gall i in., Warszawa 1910.
• Polańska E.L., Imiennicy: Jerzy z Tyczyna i Jerzy Radziwiłł. Wzajemne kontakty w świetle korespondencji, w: Ecclesia et homines. Instytucje i ludzie Kościoła w czasach Jagiellonów (XIV-XVI w.), red. A. Januszek-Sieradzka, Sandomierz 2014 (Praeclara Stirps Jagiellonica, t. 5), s. 73-84.
• Polańska E.L., Rzymskie elity Kościoła drugiej połowy XVI wieku w korespondencji królewskiego dyplomaty Jerzego z Tyczyna, w: Elity i masy w społeczeństwach Czech i Polski w średniowieczu i wczesnych czasach nowożytnych, red. H. Gmiterek i in., Lublin 2016, s. 39-54.
• Polańska E.L., „Służby moje w łaskę Pana i dobrodzieja mojego zalecam”. Kontakty Jerzego z Tyczyna z Mikołajem Krzysztofem Radziwiłłem Sierotką, w: Viri excellentes. Studia i szkice z dziejów elit w czasach Jagiellonów, red. E.L. Polańska, K. Osewski, Sandomierz 2016 (Praeclara Stirps Jagiellonica, t. 7), s. 47-60.
• Polańska E.L., Sprawa barska i sumy neapolitańskie w zabiegach królewskiego dyplomaty Jerzego z Tyczyna w latach 1557-1572, w: Servitium et amicitia. Studia z dziejów kariery i awansu w Polsce Jagiellonów, red. A. Januszek-Sieradzka, Sandomierz 2011 (Praeclara Stirps Jagiellonica, t. 3), s. 39-54.
• Polańska E.L., Zakazane księgi, niezgodne beneficja i kardynalski kapelusz, czyli o zabiegach Jerzego z Tyczyna (ok. 1510 – ok. 1586) w Kurii Rzymskiej w świetle korespondencji, „Ibidem”, 10 (2014), s. 53-76.
• Romański P., Biskup warmiński Józef Ambroży Geritz (1783-1867), Olsztyn 2015.
• Sławski T., Marcin Kromer w 400 rocznicę śmierci, Biecz 1989.
• Starnawski J., Przemyskie koneksje młodego Marcina Kromera, „Rocznik Przemyski”, 39 (2003), z. 1, s. 47-48.
• Szorc A., Artykuły zaprzysiężone Marcina Kromera z 1571 roku, „Echa Przeszłości”, 3 (2002), s. 49-51.
• Szorc A., Dominium warmińskie 1243-1772. Przywilej i prawo chełmińskie na tle ustroju Warmii, Olsztyn 1990.
• Szorc A., Marcin Kromer (1512-1589, biskup warmiński w latach 1569-1589), w: Poczet biskupów warmińskich, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2008, s. 169-182.
• Szorc A., Marcin Kromer (1512-1589) – dyplomata i znawca spraw pruskich, w: Historia. Archiwistyka. Informacja naukowa. Prace dedykowane Profesorowi Bohdanowi Ryszewskiemu, red. M. Świgoń, Olsztyn 2009, s. 99-112.
• Szorc A., Wybór biskupa warmińskiego przez Kapitułę Warmińską w teorii i praktyce, w: Warmińska Kapituła Katedralna. Dzieje i wybitni przedstawiciele, red. A. Kopiczko, J. Jezierski, Z. Żywica, Olsztyn 2010, s. 233-255.
• Ślawska G., Opowiadania o biskupie Marcinie Kromerze, Biecz 2012.
• Ślawski T., Marcin Kromer w Bieczu w 400-lecie śmierci, „Studia Warmińskie”, 26 (1989), s. 79-86.
• Walewski C., Marcin Kromer, Warszawa 1874.
• Wiszniewski M., Historya literatury polskiej, t. 7, Kraków 1945.
• Wiśniewski J., Katolicy i protestanci na terenie byłej diecezji pomezańskiej (1243-1992), „Studia Elbląskie”, 2 (2000), s. 9-19.
• Wiśniewski J., Warmińskie wizytacje Kromerowskie, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 43 (1981), s. 181-202.
• Wojtyska H.D., Papiestwo – Polska 1548-1563. Dyplomacja, Lublin 1977.
• Zawadzki R.K., Łacińskie poezje Marcina Kromera, Częstochowa 2007.
• Żurek W.W., Marcin Kromer – Biskup Warmiński, w: Biskup Marcin Kromer (1512-1589) w służbie Kościoła, ojczyzny i ziemi bieckiej, red. W. Kret, S. Zych, Biecz 2013, s. 85-99.

Identifiers

DOI

10.56583/fs.2196

Biblioteka Nauki

26850504