Ukraińcy a sprawa rewindykacji narodowej Kałakutów na Lubelszczyźnie podczas I i II wojny światowej

• Authors: Andrzej Bożyk

Title variants

EN

Ukrainians and the matter of Kalakuts’ national revindication in the Lublin region during the First and Second World War

Abstracts

EN

This paper focuses on the problem of Kalakuts’ national revindication in the Lublin region. Chelm-Podlasie converts to the Roman Catholic religion (Ukase of Tolerance from 1905) were refered to as Kalakuts. Initially Kalakuts’ community kept the traditional Ruthenian traditions in the form of language and material culture. However, the feeling of national identity was gradually evolving towards the Polish option. Ukrainians were trying to neutralize this process during the First and Second World War, however, because of the Ukrainian movement’s weakness in these areas, Polish counteraction, as well as due to the impact of unfavorable external factors; Kalakuts’ national revindication didn’t bring positive results.  

PL

Artykuł dotyczy problemu rewindykacji narodowej ludności kałakuckiej na Lubelszczyźnie. Chełmsko-podlascy konwertyci (ukaz tolerancyjny z 1905 r.) na rzymski-katolicyzm określani przez ludność pozostałą przy prawosławiu mianem Kałakutów, początkowo zachowywali tradycyjną kulturę ruską, w postaci języka i kultury materialnej. Z drugiej strony proces krystalizowania się świadomości narodowej w obrębie tej ludności ewoluował stopniowo ku opcji polskiej. Ukraińcy podejmowali w okresie I oraz II wojny światowej próby neutralizacji tego procesu. Jednak z powodu słabości ruchu ukraińskiego na tych terenach, polskiej kontrakcji, jak i ze względu na wpływ czynników zewnętrznych, program rewindykacji narodowej Kałakutów nie przyniósł pozytywnych rezultatów

Keywords

EN

Kalakuts; conversion; national revendication; Ukrainian Central Committee

PL

Kałakuci; konwersja; rewindykacja narodowa; Ukraiński Centralny Komitet

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Facta Simonidis
• Year: 2013
• Volume: 6
• Issue: 1
• Pages: 191-212

Dates

published

2013

Contributors

author

Andrzej Bożyk

References

• Andrusiak M., Na marginesie artykułu p. H. I. Łubieńskiego pt. „Chełmszczyzna a Kościół Grecko-Katolicki w Galicji”, „Biuletyn Polsko-Ukraiński”, 1934, nr 46.
• Arlt F., Die Ukrainische Gruppe in General Gouvermment, Krakau 1940.
• Bericht von W., Kubijowytsch über seinen dienstlichen Aufenthalt im Distrikt Lublin und Warschau, in: The correspondence of the Ukrainnian Central Committe in Cracow and Lviv with the German Authorites 1939-1944, Hrsg. V. Veryha, Bd. 1, Edmonton-Toronto 2000.
• Białokozowicz B., Mikołaj Jańczuk 1859-1921. Podlaskie skrzyżowanie tradycji słowiańskich, Olsztyn 1996.
• Bożyk A., Cerkiew w cieniu konkwisty, „Nad Buhom i Narwoju”, 2008, nr 4.
• Cabaj J., Ukraińska Hromada w Białej Podlaskiej (1917-1918), w: Rok 1918 na Podlasiu, red. A. Kołodziejczyk, K. Pindla, Siedlce 2001.
• Chelmer Nachrichten-Wiadomości Chełmskie, 1939 nr 1.
• Domańska J., Sytuacja unitów w Królestwie Polskim w XIX w., w: Unia brzeska i jej następstwa (materiały sesji naukowej), Gdańsk 1991.
• Dylągowa H., Dzieje Unii Brzeskiej, Warszawa-Olsztyn 1996.
• Encyclopedia of Ukraine, vol. 3, Buffalo-London-Toronto 1984.
• Gil A., Historia w służbie idei narodowej. Wydarzenia 1874 roku na Podlasiu w ocenie polskiej, ukraińskiej i rosyjskiej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, 2 (2004).
• Gil A., Prawosławna eparchia chełmska do 1596 roku, Lublin-Chełm 1999.
• Grabowski R., Likwidacja unickiej diecezji chełmskiej i próby jej wznowienia, „Nasza Przeszłość”, 1989, nr 71.
• Grelka F.M., Ukrainizacja w dobie podporządkowania ras. Ukraiński Komitet Centralny w Generalnej Guberni w latach 1939-1941, „Biuletyn Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu”, 2002, nr 8.
• Hawryluk J., Kraje ruskie, Bielsk. Mielnik, Drohiczyn, Kraków 1999.
• Ideologia ruskiego ruchu narodowego Galicji Wschodniej w latach 1848-1863, „Studia Historyczne”, 1983, z. 4.
• Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 33, Warszawa 1977.
• Kołbuk W., Duchowieństwo unickie w Królestwie Polskim wobec polskich poczynań niepodległościowych, w: Chrześcijański Wschód i kultura polska, red. R. Łużny, Lublin 1989.
• Kołbuk W., Przechodzenie unitów na obrządek łaciński w diecezji chełmskiej w XIX w., w: Dzieło chrystianizacji Rusi Kijowskiej i jego konsekwencje w kulturze Europy, red. R. Łużny, Lublin 1988.
• Kołbuk W., Kwestia chełmska 1839-1918. Między polityką a religią, w: Kościoły wschodnie, red. J. Drabina, Lublin 2001.
• Konefał J., Towarzystwo Opieki nad Unitami, „Chrześcijanin w Świecie”, 1983, nr 114.
• Kupianowicz G., Ukraińskie życie kulturalno-oświatowe i ekonomiczne na Chełmszczyźnie i południowym Podlasiu w latach 1918-1926, „Rocznik Chełmski”, 5 (1995).
• Kuprianowicz G., Od „kultury ojców” do kultury ogólnonarodowej (aspekt funkcjonowania literatury) – casus Podlasia Południowego, „Nad Buhom i Narwoju”, 2000, nr 5.
• Kwartalnik Historyczny, 1981, nr 4.
• Kuprianowicz G., Projekty „rozwiązania” kwestii ukraińskiej na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w drugiej połowie lat trzydziestych XX wieku, w: Волинь і Холмщина 1938-1947 рр.: польсько-українське протистояння та його відлуння. Дослідження, документи, спогади, red. Я. Iсаєвич, Львів 2003.
• Lewandowski J., Królestwo Polskie pod okupacją austriacką 1914-1918, Warszawa 1981.
• Lewandowski J., Likwidacja obrządku greckokatolickiego w Królestwie Polskim w latach 1864-1875, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, 21 (1966).
• Lewandowski J., Sprawa chełmska. Dramat pogranicza, „Kamena”, 1990, nr 2.
• Łubieński H.I., Chełmszczyzna a Kościół Grecko-Katolicki w Galicji, „Biuletyn Polsko-Ukraiński”, 1934, nr 43.
• Mańkowski Z., Dokument w kwestii ukraińskiej, „Akcent”, 1990, nr 1-2.
• Niebielski E., Ksiądz Jan Kaliński-ostatni obrońca Unii na stolicy biskupiej chełmskiej, „Rocznik Chełmski”, 1 (1995).
• Pelica G.J., Kościół prawosławny w województwie lubelski (1918-1939), Lublin 2009.
• Roszczenko M., Unia a świadomość narodowa mieszkańców Podlasia i Chełmszczyzny, w: Unia brzeska i jej następstwa (materiały sesji naukowej), Gdańsk 1991.
• Rzemieniuk F., Unici Polscy 1596-1946, Siedlce 1998.
• Skowronek J., Ziemia Bialska w polskim ruchu narodowym do 1864 r., w: Z nieznanej przeszłości Białej i Podlasia, red. T. Krawczak, T. Wasilewski, Biała Podlaska 1990.
• Społeczne uwarunkowania formowania się ukraińskiej świadomości narodowej w Galicji Wschodniej w latach 1830-1863, „Kultura i Społeczeństwo”, 1981, nr 1-2.
• Sziling J., Kościoły chrześcijańskie w polityce niemieckich władz okupacyjnych w Generalnym Gubernatorstwie (1939-1945), Toruń 1988.
• Wilkowski E., Unici na ziemi chełmskiej w latach 1875-1905. Wybrane zagadnienia, „Rocznik Chełmski”, 4 (1998).
• Wysocki R., Związek Wyzwolenia Ukrainy a sprawa przynależności państwowej Chełmszczyzny w latach 1914-1917, „Rocznik Chełmski”, 11 (2007).
• „Zanim wróciła Polska”. Martyrologium ludności unickiej na Podlasiu w latach 1866-1905 w świetle wspomnień, red. T. Krawczak, Warszawa 1994.
• Від депортації до депортації. Суспільно-політичне життя холмсько-підляських українців (1915–1947). Дослідження. Спогади. Документи, ed. Ю. Макар et al., t. 1, Чернівці-Букрек 2011.
• Кубійович В., Українці в Генеральній Губернії 1939-1941, Chicago 1975.
• Купрянович Г., Український етнос на Холмщинi і Підляшшi у XIX-XX ст., в: Холмщинa і Підляшшя історико – етнографічне дослідження, red. В. Борисенко, Київ 1997.
• Левицький К., Історія визвольних змагань галицьких українців підчас світової війни 1914-1918, Львів 1928.
• Марчак I., З мучеництва Холмщини на Білгорайщині, Вініпег 1957.
• Олесiюк T., „Дещо про калакутів”, „Український Православний Календар”, Нью-Йорк 1959.
• Пастернак Я., Нарис історії Холмщини і Підляшшя (Новіші часи), Winipeg-Toronto 1989.
• Кубійович В., Жуковський А., Карта України, мірило 1:2 000 000, Мюнген-Париж 1978, mapa.

Identifiers

DOI

10.56583/fs.237

Biblioteka Nauki

26850684