Funkcja paratekstu w prozie retorycznej (na przykładzie pism Jana Śniadeckiego)

• Authors: Magdalena Smoleń-Wawrzusiszyn

Title variants

EN

The function of paratext in rhetorical prose (illustrated with Jan Śniadecki’s writings)

Abstracts

EN

The paratextuality is one of the transtextual relations distinguished in Gerard Genette’s typology. This relation is considered to be one of the most privileged area of pragmatic dimension of the work and its infl uence on the reader. According to Genette’s theory, paratexts are thought to be texts which surround a central text, i.e. titles, subtitles, intertitles, introductions, prefaces, editorial remarks etc. The article undertakes problems concerning functions of paratextual elements in the rhetorical prose as oriented to infl uence persuasively. As the research material there are taken journalistic writings and orations (i.e. applied rhetorical prose) of Jan Śniadecki – an outstanding representative of intellectual and cultural life at the turn of eighteenth and nineteenth centuries. The analyzed paratextual units of texts (titles, subtitles, intertitles, and prefaces) enabled to observe that those units make a signifi cant space in constructing rhetorical utterances – they introduce the reader into an atmosphere of rhetorical persuasion, and announce a tone and quality of discourse (polemicity, instructiveness, emotionality, and suggestiveness), as well as they signal persuasive strategies chosen by the author to realize aims of his utterances (e.g. self-creation of the sender through a topos of modesty, arguments appealing to experience and attitude of care).

PL

Paratekstualność jest jednym z typów relacji transtekstualnych wyróżnionych w typologii Gerarda Genette’a. Jest to relacja uważana za jedno z najbardziej uprzywilejowanych obszarów pragmatycznego wymiaru dzieła, to jest jego oddziaływania na czytelnika. Zgodnie z koncepcją Genette’a za paratekst uważane są składniki okalające tekst właściwy, a więc tytuły, podtytuły, śródtytuły, wstępy, przedmowy, posłowia, uwagi od wydawcy itd. W artykule podjęta została problematyka funkcji elementów paratekstowych w prozie retorycznej, ukierunkowanej na oddziaływanie perswazyjne. Materiał badawczy stanowią pisma publicystyczne i oracje (czyli retoryczna proza użytkowa) jednego z najwybitniejszych przedstawicieli życia umysłowego i kulturalnego przełomu XVIII i XIX wieku – Jana Śniadeckiego. Poddane analizie jednostki paratekstowe tekstów tego autora (tytuły, podtytuły, śródtytuły oraz przedmowy) pozwoliły na obserwację, że jednostki te są znaczącą przestrzenią w konstrukcji wypowiedzi retorycznej – wprowadzają odbiorcę w atmosferę retorycznego perswadowania, zapowiadają ton i jakość dyskursu (polemiczność, dyrektywność, emocjonalność i sugestywność) oraz sygnalizują strategie (mechanizmy) perswazyjne obrane przez autora do realizacji celów swoich wystąpień (np. autokreację nadawcy poprzez topos skromności, argumenty odwołujące się do doświadczenia i postawy troski).

Keywords

EN

paratext; rhetorical prose; persuasive function

PL

paratekst; proza retoryczna; funkcja perswazyjna

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Facta Simonidis
• Year: 2008
• Volume: 1
• Issue: 1
• Pages: 303-312

Dates

published

2008

Contributors

author

Magdalena Smoleń-Wawrzusiszyn

References

• Danek D., Dzieło literackie jako książka. O tytułach i spisach rzeczy w powieści, Warszawa 1980.
• Gajda S., O tytułach tekstów. Wprowadzenie do problematyki, „Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Filologia Polska”, 24 (1985).
• Genette G., Palimpsesty, tłum. A. Milecki, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, t. 4, cz. 2, Warszawa 1996.
• Goliński Z., Abyśmy o ojczyźnie naszej radzili. Antologia publicystyki doby stanisławowskiej, Warszawa 1984.
• Śniadecki J., Dzieła, t. 1-7, Warszawa 1837-1839.

Identifiers

DOI

10.56583/fs.337

Biblioteka Nauki

26850762