Wkład Władysława Semkowicza (1878-1949) w rozwój polskiej dziedziny archiwalnej

• Authors: Anna Radziejewska

Title variants

EN

The contribution of Władysław Semkowicz (1878-1949) to the Development of the Polish Archival Field

Abstracts

EN

The article presents the figure of Władysław Semkowicz (1878-1949), an outstanding historian and ardent social activist who contributed a lot to the development of the Polish archival field. He became involved in archival studies during his studies at the University of Lviv, when he was accepted as a deputy trainee in the National Archives of Town and Land Records in Lviv. From then on, W. Semkowicz spent most of his free time in the archives. He was a participant in the so-called Roman Expedition and researched archival resources in Lviv, Vilnius, Vienna, Wrocław, Berlin and Konigsberg. During the First World War, he evacuated with his family to Vienna, where, together with other Polish historians, he founded the Polish War Archives, which today can be considered one of the first Polish social archives. After the war, he started working at the Jagiellonian University, with which he remained connected until his death. W. Semkowicz took an active part in the formation of the Polish State after 123 years of partitions. He was appointed a member of the newly created Archive Council at the Ministry of Religious Denominations and Public Education and gave opinions on the draft Decree of February 7, 1919 on the organization of state archives and the care of archives. In the years 1921-1933, as a member of the Mixed Special Commission, he participated in negotiations regarding the recovery of Polish archival materials from Russia (USSR). During the Second World War, W. Semkowicz was employed in the State Archives in Krakow. In 1941, as a result of the decision of the Director of the Archives of the General Government in Krakow, Erich Randt, he was employed at the Institute of German Eastern Labor. During this period, he saved many Polish cultural goods by using sabotage for this purpose. This article analyzes the activities of W. Semkowicz in the field of archival science and is an attempt to prove his achievements in this field.

PL

W artykule została przedstawiona postać Władysława Semkowicza (1878-1949), wybitnego historyka i zagorzałego społecznika, który wiele wniósł do rozwoju polskiej dziedziny archiwalnej. Z archiwistyką związał się już w czasie studiów w Uniwersytecie Lwowskim, gdy przyjęto go na stanowisko zastępcy aplikanta w Krajowym Archiwum Aktów Grodzkich i Ziemskich we Lwowie. Od tego czasu W. Semkowicz spędzał większość wolnego czasu w archiwach. Był uczestnikiem tzw. Ekspedycji Rzymskiej oraz badał zasoby archiwalne we Lwowie, Wilnie, Wiedniu, Wrocławiu, Berlinie oraz Królewcu. W czasie I wojny światowej ewakuował się z rodziną do Wiednia, gdzie wraz z innymi polskimi historykami założył Polskie Archiwum Wojenne, które dziś można uznać za jedno z pierwszych polskich archiwów społecznych. Po wojnie rozpoczął pracę w Uniwersytecie Jagiellońskim, z którym był związany aż od swej śmierci. Władysław Semkowicz brał czynny udział w tworzeniu się Państwa Polskiego po 123 latach zaborów. Został mianowany członkiem nowo utworzonej Rady Archiwalnej przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz opiniował projekt Dekretu z dnia 7 lutego 1919 roku o organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami. W latach 1921-1933 jako członek Mieszanej Komisji Specjalnej brał udział w negocjacjach dotyczących rewindykacji polskich materiałów archiwalnych z Rosji (ZSRR). W czasie II wojny światowej W. Semkowicz był zatrudniony w Archiwum Państwowym w Krakowie. W 1941 roku w wyniku decyzji Dyrektora Archiwów Generalnej Guberni w Krakowie, Ericha Randta, został zatrudniony w Instytucie Niemieckiej Pracy Wschodniej. W tym okresie uratował wiele polskich dóbr kultury, wykorzystując do tego celu sabotaż. Artykuł ten stanowi analizę działalności W. Semkowicza w zakresie archiwistyki i jest próbą udowodnienia jego osiągnieć w tej dziedzinie.  

Keywords

EN

Władysław Semkowicz; archival field; Polish War Archives; recovery of archival materials; Archive Council

PL

Władysław Semkowicz; dziedzina archiwalna; Polskie Archiwum Wojenne; rewindykacja materiałów archiwalnych; Rada Archiwalna

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Facta Simonidis
• Year: 2022
• Volume: 15
• Issue: 2
• Pages: 85-103

Dates

published

2022

Contributors

author

Anna Radziejewska

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie

• https://orcid.org/0000000266413233

References

• Chorążyczewski W., Archiwistyka dla początkujących, Toruń 2014.
• Chorążyczewski W., Archiwistyka lokalna, archiwistyka uniwersalna. Wprowadzenie do problemu, w: Archiwistyka lokalna, archiwistyka uniwersalna, red. W. Chorążyczewski, A. Rosa, Toruń 2017 (Toruńskie Konfrontacje Archiwalne, t. 5), s. 7-13.
• Chorążyczewski W., Polska myśl archiwalna okresu międzywojennego w powszechnym dyskursie archiwalnym, w: Archiwa w Niepodległej 1919-2019: stulecie Archiwów Państwowych, red. E. Rosowska, Warszawa 2019, s. 36-58.
• Czarnota T., Archiwa społeczne w badaniach i dydaktyce uniwersyteckiej w Polsce, w: Archiwistyka społeczna, red. K. Ziętal, Warszawa 2012, s. 40-46.
• Dąbrowski J., Wspomnienie o prof. Wł. Semkowiczu, „Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności”, 1953, s. 125-126.
• Friedberg M., Władysław Semkowicz (9 V 1878-19 II 1949), „Kwartalnik Historyczny”, 57 (1949), z. 1-4, s. 330-332.
• Gieysztor A., Władysław Semkowicz (1878-1949), „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, 42 (1949), s. 214-215.
• Krochmal A., Rozproszone dziedzictwo. Kwestia rewindykacji polskich zasobów archiwalnych, „Teka Komisji Historycznej Towarzystwa Naukowego KUL”, 18 (2021), nr 3, s. 113-158.
• Kumaniecki J., Pokój polsko-radziecki 1921. Geneza, rokowania, traktat, komisje mieszane, Warszawa 1985.
• Mamczak-Gadkowska I., Archiwa państwowe w II Rzeczypospolitej, Poznań 2006.
• Mamczak-Gadkowska I., Józef Paczkowski i jego wkład w budowę polskiej służby archiwalnej, Warszawa 1990.
• Mamczak-Gadkowska I., Powstanie i rozwój sieci archiwów państwowych i naczelnych organów archiwalnych w niepodległej Polsce, w: Archiwa w Niepodległej 1919-2019: stulecie Archiwów Państwowych, red. E. Rosowska, Warszawa 2019, s. 13-35.
• Mikucki S., Władysław Semkowicz (9 V 1878-19 II 1949), „Kwartalnik Historyczny”, 57 (1949), z. 1-4, s. 325-330.
• Motas M., O przepisach archiwalnych w Polsce Międzywojennej (1918-1939), „Archeion”, 48 (1968), s. 111-136.
• Plezia M., Życie i prace śp. Prof. Władysława Semkowicza (9 V 1878-19 II 1949), „Roczniki Humanistyczne”, 2-3 (1953), s. 367-379.
• Polskie Archiwum Wojenne, „Nauka Polska”, 2 (1919), s. 584-585.
• Polskie Archiwum Wojenne, „Nowości Illustrowane”, 1915, nr 39, s. 6.
• Pomnażajmy zbiory Polskiego Archiwum Wojennego, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, 1934, nr 216, s. 9.
• Rybarski A., Centralny zarząd archiwalny w odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej, „Archeion”, 1 (1927), s. 1-14.
• Ryszewski B., O badaniach i dorobku archiwistyki polskiej z lat 1918-1939, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia”, 19 (1984), s. 173-203.
• Semkowicz W., Polskie Archiwum Wojenne, „Pion”, 1935, nr 23, s. 12.
• Semkowicz W., Przewodnik po zbiorze rękopisów wilanowskich, uzup. i przygot. do druku P. Bańskowski, Warszawa 1961.
• Semkowicz W., Sprawa rewindykacji archiwów i zabytków, „Głos Narodu”, 1921, nr 221, s. 2.
• Semkowiczowa J., Polskie Archiwum Wojenne, „Archeion”, 45 (1966), s. 63-74.
• Semkowiczowa J., Władysław Semkowicz w Sachsenhausen 1939-1940, „Studia Historyczne”, 12 (1969), nr 4, s. 561-602.
• Siemieński J., Rewindykacja archiwów koronnych, „Archeion”, 1 (1927), s. 33-60.
• Sochaniewicz K., Sprawa rewindykacji archiwów i mienia kulturalnego Polski od Rosji, Warszawa 1921 (Biblioteczka „Wschodu Polski” nr 5).
• Stachoń B., Kronika Naukowa, „Kwartalnik Historyczny”, 42 (1928), z. 2, s. 463-479.
• Stępniak W., Archiwa polskie w latach 1918-1939 we współpracy międzynarodowej – problemy rewindykacji i nie tylko, w: Archiwa w Niepodległej 1919-2019: stulecie Archiwów Państwowych, red. E. Rosowska, Warszawa 2019, s. 59-78.
• Szaflarski J., Władysław Semkowicz (1878-1949). Wspomnienie pośmiertne, „Przegląd Geograficzny”, 23 (1950-1951), s. 178-179.
• Ś.P. Władysław Semkowicz, „Teki Historyczne”, 1949, nr 1-2, s. 89-90.
• Śp. Prof. Dr Władysław Semkowicz, „Przegląd Historyczny”, 39 (1949), nr 2, s. 225.
• Tymieniecki K., Śp. Prof. Władysław Semkowicz (9 maj 1878-19 luty 1949), „Roczniki Historyczne”, 18 (1949), s. 449-457.
• Witwicki W., Polskie Archiwum Wojenne, „Ilustrowany Tygodnik Polski”, 1915, nr 6, s. 98-99.
• Ziętal K., Wstęp, w: Archiwistyka społeczna, red. K. Ziętal, Warszawa 2012, s. 7-13.
• Ziółek E. M., „Sprawa Ussasa”. Przyczynek do dziejów Mieszanych Komisji Reewakuacyjnej i Komisji Specjalnej 1922-1924, „Teka Komisji Historycznej Towarzystwa Naukowego KUL”, 18 (2021), nr 3, s. 159-175.

Identifiers

DOI

10.56583/fs.798

Biblioteka Nauki

26850548