Mendel Gdański Marii Konopnickiej – rzecz nie o antysemityzmie

• Authors: Małgorzata Misiak

Title variants

EN

Maria Konopnicka’s Mendel Gdański: Not about Anti-Semitism

Abstracts

EN

Maria Konopnicka’s novella Mendel Gdański was written in response to a request from the author’s friend Eliza Orzeszkowa. The work was a contribution to a publicity campaign in the part of Poland occupied by Russia at that time, conducted in order to make Polish society aware of the dangers of adopting cultural attitudes that were alien to it. Such attitudes were propagated by the tsarist bureaucracy, which, in the interests of the Russian empire, incited anti-Semitism in order to divide Polish society. The article emphasizes the need for a contextual reading of the novella. It shows how important it is to know the historical reality in which the work was written and its genesis. The author gives a characteristic of the perpetrators of the riots described by M. Konopnicka and the neighbors of the Jewish family, concluding that it is necessary to reinterpret the novella’s message, which is not so much a protest against anti-Semitism as a protest against instilling hostility towards others into Poles.

PL

Nowela Marii Konopnickiej Mendel Gdański powstała w odpowiedzi na prośbę przyjaciółki autorki, Elizy Orzeszkowej. Utwór wpisywał się w ówczesną kampanię publicystyczną w zaborze rosyjskim prowadzoną po to, aby uświadomić społeczeństwu polskiemu zagrożenia płynące z zaimplementowania mu obcych kulturowo postaw. Carska biurokracja, podżegająca do antysemickich wystąpień, podejmowała te działania w interesie imperium po to, by rozbijać i dzielić społeczeństwo polskie. W artykule zwrócono uwagę na konieczność kontekstowego odczytania noweli. Ukazano, jak ważna jest znajomość realiów historycznych, w jakich powstał utwór, oraz znajomość genezy jego powstania. Autorka scharakteryzowała opisanych przez Konopnicką sprawców zamieszek oraz sąsiadów żydowskiej rodziny, dochodząc do wniosku, że niezbędne jest przesunięcie akcentów w odczytaniu przesłania utworu: nie tyle protestu przeciwko antysemityzmowi jako takiemu, co protestu przeciwko zaszczepianiu Polakom wrogości wobec innych.

Keywords

EN

anti-Semitism; coexistence; neighbors; stereotypes; Jews

PL

antysemityzm; koegzystencja; sąsiedzi; stereotyp; Żyd

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Studia Żydowskie. Almanach
• Year: 2022
• Volume: 12
• Pages: 113-120

Dates

published

2022

Contributors

author

Małgorzata Misiak

• Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/0000000225779319

References

• J.L.P. [Jan Ludwik Popławski], Antysemityzm wśród inteligencyi, „Głos”, 4 (1889), nr 44 (21 X [2 XI]), s. 1–2.
• Antysemita, antysemityzm, w: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa 1900, s. 46.
• Bratkowski S., Krótka historia Żydów, 1 sierpnia 2017, https://wiez.pl/2017/08/01/krotka-historia-zydow-w-polsce/ [dostęp: 2.06.2022].
• Kawalec K., Roman Dmowski 1864–1939, Wrocław–Warszawa–Kraków 2002.
• Kmiecik Z., Prasa polska w Królestwie Polskim i Imperium Rosyjskim w latach 1865–1904, w: Prasa polska w latach 1864–1914, Warszawa 1976, s. 40–42.
• Konopnicka M., Nowele, wstęp i komentarz J. Trzynadlowski, Wrocław 1993.
• Norkina J., Pogromy Żydów w Królestwie Polskim w XIX i na początku XX wieku w prasie Imperium Rosyjskiego, w: Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 3: Historiografia, polityka, recepcja społeczna (do 1939 roku), red. K. Kijek, A. Markowski, K. Zieliński, Warszawa 2019, s.147–166.
• Orzeszkowa E., Listy zebrane, t. 6, przygot. do druku i komentarz E. Jankowski, Wrocław 1967.
• Orzeszkowa E., Publicystyka społeczna, t. 1: Myślenie obywatelskie. Żydzi. Kwestia kobieca, wybór i wprowadzenie G. Borkowska, Warszawa 2020.
• Piekara M., Kwestia żydowska w publicystyce Elizy Orzeszkowej, Katowice 2013.
• Sikorski D.K., Litwak: uchodźca czy wróg? Wokół medialnej figury Innego na początku XX wieku, w: Żydzi Wschodniej Polski, seria 6: Żydzi białostoccy: od początków do 1939 roku, red. J. Ławski, K.K. Pilichiewicz, A. Wydrycka, Białystok 2018, s. 77–107.
• Szczerbiec B., Listy o antisemityzmie, „Rola”, 7 (1889), nr 8 (11/23 lutego), s. 85–86.
• Szuchta R., 1000 lat historii Żydów polskich. Podróż przez wieki, Warszawa 2015.

Identifiers

DOI

10.56583/sz.1799

Biblioteka Nauki

26850490