Pożegnanie z obcością. Znaki pamięci żydowskiej w najnowszym dramacie polskim

• Authors: Olga Maciupa

Title variants

EN

Farewell to the strangeness. Signs of Jewish memory in the new Polish drama

Abstracts

EN

One of the traditional connotations of the Jew is his foreignness. The image of the Jew as an alien effects on the historical collective memory in Poland. For the long time Jews had remained out of public discourse and historical narratives. The article attempts the reconstruction of negative stereotypes about Jews on the basis of modern Polish drama. The plays, which will be analyzed, were written during the workshop by Tadeusz Słobodzianek and „Laboritorium Dramatu” in 2007 in Nasutov (Lublin region). As a result of these meetings the following plays were written: „Our Class” by T. Słobodzianek, „Suitcase” by Małgorzata Sikorska-Miszczuk, „A Jew” by Artur Pałyga, „Nothing, that is human” by Artur Pałyga, Piotr Ratajczak, Paweł Passini and „Compliance.(adherence)” by Piotr Rovitski. The main problem of these plays is the memory of Polish-Jewish relations during the Second World War in the context of modernity. These theatre texts had announced, that in the Polish society a dialogue took place. This dialogue concerned traumatic historical experience. The main message of the plays is an emotional feeling of guilt. The image of the Jew has undergone transformation, Jew is not like an alien any more, he was accepted into a common cultural space and memory.

PL

Jednym z tradycyjnych skojarzeń Żyda jest jego obcość. Obraz Żyda jako obcego wpływa na historyczną pamięć zbiorową w Polsce. Żydzi przez długi czas pozostawali poza dyskursem publicznym i narracjami historycznymi. Artykuł jest próbą rekonstrukcji negatywnych stereotypów na temat Żydów na gruncie współczesnego dramatu polskiego. Sztuki, które będą analizowane, zostały napisane podczas warsztatów przez Tadeusza Słobodzianka i „Laboritorium Dramatu” w 2007 roku w Nasutowie (woj. lubelskie). W wyniku tych spotkań powstały następujące sztuki: „Nasza klasa” T. Słobodzianka, „Walizka” Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk, „Żyd” Artura Pałygi, „Nic, co ludzkie” Artura Pałygi, Piotr Ratajczaka, Pawła Passiniego oraz „Compliance.(adherence)” Piotra Rovitskiego. Głównym problemem tych spektakli jest pamięć o stosunkach polsko-żydowskich w czasie II wojny światowej w kontekście nowoczesności. Te teksty teatralne zapowiadały, że w społeczeństwie polskim odbywa się dialog. Dialog ten dotyczył traumatycznych doświadczeń historycznych. Głównym przesłaniem spektakli jest emocjonalne poczucie winy. Wizerunek Żyda uległ przemianie, Żyd nie jest już obcym, został przyjęty do wspólnej przestrzeni kulturowej i pamięci.

Keywords

EN

collective memory; Jews; stereotypes; Polish-Jewish relations; World War II

PL

pamięć zbiorowa; Żydzi; stereotypy; stosunki polsko-żydowskie; II wojna światowa

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Studia Żydowskie. Almanach
• Year: 2015
• Volume: 5
• Issue: 5
• Pages: 29-41

Dates

published

2015

Contributors

author

Olga Maciupa

References

• Antysemityzm – co jest do zrobienia? Rozmowa Katarzyny Bojarskiej, Marka Nowaka OP, Artura Pałygi, Pawła Passiniego, Piotra Pazińskiego i Roberta Szuchty, „Dialog”, 2008, nr 9.
• Arendt H., Eichmann w Jerozolimie, tłum. A. Szostkiewicz, Kraków 2004.
• Assmann A., Ku europejskiej kulturze pamięci, „Kultura Współczesna”, 2010, nr 1.
• Bachelard G., Wyobraźnia poetycka, tłum. A. Tatarkiewicz, Warszawa 1975.
• Bachtin M., Problemy poetyki Dostojewskiego, tłum. N. Modzelewska, Warszawa 1970.
• Baran B., Filozofia dialogu, Kraków 1991.
• Bartmiński J., Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2006.
• Bauman Z., Ponowoczesność jako źródło cierpień, Warszawa 2000.
• Benedyktowicz D., Benedyktowicz Z., Dom w tradycji ludowej, Wrocław 1992.
• Bilewicz M., Antysemityzm na gruzach sztetl. Stosunek polskiej młodzieży do Żydów w miastach i miasteczkach południowej i wschodniej Polski, w: Etniczność, pamięć, asymilacja. Wokół problemów zachowania tożsamości mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, red. L. Nijakowski, Warszawa 2009.
• Bilewicz M. i in., Pamięć w kontekście międzyetnicznym: „trudne pytania” w kontaktach młodych Polaków i Żydów, „Kultura i społeczeństwo”, 2004, nr 3.
• Bikont A., My z Jedwabnego, Warszawa 2004.
• Błoński J., Biedni Polacy patrzą na getto, „Tygodnik Powszechny”, 1987, nr 2.
• Buber M., Ja i Ty: wybór pism filozoficznych, tłum. J. Doktor, Warszawa 1992.
• Buber M., Problem człowieka, tłum. R. Reszke, Warszawa 1993.
• Cała A., Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej, Warszawa 2005.
• Czapliński P., Polska do wymiany: późna nowoczesność i nasze wielkie narracje, Warszawa 2009.
• Datner-Śpiewak H., Struktura i wyznacznik postaw antysemickich, w: Czy Polacy są antysemitami? Wyniki badania sondażowego, red. I. Krzemiński, Warszawa 1996.
• Domańska E., Historie niekonwencjonalne: refleksja o przeszłości w nowej humanistyce, Poznań 2006.
• Dziurawiec A., Most, „Dialog”, 2009, nr 4.
• Ebner F., Słowo i realności duchowe: fragmenty pseumatologiczne, tłum. K. Skorulski, Warszawa 2006.
• Foucault M., Nadzorować i karać, tłum. T. Komendant, Warszawa 1993.
• Graczyk P., 1984. Pomiędzy przemocą starą i nową, „Przegląd Polityczny”, 2005, nr 69.
• Gross J.-T., Sąsiedzi: historia zagłady żydowskiego miasteczka, Sejny 2000.
• Gross J.-T., Upiorna dekada: trzy eseje o stereotypach na temat Żydów, Polaków, Niemców i komunistów 1939-1948, Kraków 1998.
• Heidegger M., Budować, mieszkać, myśleć, tłum. K. Michalski, Warszawa 1977.
• Hertz A., Żydzi w kulturze polskiej, Warszawa 1988.
• Janion M., Bohater, spisek, śmierć: wykłady żydowskie, Warszawa 2009.
• Kamiński J., Czystka, „Notatnik Teatralny”, 2009, nr 56-57.
• Kapuściński R., Ten inny, Kraków 2006.
• Kłoskowska A., Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 1996.
• Korzeniewski B., Transformacja pamięci. Przewartościowania w pamięci przeszłości a wybrane aspekty funkcjonowania dyskursu publicznego o przeszłości w Polsce po 1989 roku, Poznań 2010.
• Kristeva J., Hannah Arendt, tłum. J. Levin, Warszawa 2007.
• Kristeva J., Sami sobi čuži, Kyjiw 2004.
• Lenartowski A., Spotkamy się w Jerozolimie, „Dialog”, 1991, nr 9.
• Levinas E., Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, tłum. M. Kowalska, Warszawa 2002.
• Lyotard J.-F., Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy, tłum. M. Kowalska, J. Magasiński, Warszawa 1997.
• Łodziński S., Problemy dyskryminacji osób należących do mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, „Raport”, 2003, nr 219.
• Marković M., Bog na nas zglianuvsja, tłum. na język ukraiński A. Tatarenko, w: Nowitnja serbska pjesa, red. D. Ajdačyč, Kyjiv 2006.
• Młodzi polscy naukowcy o Żydach, red. J. Żyndul, Warszawa 2008.
• Mich W., Obcy w polskim domu: nacjonalistyczne koncepcje rozwiązanie problemu mniejszości narodowych 1918-1939, Lublin 1994.
• Neuger L., Splot. Refleksje nad „Naszą klasą”, w: T. Słobodzianek, Nasza klasa: historia w XIV lekcjach, Gdańsk 2009.
• Pałyga A. i in., Nic co ludzkie, tekst nieopublikowany.
• Pałyga A., Żyd, „Notatnik Teatralny”, 2009, nr 56-57.
• Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009.
• Pamięć zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konfliktów, red. A. Szpociński, Warszawa 2009.
• Pękala T., Czas miniony jako doświadczenie przestrzeni, w: Czas przestrzeni, red. K. Wilkoszewska, Kraków 2008.
• Płokita M., Żydzi w opinii studentów szkół wyższych Lublina i Zamościa, „Studia żydowskie. Almanach”, 2 (2012), nr 2, s. 235-270.
• Rowicki P., Mykwa, dramat nie opublikowany, wystawiony w Teatrze Polskim w Poznaniu, premiera 26.03.2009.
• Rowicki P., Przylgnięcie, dramat nieopublikowany. Sztuka była wystawiona w „Laboratorium Dramatu” w Warszawie, 18.10.2008.
• Rudzka Z., Fastryga, „Notatnik Teatralny”, 2009, nr 56-57.
• Sadocha M., Polska antysemicka, „Notatnik Teatralny”, 2009, nr 56.
• Sartre J.P., Byt i nicość, tłum. J. Kiełbasa, Kraków 2007.
• Sikorska-Miszczuk M., Burmistrz, „Notatnik Teatralny”, 2009, nr 56-57.
• Sikorska-Miszczuk M., Szajba, dramat nieopublikowany, wystawiony przez Laboratorium Dramatu w Warszawie, 24.02.2007.
• Sikorska-Miszczuk M., Walizka, „Dialog”, 2008, nr 3.
• Słobodzianek T., Nasza klasa: historia w XIV lekcjach, Gdańsk 2009.
• Szacka B., Czas przeszły - pamięć - mit, Warszawa 2007.
• Szlajfer H., Polacy/Żydzi zderzenie stereotypów, Warszawa 2003.
• Szpociński A., Społeczeństwo polskie wobec przeszłości, w: Różnorodność procesów zmian.
• Tischner J., Filozofia dramatu, Kraków 2006.
• Transformacja niejedno na imię, red. A. Szpociński, Warszawa 2004.
• Van der Leeuw G., Fenomenologia religii, tłum. J. Prokopiuk, Warszawa 1978.
• Wójcik A., Historia stosunków polsko-żydowskich w oczach antysemickich, w: Różni razem.
• Zadara M., Demirski P., Tykocin, „Dialog”, 2009, nr 5.

Identifiers

DOI

10.56583/sz.483

Biblioteka Nauki

2116894