Lublin na łamach międzywojennej prasy polsko-żydowskiej

• Authors: Monika Szabłowska-Zaremba

Title variants

EN

Lublin in the interwar Polish-Jewish press

Abstracts

EN

Lublin is a special place on the map of the Second Polish Republic. The Jewish community lived there for several centuries and played an important role in the development of the city. In this article I present how the story of Lublin was told in the Polish-Jewish press. The best examples are the two magazines: „Izraelita” that proclaimed assimilation at the beginning of the twentieth century and „Myśl Żydowska” – newspaper that appeared in Lublin between 1916-1918. The most important, however, was the interwar press: „Nasz Przegląd”, „Echo Żydowskie”, „Kurier Nowy”, „Nasza Opinia”. I relied on important articles by Meir Balaban, Samuel Leib Schneiderman, Mateusz Mieses, Tadeusz Zaderecki and Lublin correspondents. The articles described the Jewish quarter, important places, for example a Jewish cemetery, Chachmej Lublin Yeshiva and presented such persons as Meir Shapiro, Elijah Klaczkina and painter Henry Lewensztadt.

PL

Lublin to miejsce szczególne na mapie II RP. Społeczność żydowska mieszkała tam przez kilka stuleci i odgrywała ważną rolę w rozwoju miasta. W tym artykule przedstawiam, jak historia Lublina została opowiedziana w prasie polsko-żydowskiej. Najlepszym przykładem są dwa pisma: „Izraelita”, głoszący asymilację na początku XX wieku, oraz „Myśl Żydowska” – gazeta ukazująca się w Lublinie w latach 1916-1918. Najważniejsza była jednak prasa międzywojenna: „Nasz Przegląd”, „Echo Żydowskie”, „Kurier Nowy”, „Nasza Opinia”. Oparłem się na ważnych artykułach korespondentów Meira Bałabana, Samuela Lejba Schneidermana, Mateusza Miesesa, Tadeusza Zadereckiego i lubelskich. Artykuły opisywały dzielnicę żydowską, ważne miejsca, m.in. cmentarz żydowski, jesziwę Chachmej Lublin, oraz przedstawiały takie osoby jak Meir Szapiro, Eliasz Klaczkina i malarz Henry Lewensztadt.

Keywords

EN

interwar press; Lublin; „Izraelita”; „Myśl Żydowska”; „Nasz Przegląd”; „Echo Żydowskie”; „Kurier Nowy”; „Nasza Opinia”

PL

Lublin; „Izraelita”; „Myśl Żydowska”; prasa międzywojenna; „Nasz Przegląd”; „Echo Żydowskie”; „Kurier Nowy”; „Nasza Opinia”

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Studia Żydowskie. Almanach
• Year: 2015
• Volume: 5
• Issue: 5
• Pages: 55-71

Dates

published

2015

Contributors

author

Monika Szabłowska-Zaremba

References

• Adamczyk-Garbowska M., Polska Isaaca Bashevisa Singera. Rozstanie i powrót, Lublin 1994.
• Bałaban M., Die Judenstadt von Lublin, z rysunkami K.R. Henkera, Berlin 1919.
• „Myśl Żydowska”, 1916, nr 17.
• Bałaban M., Ghetta miast polskich – Lublin (z 8 rycinami), „Nowe Życie”, 2 (1924), z. 4-6.
• Bałaban M., Z ghetta do ghetta Lublin, „Nasz Przegląd”, 1935, nr 309; nr 323; nr 330 .
• Bałaban M., Z ghetta do ghetta. Trochę wiadomości o dziejach i zabytkach żydowskich w Polsce. Lwów, „Nasz Przegląd”, 1935, nr 255.
• Berkelhammer W., Nasz posterunek, „Nowy Dziennik”, 1928, nr 189.
• Bialik w Lublinie, „Nasz Przegląd”, 1931, nr 323.
• Bolek, Lublin – Moje miasto, „Mały Przegląd”, 1938, nr 20.
• Braun M., Godzina w Jesziwas Chachmej Lublin, „Nasz Przegląd”, 1934, nr 229.
• Bromberger Z., Jej dzieci – jej życie, „Mały Przegląd”, 1938, nr 19.
• Cała A., Żydowskie periodyki i druki okazjonalne w języku polskim, Warszawa 2005.
• Cud na kirkucie. Z wycieczki prasowej do Lublina, „Nasz Przegląd”, 1929, nr 16.
• Czerepińska J., Michalska G., Studziński J., Katalog architektury przemysłowej w Lublinie, t. 1, cz. 1, maszynopis opracowany na zlecenie Państwowej Służby Ochrony Zabytków, Lublin 1995.
• D., Pogrzeb „Sprawiedliwego”, „Izraelita”, 1885, nr 17.
• Dajczer H., Spacer po Lublinie (reportaż z wagarów wiosennych), „Mały Przegląd”, 1938, nr 18; nr 19.
• Dwa posiedzenia rady Miejskiej w Lublinie, „Nasz Przegląd”, 1935, nr 82.
• Echa zajść lubelskich, „Kurier Nowy”, 1919, nr 51.
• Fuks M., Nasz Przegląd, w: Polski Słownik Judaistyczny, red. Z. Borzymińska, R. Żebrowski, t. 2, Warszawa 2003.
• Fuks M., Prasa żydowska w Lublinie i na Lubelszczyźnie (1918-1939), „Biuletyn ŻIH”, 1979, nr 4.
• Fuks M., Prasa żydowska w Lublinie, w: Żydzi w Lublinie. Materiały do dziejów społeczności żydowskiej Lublina, red. T. Radzik, t. 2, Lublin 1998.
• Fuks M., Prasa żydowska w Warszawie 1823-1939, Warszawa 1979.
• Gawarecki H., O dawnym Lublinie. Szkice z przeszłości miasta, Lublin 1974.
• Goldsztajn M., List z Lublina I. Położenie kulturalne Żydów w okupacji austriacko-węgierskiej, „Moriah”, 1917, nr 9-10.
• Goldsztajn M., List z Lublina II. Reorganizacja gmin żydowskich w okupacji austriacko-węgierskiej, „Moriah”, 1917, z. 11-12.
• Heca antyżydowska na prowincji – Lublin, „Nasz Przegląd”, 1935, nr 305.
• H.N., Teraźniejsze związki żydowskie u Żydów (pogadanka), „Izraelita”, 1885, nr 10.
• Hornstein L., Lublin nieznany, „Świat Młodych” – „Nasza Opinia”, 1935, nr 6; nr 7.
• Hornstein L., Nieznany Lublin, „Świat Młodych”, nr 7.
• I.S., Lublin Ciężka sytuacja Gminy Żydowskiej w Lublinie – budżet na rok 1935 – niezatwierdzony, „Nasz Przegląd”, 1935, nr 92.
• J.S., Wieści z kraju kronika lubelska dom ludowy Pereca, „Nasz Przegląd”, 1935, nr 185.
• Jeszybot mędrców Lublina. Wycieczka prasowa, „Nasz Przegląd”, 1929, nr 15.
• Kierek A., Rozwój gospodarczy Lublina w latach 1918-1939, w: S. Krzykała, Dzieje Lublina,
• t. 2, Lublin 1975.
• Kopciowski A., Lubliner Tugblat” (1918-1939) jako przykład żydowskiej prasy prowincjonalnej, w: Studia z dziejów trójjęzycznej prasy żydowskiej na ziemiach polskich (XIX-XX w.).
• Kopciowski A., Lubliner Tugblat” (1918-1939) jako przykład żydowskiej prasy prowincjonalnej, s. 113-128; tegoż, Inteligencja żydowska na łamach prowincjonalnej prasy jidysz na przykładzie „Lubliner Tugblat” (1918-1939), w: Elita narodu czy biurokratyczna kasta? Problematyka inteligencji na łamach prasy w Polsce od końca XIX stulecia do 1939 roku, red. E. Maj, M. Wichmanowski, Lublin 2012.
• Kruk S., Teatralia w lubelskiej „Myśli Żydowskiej” 1916-1917, „Pamiętnik Teatralny” 1992, z. 1/4.
• Kuwałek R., Terra incognita. Ulica Szeroka w Lublinie, „Scriptores”, 2003, nr 2.
• Kuwałek R., Wysok W., Lublin Jerozolima Królestwa Polskiego, Lublin 2001.
• L., Korespondencja – Lublin, „Izraelita”, 1897, nr 3.
• Lewandowski J., Lubelski tygodnik społeczny „Myśl Żydowska” 1916-1918, w: Literackie portrety Żydów, red. E. Łoch, Lublin 1996.
• Lewin I., O subwencję rządową dla uczelni lubelskiej, „Echo Żydowskie”, 1934, nr 5.
• Lewin I., Wyższa Uczelnia Talmudyczna w Lublinie, „Echo Żydowskie”, 1933, nr 4.
• Lewin I., Wyższa Uczelnia Talmudyczna w Lublinie i Ortodoksi „Agudas”, „Echo Żydowskie”, 1933, nr 5.
• Lewin I., Wyższa uczelnia talmudyczna w Lublinie, „Miesięcznik Żydowski”, 2 (1931), z. 11.
• Lublin śmierć dr Jakuba Cynberga, „Nasz Przegląd”, 1939, nr 188, s. 16.
• Lublin żywcem pochowana, „Nasz Przegląd”, 1927, nr 152.
• Marek A., Piewca Lublina (impresje i refleksje z pracowni malarskiej Henryka Lewensztadta), „Nasz Przegląd”, 1928, nr 93.
• Mieses M., Polacy chrześcijanie pochodzenia żydowskiego. Wieniawscy, „Nasz Przegląd”, 1937, nr 154.
• Modras R., Badacz Talmudu, w: tegoż, Kościół katolicki i antysemityzm w Polsce w latach 1933-1939, tłum. W. Turopolski, przed. S. Obirek SJ, Kraków 2004.
• Moreson M., Bł. rabin Eljasz Klaczkin, „Echo Żydowskie”, 1933, nr 13.
• Neumanowicz H., Nierówne prawa, „Izraelita”, 1885, nr 9.
• Nieudana wyprawa kasiarzy w Lublinie, „Nasz Przegląd”, 1928, nr 248.
• Obchód 10-lecia rządu lubelskiego, „Nasz Przegląd”, 1928, nr 309.
• Ostersetzerz I., Rabin Meir Szapira, „Miesięcznik Żydowski”, 1933, nr 11-12.
• Otwarcie Domu Pereca w Lublinie, „Nasz Przegląd”, 1938, nr 304.
• Paczkowski A., Prasa codzienna w Warszawie w l. 1918-1939, Warszawa 1983.
• Panek B., Pierwsza i ostatnia „Myśl”, „Scriptores Scholarum”, 2003, nr 1.
• Pogrzeb rabina Meira Szapiro w Lublinie, „Nasz Przegląd”, 1933, nr 302.
• Proces b. posłanki Kosmowskiej przed Sądem w Lublinie, „Nasz Przegląd”, 1930, nr 261.
• Prokop-Janiec E., Międzywojenna literatura polsko-żydowska jako zjawisko kulturowe i artystyczne, Kraków 1992.
• Quis, W kanale, o p. Franciszku Romańskim, wojującym antysemicie z Lublina, „Nasz Przegląd”, 1930, nr 61.
• Rej K., „Myśl Żydowska” (1916-1918) pismo lubelskiej inteligencji żydowskiej, „Res Historica”, 25 (2007).
• Rosner M., Rabin Mejer Szapira, „Echo Żydowskie”, 1933, nr 1-15.
• Rozruchy antyżydowskie w Lublinie, „Kurier Nowy”, 1919, nr 50.
• Ruta M., Pomiędzy dwoma światami. O Kalmanie Segalu, Kraków 2003.
• Schneiderman S.L., Stary Lublin, z cyklu reportaże literackie, „Opinia”, 1935, nr 9.
• Seidman H., Szlakiem nauki talmudycznej. Wiedza talmudyczna w Wyższa Uczelnia Talmudyczna w Lublinie, z przedmową rabina A. Lewina, Warszawa 1934.
• Tragedia dziewczyny z Lublina, „Nasz Przegląd”, 1927, nr 139.
• Shmeruk Ch., Hebrajska-jidysz-polska trójjęzyczna kultura żydowska, tłum. M. Adamczyk-Garbowska, „Cwiszn”, 2011, nr 1-2.
• Shmeruk Ch., Legenda o Esterce w literaturze jidysz i polskiej. Studium z dziedziny wzajemnych stosunków dwóch kultur i tradycji, tłum. M. Adamczyk-Garbowska, Warszawa 2000.
• Silb. E., Lublin – pobyt prezydenta prof. Mościckiego w Lublinie, „Nasz Przegląd” 1931, nr 162.
• Silb. E., Śmierć Leona Golibtera, „Nasz Przegląd”, 1931, nr 322.
• Stary blacharz żydowski składa dar Marsz. Piłsudskiemu, „Nasz Przegląd”, 1930, nr 138.
• Steinlauf M.C., The Polish-Jewish Daily Press, „Polin”, 1987.
• Studia z dziejów trójjęzycznej prasy żydowskiej na ziemiach polskich (XIX -XX w.), red. J. Nalewajko-Kulikov, współpr. G.P. Bąbiak, A.J. Cieślikowa, Warszawa 2012.
• Szabłowska-Zaremba M., Bez lęku przekroczyć granicę kobieco-męskich powinności – o kreacjach bohaterek w trylogii Józefa Opatoszu, w: Arachnofobia - metaforyczne odsłony kobiecych leków. Peregrynacje w przestrzeniach kultury, red. B. Walęciuk-Dejneka, B. Stelingowska, Siedlce 2013.
• Szabłowska-Zaremba M., Lublin na łamach „Naszego Przeglądu” (1923 – 1939), w: Peregrynacje do źródeł. Lubelski czas zatrzymany, część IV, red. J. Szcześniak, M. Gabryś-Sławińska, Lublin 2014.
• Szabłowska-Zaremba M., Oto Polska właśnie – o literaturze, kulturze i historii Polski w powieściach Józefa Opatoszu, w: Dialog międzykulturowy w (o) literaturze polskiej, red. M. Skwara, K. Krasoń, J. Kazimierski, Szczecin 2008.
• Szabłowska-Zaremba M., Żydzi w dramacie, dramat o narodzie -W nocy na Starym Rynku Icchoka Lejbusza Pereca, w: Żydzi w Zamościu i na Zamojszczyźnie. Historia. Kultura. Literatura, red. W. Litwin, M. Szabłowska-Zaremba, S.J. Żurek, Lublin 2012.
• Szajna I., Bibliografia dzienników i czasopism żydowskich wydawanych w latach 1918-1939 w języku polskim, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1971, nr 2.
• Szaniawski K.J., Cud na kirkucie, Warszawa 1905.
• Uroczystość założenia kamienia węgielnego pod dom ludowy im. Pereca w Lublinie, „Nasz Przegląd”, 1937, nr 259.
• Wadyas M., Myśl żydowska w okupacji austriackiej, „Nasz Przegląd”, 1938, nr 304.
• Wiadomości lubelskie, Żabotyński w Lublinie i nie tylko, „Nasz Przegląd”, 1935, nr 238.
• Wiadomości z Lublina, „Nowe Słowo”, 1931, nr 47.
• Wiśniewski S., Arnstein Marek, [w:] Słownik biograficzny miasta Lublina, red. T. Radzik, J. Skarbek, A.A. Witusik, t. 1, Lublin 1993.
• W.K.Z.,” Stary cmentarz izraelski w Lublinie”, „Izraelita”, 1884, nr 46.Zieliński K., W cieniu synagogi. Obraz życia kulturalnego społeczności żydowskiej Lublina w latach okupacji austro-węgierskiej, Lublin 1998.
• Wybory do Rady Miejskiej w Lublinie, „Nasz Przegląd”, 1927, nr 168.
• Wyższa Uczelnia Talmudyczna w Lublinie, „Nasz Przegląd”, 1938.
• X, Korespondencja – Lublin, „Izraelita”, 1899, nr 4.
• Z kraju pożar poczty w Lublinie, „Nasz Przegląd”, 1923, nr 113.
• Zaderecki T., Stolica Talmudu. Gościna w lubelskiej Jesziwie i w starej synagodze Maharszala, „Nasza Opinia”, 1938, nr 131.
• Zgon rabina miasta Lublina Meira Szapiry, „Nasz Przegląd”, 1933, nr 300.
• Zieliński K., Warman Bolesław, [w:] Słownik biograficzny miasta Lublina, red. T. Radzik, A.A. Witusik, J. Ziółko, t. 3, Lublin 2009.
• Zieliński K., Zielińska N., Jeszywas Chachmej Lublin. Uczelnia Mędrców Lublina, Lublin 2003.
• Zjazd kupców żyd. w Lublinie, „Nasz Przegląd”, 1924, nr 55.
• Żydzi w Lublinie i ich przywileje (notatka historyczna), „Izraelita”, 1890, nr 2; nr 3; nr 8.

Identifiers

DOI

10.56583/sz.485

Biblioteka Nauki

2116900