Likwidacja getta w Lublinie (marzec – kwiecień 1942 r.)

• Authors: Jakub Chmielewski

Title variants

EN

The liquidation of the ghetto in Lublin (March–April 1942

Abstracts

EN

Lublin Ghetto was the first near Lviv Ghetto which was liquidated as part of „Operation Reinhardt”. Before the Germans began to biological extermination, the Jews applied to a number of obligations and prohibitions, which were eliminated from the social, political, cultural, and lead to impoverishment. One method was a group of Jews in separate parts of the city, officially called ghettos. Not in every case the ghetto was fenced, which is often affected by the placement of routes. In Lublin, the Germans began to enclose with a fence a couple of weeks before the start of deportations to the extermination camp at Bełżec. The liquidation of the Lublin ghetto Germans began on the night of 16 to 17 March 1942, the Jewish quarter was surrounded by German troops and auxiliary units composed mainly of prisoners of the Soviet Army so-called Ukrainians. During the liquidation, which lasted until mid-April were sent to the Bełżec death camp about 28 000 Jews, and another 800 people were shot in the ghetto. In the process of the extermination, Germans joined the Jewish Police, the Judenrat, and even the inhabitants of the ghetto. Some Jews survived the liquidation of the Podzamcze district and was transferred to the newly created ghetto in Majdan Tatarski. Go there could only those who have held J-Ausweis. At the same time the Germans began the demolition of the historic Jewish quarter, which was symbolically end the centuries-old existence of Jews in Lublin. This article is based on the literature, published reports and diaries, as well as archival material deposited in the State Archive in Lublin, the Archives of the State Museum at Majdanek, the Archive of the Jewish Historical Institute in Warsaw and Yad Vashem Archive in Jerusalem.

PL

Getto lubelskie było pierwszym obok lwowskiego gettem, które zostało zlikwidowane w ramach „Akcji Reinhardt”. Zanim Niemcy przystąpili do biologicznej eksterminacji, wobec Żydów stosowano szereg obowiązków i zakazów, które eliminowały ich z życia społecznego, politycznego, kulturalnego i prowadziły do zubożenia. Jedną z metod było skupienie Żydów w wydzielonych częściach miasta, oficjalnie nazywanych gettami. Nie w każdym przypadku getto było ogrodzone, na co często wpływało umiejscowienie tras komunikacyjnych. W Lublinie Niemcy zaczęli ogradzać getta na kilka tygodni przed rozpoczęciem deportacji do obozu zagłady w Bełżcu. Likwidację getta w Lublinie Niemcy rozpoczęli w nocy z 16 na 17 marca 1942 r. Dzielnica żydowska została otoczona przez oddziały niemieckie i oddziały pomocnicze złożone głównie z jeńców Armii Radzieckiej, tzw. Ukraińców. W trakcie likwidacji, która trwała do połowy kwietnia, wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu około 28 000 Żydów, a kolejne 800 osób rozstrzelano na terenie getta. W proces eksterminacji Niemcy włączyli działania policji żydowskiej, Judenratu, a nawet mieszkańców getta. Część Żydów ocalała z likwidacji Podzamcza i została przeniesiona do nowo utworzonego getta na Majdanie Tatarskim. Udać się tam mogli tylko ci, którzy posiadali J-Ausweis. W tym samym czasie Niemcy rozpoczęli wyburzanie historycznej dzielnicy żydowskiej, co symbolicznie kończyło wielowiekową egzystencję Żydów w Lublinie. Artykuł powstał na podstawie literatury, opublikowanych relacji i pamiętników, a także materiałów archiwalnych zdeponowanych w Archiwum Państwowym w Lublinie, Archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku, Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie oraz Archiwum Yad Vashem w Jerozolimie.

Keywords

EN

State Archives in Lublin; State Archives of the Museum at Majdanek; Archives of the Jewish Historical Institute in Warsaw; Yad Vashem Archives in Jerusalem; extermination; ghetto; Lublin; Holocaust; Pozdamcze; Bełżec

PL

Archiwum Państwowe w Lublinie; Archiwum Państwowe Muzeum na Majdanku; Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie; Archiwum Yad Vashem w Jerozolimie; eksterminacja; getto; Lublin; holokaust; Pozdamcze; Bełżec

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Studia Żydowskie. Almanach
• Year: 2014
• Volume: 4
• Issue: 4
• Pages: 9-29

Dates

published

2014

Contributors

author

Jakub Chmielewski

References

• Bach A. z d. Akerman, Żydzi z Lublina na Majdanku, w: Majdanek. Obóz koncentracyjny w relacjach więźniów i świadków, oprac. i wstęp, M. Grudzińska, Lublin 2012.
• Bank-Erlichman S., Listy z piekła, Białystok 1992.
• Bem M., Sobibór niemiecki ośrodek zagłady 1942 – 1943, Włodawa/Sobibór 2011.
• Black P., Prosty żołnierz „akcji Reinhardt”. Oddziały z Trawnik i eksterminacja polskich Żydów, w: Akcja „Reinhardt”. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, red. D. Libionka, Warszawa 2004.
• Chmielewski J., Struktura i funkcjonowanie Judenratu w Lublinie – próba analizy, „Studia Żydowskie. Almanach”, 2 (2012), nr 2.
• Documents from Lublin Ghetto. Judenrat without direction, red. N. Blumental, Yad Vashem-Jerusalem 1967.
• Eksterminacja Żydów na ziemiach polskich w okresie okupacji hitlerowskiej. Zbiór dokumentów, red. T. Berenstein, A. Eisenbach, A. Rutkowski, Warszawa 1957.
• Engelking B., Leociak J., Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, Warszawa 2013.
• Friedländer S., Czas eksterminacji. Nazistowskie Niemcy i Żydzi 1939–1945, Warszawa 2010.
• Kasperek J., Kronika wydarzeń w Lublinie w okresie okupacji hitlerowskiej, Lublin 1983.
• Kranz K., Zagłada Żydów w obozie koncentracyjnym na Majdanku, Lublin 2007.
• Księga Pamięci Żydowskiego Lublina, red. A. Kopciowski, Lublin 2011.
• Kuwałek R., Obóz zagłady w Bełżcu, Lublin 2011.
• Kuwałek R., Żydzi lubelscy w obozie koncentracyjnym na Majdanku, „Zeszyty Majdanka”, 24 (2003).
• Radzik T., Lubelska dzielnica zamknięta, Lublin 1999.
• Silberklang D., Żydzi i pierwsze deportacje z dystryktu lubelskiego, w: Akcja „Reinhardt”. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, red. D. Libionka, Warszawa 2004.
• Tec N., Suche łzy, Warszawa 2005.
• Wardzyńska M., Formacja Wachmannschaften Des SS- Und Polizeiführers im Distrikt Lublin, Warszawa 1992.
• Wybór źródeł do nauczania o Zagładzie Żydów, red. A. Skibińska, R. Szuchta, Warszawa 2010.

Identifiers

DOI

10.56583/sz.527

Biblioteka Nauki

2116934