Krótkie życie na „Wschodzie”. Żydzi z terenu Rzeszy deportowani do dystryktu lubelskiego

• Authors: Robert Kuwałek

Title variants

EN

„Short Life on the East”. Jews from the Territory of Third Reich Deported to Lublin District

Abstracts

EN

In the years 1940-1942 from the territory of Third Reich (today Germany and Austria) Nazis deported about almost 30 000 Jews. Big part of them were located in so called transit ghettos, mainly in Izbica, Piaski, Opole Lubelskie and Zamość where they were forced to stay since few weeks until few months. Since May 1942 the transports from Third Reich were sent directly to the death camp in Sobibór and some group of young and strong men were selected for work in Majdanek concentration camp or labour camps in Lublin district. All of them met themselves with big brutality of the German occupation in Eastern part of Poland, primitive life condition and hunger. All of them survived culture shock in the contacts with Polish Jews and non-Jewish milieu which created the big culture and religious conflicts. The situation of German and Austrian Jews deported to Lublin district was much more difficult than Czech or Slovak Jews who had more contacts with local Jewish and Polish population. This lack of big chance to survive was the reason that from the group of German Jews survived in Lublin district only 20 people. This article is a description of last moment of their tragical life and based mainly on the testimonies given by Polish Jews and Poles who were the witnesses of the fate of German and Austrian Jews. Some information is taken also from post-war German investigations against perpetrators.

PL

W latach 1940-1942 z terenów III Rzeszy (dzisiejsze Niemcy i Austria) naziści deportowali około 30 000 Żydów. Duża część z nich została umieszczona w tzw. gettach tranzytowych, głównie w Izbicy, Piaskach, Opolu Lubelskim i Zamościu, gdzie zmuszeni byli przebywać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Od maja 1942 r. transporty z III Rzeszy kierowane były bezpośrednio do obozu zagłady w Sobiborze, a pewna grupa młodych i silnych mężczyzn została wytypowana do pracy w obozie koncentracyjnym na Majdanku lub w obozach pracy na terenie dystryktu lubelskiego. Wszyscy oni spotkali się z wielką brutalnością okupacji niemieckiej na wschodnich terenach Polski, prymitywnymi warunkami życia i głodem. Wszyscy przeżyli szok kulturowy w kontaktach z polskimi Żydami i środowiskiem nieżydowskim, co wywołało duże konflikty kulturowe i religijne. Sytuacja Żydów niemieckich i austriackich deportowanych do dystryktu lubelskiego była znacznie trudniejsza niż Żydów czeskich i słowackich, którzy mieli więcej kontaktów z miejscową ludnością żydowską i polską. Ten brak większych szans na przeżycie sprawił, że z grupy Żydów niemieckich w dystrykcie lubelskim ocalało zaledwie 20 osób. Niniejszy artykuł jest opisem ostatnich chwil ich tragicznego życia i opiera się głównie na relacjach polskich Żydów i Polaków, którzy byli świadkami losów Żydów niemieckich i austriackich. Niektóre informacje pochodzą także z powojennych niemieckich śledztw przeciwko sprawcom.

Keywords

EN

Third Reich; German Jews; Austrian Jews; deportation; Holocaust; Majdanek; Opole Lubelskie; Zamość; Izbica; Piaski; Nazism; Sobibór; ghetto

PL

III Rzesza; Żydzi niemieccy; Żydzi austriaccy; deportacja; holokaust; Majdanek; Opole Lubelskie; Zamość; Izbica; Piaski; nazizm; Sobibór; getto

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Studia Żydowskie. Almanach
• Year: 2014
• Volume: 4
• Issue: 4
• Pages: 31-51

Dates

published

2014

Contributors

author

Robert Kuwałek

References

• Berschel H., Bürokratie und Terror. Das Judenreferat der Gestapo Düsseldorf 1935-1945, Essen 2001.
• Blatt T.T., Nur die Schatten bleiben. Der Aufstand im Vernichtungslager Sobibór, Berlin 2000.
• Browning Ch.R., Zwykli ludzie. 101 Policyjny Batalion Rezerwy i „ostateczne rozwiązanie” w Polsce, Warszawa 2000.
• Brzosko-Mędryk D., Niebo bez ptaków, Warszawa 1968.
• Bundesarchiv Ludwigsburg, B 162/5231, Śledztwo w sprawie zbrodni popełnionych przez funkcjonariuszy KdS (komendy policji bezpieczeństwa) w Lublinie, Zeznanie Manfreda Moritza Steinhausera, 16.07.1959 r., k. 31f-31h.
• Bundesarchiv Ludwigsburg, Zeznanie Anny Böttcher, 31.07.1959 r., k. 31k-31m.
• Gedenkbuch Opfer der Verfolgung der Juden unter nationalsozialistischen Gewaltherrschaft in Deutschland 1933-1945, Koblenz-Frankfurt am Main 1986.
• Gicewicz R., Obóz pracy w Poniatowej (1941-1943), „Zeszyty Majdanka”, 10 (1980).
• Hindls A., Ein Kehrte Zurück. Bericht Eines Deportieren, Stuttgart 1965.
• Kasperek J., Grabież mienia w obozie na Majdanku, „Zeszyty Majdanka”, 6 (1972).
• Kiełboń J., Deportacje Żydów do dystryktu lubelskiego (1939-1943), „Zeszyty Majdanka”, 14 (1992).
• Kiełboń J., Migracje ludności w dystrykcie lubelskim w latach 1939-1944, Lublin 1995.
• Kingreen M., Gewaltsam verschlept aus Frankfurt. Die Deportationen der Juden in den Jahren 1941-1945, w: „Nach der Kristallnacht”. Jüdisches Leben und antijüdische Politik in Frankfurt am Main 1938-1945, Hrsg. M. Kingreen, Frankfurt am Main-New York 1999.
• Kranz T., Eksterminacja Żydów na Majdanku i rola obozu w „Akcji Reinhardt”, „Zeszyty Majdanka”, 22 (2003).
• Kruglov A., Die Deportation deutscher Bürger jüdischer Herkunft durch die Fascisten nach dem Osten 1940 bis 1945, „Zeitschrift für Geschichte”, 32 (1984), H. 12.
• Kuwałek R., Getta tranzytowe w dystrykcie lubelskim, w: Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, red. D. Libionka, Warszawa 2004.
• Kwiatkowski J., 485 dni na Majdanku, Lublin 1966.
• Lebenszeichnen aus Piaski. Briefe Deportierer aus dem Distrikt Lublin 1940-1943, Hrsg. E. Rosenfeld, G. Luckner, München 1968.
• Lenarczyk W., Niemieccy więźniowie Majdanka, „Zeszyty Majdanka”, 25 (2011).
• Listy z Piask – znaki Życia, w: Piaski we wspomnieniach, oprac. L. Świetlicki, Piaski 2000.
• Marszałek J., Obozy pracy w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939-1945, Lublin 1998.
• Meyer B., Deportation, w: Juden in Berlin 1938-1945, Hrsg. B. Meyer, H. Simon, Berlin 2000.
• Mistele K.H., The End of the Community. The Destruction of the Jews of Bamberg. Germany 1938-1942, New Jersey 1995.
• Müller A., Geschichte der Juden in Nürnberg 1146-1945, Nürnberg 1968.
• Plewik G., Więźniowie funkcyjni w obozie koncentracyjnym na Majdanku, „Zeszyty Majdanka”, 21 (2001).
• Rajca C., Podobozy Majdanka, „Zeszyty Majdanka”, 9 (1977).
• Roseman M., In einem unbewachten Augenblick. Eine Frau überlebt im Untergrund, Berlin 2002.
• Schultheis H., Juden in Mainfranken 1933-1945 über besonderer Berücksichtigung der Deportationen Würzburger Juden, Bad Neustadt a.d. Saale 1980.
• Schultheis H., Wahler I.E., Bilden und Akten der Gestapo Würzburg über die Judendeportationen 1941-1943, Bad Neustadt a.d. Saale 1988.
• Ten jest z ojczyzny mojej... Polacy z pomocą Żydom 1939- 1945, oprac. W. Bartoszewski, Z. Lewinówna, Kraków 1969.
• Wege in die Vernichtung. Die Deportation der Juden aus Mainfranken 1941-1943, Hrsg. A. Liess, München 2003.
• Witte P., Die letzte Nachrichten aus Siedliszcze. Der Transport Ax aus Theresienstadt in den Distrikt Lublin, „Theresienstädter Studien und Dokumente”, Prag 1996.
• Wittmer S., Regensburger Juden. Jüdisches Leben von 1519 bis 1990, Regensburg 1996.
• Zeznania Konrada Morgena z dn. 7.08.1946 r., w: Trail of the Major War Criminals Before the International Military Tribunal. Nuremberg 14 November – 1 October, vol. 20: Proceedings 30 July 1946 – 10 August 1946, Nuremberg 1948.

Identifiers

DOI

10.56583/sz.528

Biblioteka Nauki

2116936