Еврейский вопрос в политике модернизации позднеимперской России

• Authors: Oлександр Безаров

Title variants

EN

The Jewish question in the politics of modernization of late Tsarist Russia

Abstracts

EN

The article analyzes the Jewish question in the modernization policy of the Tsarist government in the second half of the 19th – early 20th century. The author is convinced that the Jewish question (the question of Jewish equality) was a topical issue at all three stages of the modernization policy. Thus, if in the period of the Great Reforms the Jewish question was considered through the prism of the political loyalty of the Jews to the autocratic regime of Alexander II, who was inclined to grant them equality, then in the second and third stages (1881-1911) the problem of Russian Jews was exacerbated by the rise of state anti-Semitism, which was an integral part of the ideology of imperial nationalism. Some attempts to solve the Jewish question were made at the beginning of the 20th century in the policies of V. K. Pleve, V. N. Kokovtsev, S. J. Witte, and P. A. Stolypin. However, against the background of the contradiction of the tsarist state policy towards the Jewish question in general and in the modernization period in particular, the hopes of Russian Jews for emancipation disappeared. Conclusions were drawn that the modernization policy was essentially inorganic, which could not fail to be reflected in ideological and political approaches to the Jewish question. Despite some concessions, such as granting equal rights to Jews in the Kingdom of Poland in 1862, to Russian Jews the right to vote in 1905-1907, and attempts to abolish quota system for Jewish academicians in 1907-1908, the government did not dare to abolish the institution of the Jewish settlement zone, which was essentially a form of medieval ghetto. The policy of state anti-Semitism was not only a result of the Romanovs' strengthening of tsarist patriotism and religious mysticism, but also a reaction of the autocracy to the noticeable political and revolutionary activities of the Jews. According to the author, the autocracy of the last Romanovs proved to be hostage to its own modernization policy. The country was preparing for deep revolutionary changes, in which the Jewish question played an important role.

PL

Artykuł analizuje kwestię żydowską w polityce modernizacyjnej rządu carskiego w drugiej połowie XIX – początku XX wieku. Autor jest przekonany, że kwestia żydowska (kwestia równości Żydów) była tematem aktualnym na wszystkich trzech etapach polityki modernizacyjnej. Jeśli więc w okresie wielkich reform kwestia żydowska była rozpatrywana przez pryzmat politycznej lojalności Żydów wobec autokratycznego reżimu Aleksandra II, który skłaniał się do równouprawnienia, to w drugim i trzecim etapie (1881-1911 r.) problem rosyjskich Żydów został zaostrzony przez wzrost państwowego antysemityzmu, będącego integralną częścią ideologii imperialnego nacjonalizmu. Pewne próby rozwiązania kwestii żydowskiej podjęto na początku XX wieku w polityce V.K. Pleve, V.N. Kokovtseva, S.J. Witte i P.A. Stolypina. Jednak na tle sprzeczności polityki państwa carskiego wobec kwestii żydowskiej w ogóle, a w okresie modernizacji zwłaszcza, zniknęły nadzieje emancypacyjne Żydów rosyjskich. Wyciągnięto z tego wnioski, że polityka modernizacyjna ma charakter zasadniczo nieorganiczny, co nie mogło nie mieć odzwierciedlenia w ideologicznym i politycznym podejściu do kwestii żydowskiej. Mimo pewnych ustępstw, takich jak równouprawnienie Żydów w Królestwie Polskim w 1862 r., prawo wyborcze Żydów rosyjskich w latach 1905-1907 oraz próby zniesienia systemu kwot dla żydowskich akademików w latach 1907-1908, rząd nie odważył się zlikwidować instytucji strefy osadnictwa żydowskiego, która była zasadniczo formą średniowiecznego getta. Polityka państwowego antysemityzmu była nie tylko wynikiem umacniania się przez Romanowów carskiego patriotyzmu i mistycyzmu religijnego, lecz także reakcją autokracji na zauważalną działalność polityczną i rewolucyjną Żydów. Według autora autokracja ostatnich Romanowów okazała się zakładnikiem własnej polityki modernizacyjnej. Kraj przygotowywał się do głębokich zmian rewolucyjnych, w których kwestia żydowska odgrywała ważną rolę.

Keywords

EN

tsar; anti-Semitism; ghetto; Romanov dynasty; Alexander II; regime

PL

car; antysemityzm; getto; dynastia Romanowów; Aleksander II; reżim

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Studia Żydowskie. Almanach
• Year: 2021
• Volume: 11
• Issue: 11
• Pages: 9-24

Dates

published

2021

Contributors

author

Oлександр Безаров

References

• Krzywiec G., Gangrena, czyli kto nam duszę zeszpecił. Obraz żydóv w prasie ziemiańskiej końca wieku, „Kwartanik Historii Żydów”, 2002, nr 1 (201).
• Ананьич Б.В., Банкирские дома в России, 1860 – 1914 гг.: Очерки истории частного предпринимательства, Москва 2006.
• Безаров О., До питання про мотиви вбивства П. А. Столипіна, «Науковий вісник Чернівецького університету імені Юрія Федьковича: Історія», 2018, № 2.
• Витте С.Ю., Избранные воспоминания, 1849–1911, Москва 1991.
• Евреи в Привислинском крае. Характеристика их деятельности среди христианского населения этого края, Санкт-Петербург 1892.
• Евреи и ХХ век: Аналитический словарь, ред. Т.А. Баскаковой, Москва 2004.
• Еврейский вопрос при введении питейной монополии. Всеподданнейший доклад С. Ю. Витте (1894), «Еврейская старина» 1915, № 3–4.
• Зашкільняк Л.О., Крикун М.Г., Історія Польщі: Від найдавніших часів до наших днів, Львів 2002.
• Иванов А.Е., Еврейское студенчество в Российской империи начала ХХ века. Каким оно было? Опыт социокультурного портретирования, Москва 2007.
• Лёве Х.-Д., От исправления к дискриминации: новые тенденции в государственной политике по отношению к евреям (1881–1914), в: История еврейского народа в России. От разделов Польши до падения Российской империи, Т. 2, ред. И. Лурье, Москва 2012.
• Миндлин A., Еврейский вопрос и финансовые отношения России с Западом в конце ХIХ – начале ХХ века, «Вестник еврейского университета в Москве» 1996, № 2.
• Миндлин А.Б., Государственные, политические и общественные деятели Российской империи в судьбах евреев. 1762 – 1917 годы: справочник персоналий, Санкт-Петербург 2007.
• Миронов Б.Н., Развитие гражданского общества в России в ХIХ – начале ХХ века, «Общественные науки и современность», 2009, № 1.
• Миронов Б.Н., Управление этническим многообразием Российской империи, Санкт-Петербург 2017.
• Мошенский С.З., Рынок ценных бумаг Российской империи, Москва 2014.
• Натанс Б., За чертой: Евреи встречаются с позднеимперской Россией, Москва 2007.
• Переписка В.Н., Коковцова с Э. Нецлиным, «Красный архив», 29 (1928), № 4.
• Переписка Н.А., Романова и П. А. Столыпина, «Красный архив», 5 (1924).
• Саломатина С.А., Е. М. Эпштейн и его книга о российских дореволюционных банках, в: Эпштейн Е. М. Российские коммерческие банки (1864–1914). Роль в экономическом развитии России и их национализация, ред. М.А. Елистратов, С.А. Саломатина, Москва 2011.
• Френкель Дж., Российская империя и Советский союз, в: Э. Барнави, С. Фридлендер, Меньшиков, Письма к русской нации, ред. М.Б. Смолин, Москва 1999.
• Энгель В.В., «Еврейский вопрос» в русско-американских отношениях (На примере «паспортного» вопроса. 1864 – 1913), Москва 1998.
• Энгель В., Либеральные тенденции в еврейской политике самодержавия конца ХIХ – начала ХХ века, «Вестник еврейского университета в Москве», 1994, № 7.
• Балашев И.П., О национализме вообще и в частности о русском, Москва 1911.

Identifiers

DOI

10.56583/sz.660

Biblioteka Nauki

2116597