Pociąg transosobowy. Wykolejone epifanie a queerowe zdarzenia w twórczości Mirona Białoszewskiego

• Authors: Tomasz Kaliściak

Title variants

EN

Trans/passenger train: Derailed epiphanies and queer events in the works of Miron Białoszewski

Abstracts

EN

This article discusses the presence of railway epiphanies in the works of Miron Białoszewski, in particular their reference to queer events, understood as the presence of non-heteronormative meaning or desire. I examine the presence of trams, subways and railways in Białoszewski’s trips to Paris, Budapest and New York. Travelling by train can induce transgressive impulses and is often an occasion for expressing hidden tendencies, for instance homosexual behaviours. The experience of the train journey, which builds up weariness and drowsiness, can contribute to people experiencing a lack of boundaries and limits around them, with the consequence of everything becoming more confusing, obscure, and fluid. The movement of the train can cause a trance state, and due to the walking between the world of the conscious and subconscious mind, passengers evolve into “transpersons”, that is to say people “in the transition”, “on the way”, and “between”. Their gender becomes fluid, mobile, and “in motion”. This paper also analyses the figure of “derailed person” used by Artur Sandauer when comparing Białoszewski to Genet as a means of encoding homosexuality, here understood as a figure of the queer “derailment” of heteronormativity.

Keywords

EN

Queer; Epiphany; Miron Białoszewski; Railway; Trams

• Publisher: Associazione Italiana Polonisti (AIP)
• Journal: pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi
• Year: 2023
• Volume: 14
• Pages: 32-47

Dates

published

2023

Contributors

author

Tomasz Kaliściak

• University of Silesia in Katowice

• https://orcid.org/0000000287272396

References

• Amenta A., Kaliściak T., Warkocki, B. (2021) (red.), Dezorientacje. Antologia polskiej literatury queer, Krytyka Polityczna, Warszawa: 444-446.
• Barańczak S. (1974), Język poetycki Mirona Białoszewskiego, Ossolineum, Wrocław.
• Białoszewski M. (1988), Obmapywanie Europy, czyli dziennik okrętowy. AAAmeryka. Ostatnie wiersze, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Białoszewski M. (2012), Tajny dziennik, Znak, Kraków.
• Białoszewski M. (2013), Utwory zebrane, t. 4: Donosy rzeczywistości, oprac. M. Sokołowska, PIW, Warszawa.
• Białoszewski M. (2014), Utwory zebrane, t. 5: Szumy, zlepy, ciągi, oprac. M. Sokołowska, PIW, Warszawa.
• Białoszewski M. (2015a), Utwory zebrane, t. 8: Rozkurz, oprac. M. Sokołowska, PIW, Warszawa.
• Białoszewski M. (2015b), Utwory zebrane, t. 12: Proza stojąca, proza lecąca, oprac. M. Sokołowska, PIW, Warszawa.
• Białoszewski M. (2016), Utwory zebrane, t. 1: Obroty rzeczy. Rachunek zachciankowy. Mylne wzruszenia. Było i było, oprac. M. Sokołowska, PIW, Warszawa.
• Białoszewski M. (2017), Utwory zebrane, t. 13: Polot nad niskimi strefami, oprac. M. Byliniak, M. Sokołowska, PIW, Warszawa.
• Bielecki M (2012), Wyście z szafy, w: tegoż, Kłopoty z innością, Universitas, Kraków: 103-119.
• Browarny W. (2010), “Babszczyzna” Mirona Białoszewskiego (kobieta jako obraz, ciało i tożsamość), w: Browarny W., Poprawa A. (red.), Białoszewski przed Dziennikiem, Universitas, Kraków: 27-51.
• Genet J. (2004), Dziennik złodzieja, przeł. P. Kamiński, Zielona Sowa, Kraków.
• Halperin David (2007), What Do Gay Man Want? An Essay on Sex, Risk, and Subjectivity, The University of Michigan Press, Ann Arbor.
• Janion M. (1980), Życie wewnętrzne na Lizbońskiej, w: tejże, Odnawianie znaczeń, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Janion M., Majchrowski Z. (1982) (red.), Transgresje, t. 2: Odmieńcy, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk.
• Kaliściak T. (2016) Płeć Pantofla. Odmieńcze męskości w polskiej prozie XIX i XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa.
• Karpowicz A. (2012), “Autobusiarnia” Mirona Białoszewskiego. Komunikacja miejska jako akt komunikacji, “Kultura Współczesna”, 2: 61-73.
• Kotliński A. (1995), Ucho wykolejone, w: L. Hul, Z. Chojnowski, A. Kotliński (red.), “Co nie jest wymówione zmierza do nieistnienia”. Interpretacje wierszy współczesnych, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Olsztyn: 67-77.
• Niżyńska J. (2018), Królestwo małoznaczącości. Miron Białoszewski a trauma, codzienność i queer, przeł. A. Pokojska, Universitas, Kraków.
• Nycz R. (2001), Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Universitas, Kraków.
• Opacka A. (1999), Glosa w sprawie “pociągoli”. Mirona Białoszewskiego gry znaczeń, w: A. Nawarecki, D. Pawelec (red.), Kanonada, Interpretacje wierszy polskich (1939-1989), Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice: 92-97.
• Pessel W.K. (2013), Nudno-ciekawe stacje, w: A. Karpowicz et al. (red.), Tętno pod tynkiem. Warszawa Mirona Białoszewskiego, Wydawnictwo “Lampa i Iskra Boża”, Warszawa: 75-93.
• Ritz G. (2002), Literatura w labiryncie pożądania. Homoseksualność a literatura polska, przeł. A. Kopacki, w: tegoż, Nić w labiryncie pożądania. Gender i płeć w literaturze polskiej od romantyzmu do postmodernizmu, Wiedza Powszechna, Warszawa: 52-63.
• Sandauer A. (1981), Zebrane pisma krytyczne, t. 1: Studia o literaturze współczesnej, PIW, Warszawa.
• Sartre J.-P. (2010), Święty Genet. Aktor i męczennik, przeł. K. Jarosz, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
• Sikora T. (2007), Odmieńcy – śmieci, “Kultura Współczesna”, 4: 45-62.
• Sobolczyk P. (2013), Dyskursywizowanie Białoszewskiego, t. 1: Teoria recepcji i recepcja krytycznoliteracka, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
• Sobolczyk P. (2006), Hermetyczne pornografie Białoszewskiego, “Teksty Drugie”, 6: 165-181.
• Sobolczyk P. (2020), AAAmeryka with an even more capital A. Białoszewski’s two accounts on America, “pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi”, 11: 135-153.
• Sobolewski T. (2020), “Jak chcesz, to sobie to weź”. Komentarz do “szóstego tomiku” wierszy Mirona Białoszewskiego i rękopisu Snu, “MiroFor”, 1: 17-31.
• Stachura E. (1987), Poezja i proza, t. 4: Wszystko jest poezja. Opowieść rzeka, Czytelnik, Warszawa.
• Tomasik W. (2007), Ikona nowoczesności. Kolej w literaturze polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław. 
• Wyka K. (1977), Rzecz wyobraźni, PIW, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.57616/PLIT_2023_03

Biblioteka Nauki

28407887