Niesamodzielny senior jako źródło kryzysu w rodzinie

• Authors: Edyta Sielicka , Rafał Iwański

Title variants

EN

Dependent elderly person as a source of family crisis

Abstracts

EN

Aim. The aim of the presented study is to analyze the areas of systemic functioning of a family caring for a dependent senior, with a particular focus on potential risks relevant to the emergence of a family crisis. Methods. In this work, the authors reviewed and analyzed the source literature, as well as existing data on systemic solutions and resources for supporting a family caring for a dependent senior. Results and conclusion. The conducted analysis identified main areas of adaptive difficulties for the family caring for a dependent senior. It also emphasized the individualized family determinants that are relevant to the emergence of crises in the family, and the ability to cope with them. These included family caring resources, readiness to redefine family roles and reorganize family life. Due to the ongoing process of the ageing population, more and more families will face the challenge of supporting a dependent elderly family member. The support from the state is not always available or sufficient to meet the needs of a dependent person and their family caregivers, which can lead to an increased risk of tension and conflicts within the family. Particularly, when the period of care is calculated in months and years. The authors drew attention to the need to continue developing the areas of education for old age and education about old age, while at the same time implementing solutions to provide systemic support not only for dependent seniors and their caregivers, but also for entire family systems, including their youngest members.

PL

Cel. Celem prezentowanego opracowania jest analiza systemowego funkcjonowania rodziny opiekującej się niesamodzielnym seniorem, ze szczególnym wskazaniem potencjalnych zagrożeń mogących przyczynić się do pojawiania się kryzysu w rodzinie. Metody. W pracy autorzy dokonali przeglądu i analizy literatury przedmiotu, a także danych zastanych dotyczących systemowych form i zasobów wsparcia rodziny opiekującej się niesamodzielnym seniorem. Wyniki i wnioski. Przeprowadzona analiza pozwoliła wskazać główne trudności adaptacyjne rodziny w sytuacji opieki nad niesamodzielnym seniorem. Zwrócono także uwagę na zindywidualizowane uwarunkowania rodzinne, które mają znaczenie dla pojawiania się kryzysu w rodzinie i umiejętności radzenia sobie z nim. Wyróżniono wśród nich między innymi: zasoby opiekuńcze rodziny, gotowość do redefinicji ról rodzinnych oraz reorganizacji życia rodzinnego. Ze względu na postępujący proces starzenia się populacji coraz więcej rodzin będzie stawało przed wyzwaniem udzielenia wsparcia niesamodzielnemu starszemu członkowi rodziny. Wsparcie ze strony publicznej nie zawsze jest dostępne lub wystarczające dla potrzeb osoby zależnej i jej opiekunów rodzinnych, co może prowadzić do wzrostu napięć i konfliktów w rodzinie. Szczególnie w sytuacji gdy okres opieki liczony jest w miesiącach i latach. Autorzy zwrócili uwagę na potrzebę rozwoju kwestii wychowania do starości i edukacji o starości, z jednoczesnym wdrażaniem rozwiązań wspierających systemowo nie tylko niesamodzielnych seniorów i ich opiekunów, lecz także całe rodziny, w tym najmłodszych ich członków.

Keywords

PL

rodzina; kryzys; opiekun rodzinny; niesamodzielny senior; obszary wsparcia

EN

family; family caregivers; crisis; dependent senior; areas of support

• Publisher: Uniwersytet Wrocławski. Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych. Instytut Pedagogiki. Zakład Historii Edukacji
• Journal: Wychowanie w Rodzinie
• Year: 2023
• Volume: XXX
• Issue: (4/2023)
• Pages: 31-47

Dates

published

2023

Contributors

author

Edyta Sielicka

• Uniwersytet Szczeciński, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Pedagogiki

author

Rafał Iwański

• Uniwersytet Szczeciński, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Pedagogiki

References

• Bank Danych Lokalnych (2021). Pobrane z: https://bdl.stat.gov.pl/bdl/dane/podgrup/temat.
• Bornstein, M. H., Sawyer, J. (2006). Family systems [Systemy rodzinne]. W: K. McCartney, D. Phillips (red.), Blackwell handbook of early childhood development (ss. 381–398). Malden: Blackwell Publishing. DOI: 10.1002/9780470757703.ch19.
• Borowik, J. (2015). Znaczenie relacji rodzinnych w życiu osób starych. W: I. Taranowicz, S. Grotowska (red.), Rodzina wobec wyzwań współczesności: Wybrane problemy (ss. 139–150). Wrocław: Oficyna Wydawnicza Arboretum.
• Bowen, M. (1966). The use of family theory in clinical practice [Zastosowanie teorii rodziny w praktyce klinicznej]. Comprehensive Psychiatry, 7(5), 345–374. DOI: 10.1016/S0010-440X(66)80065-2.
• Caplan, G. (1964). Principles of preventive psychiatry [Zasady psychiatrii zapobiegawczej]. New York: Basic Books.
• Cierpka, A. (2003). Systemowe rozumienie funkcjonowania rodziny. W : A. Jurkowski (red.), Z zagadnień współczesnej psychologii wychowawczej (ss. 107–129). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• Cieśla, A., Cieśla, J. P. (2018). Wzorcowe Mieszkanie Seniora, czyli jak Polacy mogą mieszkać na starość – analiza kosztów. EXLIBRIS Biblioteka Gerontologii Społecznej, 15(1–2), 43–57. DOI: 10.24917/24500232.15.3.
• Chuchra, M., Gorbaniuk, J. (2017). Znaczenie pracy zawodowej w życiu kobiet i mężczyzn. Roczniki Teologiczne, 64(1), 213–230. DOI: 10.18290/rt.2017.64.1-12.
• Cox, M. J., Paley, B. (1997). Families as systems [Rodziny jako systemy]. Annual Review of Psychology, 48(1), 243–267. DOI: 10.1146/annurev.psych.48.1.243.
• de Barbaro, B. (red.) (1999). Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Dzięgielewska, M. (2009). Edukacja jako sposób przygotowania do starości. Chowanna, 33(2), 49–62.
• Fabiś, A., Wawrzyniak, J. K., Chabior, A. (2015). Ludzka starość: Wybrane zagadnienia gerontologii społecznej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Franczyk, E. (2021). Osoba starsza a kryzys we współczesnej rodzinie w ujęciu systemowym. Horyzonty Wychowania, 20(53), 61–71. DOI: 10.35765/hw.2030.
• Główny Urząd Statystyczny (2022). Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku. Pobrane z: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2022-roku,7,19.html.
• Główny Urząd Statystyczny (2023a). Bank Danych Lokalnych. Pobrane z: https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start.
• Główny Urząd Statystyczny (2023b). Prognoza ludności na lata 2023–2060. Pobrane z: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/prognoza-ludnosci/prognoza-ludnosci-na-lata-2023-2060,11,1.html.
• Haefner, J. (2014). An application of Bowen family systems theory [Zastosowanie teorii systemów rodzinnych Bowena]. Issues in Mental Health Nursing, 35(11), 835–841. DOI: 10.3109/01612840.2014.921257.
• Hoffman, L. A. (1981). Foundations of family therapy: A conceptual framework for systems change [Podstawy terapii rodzinnej: ramy koncepcyjne dla zmian systemowych]. New York: Basic Books.
• Iwański, R. (2021). Ograniczenia rozwoju srebrnej gospodarki w Polsce. W: E. Frąckiewicz, R. Iwański (red.), Srebrna gospodarka: Perspektywa Interdyscyplinarna (ss. 150–169). Szczecin: Wydawnictwo Akademii Sztuki w Szczecinie.
• Iwański, R., Bugajska, B. (2019). Rodzina w sytuacji opieki nad osobą chorą na chorobę Alzheimera w wieku 75 i więcej lat. W: M. Wysokiński, Z. Sienkiewicz, W. Fidecki (red.), Człowiek w podeszłym wieku w ujęciu interdyscyplinarnym (ss. 32–41). Warszawa: Warszawski Uniwersytet Medyczny.
• Jakimiuk, B. (2018). Wsparcie społeczne w miejscu pracy jako czynnik kształtujący satysfakcję zawodową. W: J. Kozielska, A. Skowrońska-Pućka (red.), Społeczne i jednostkowe konteksty pomocy, wsparcia społecznego i poradnictwa: t. 2, Przyczynki empiryczne – Praktyka społeczna (ss. 207–220). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• James, R. K., Gilliland, B. E. (2003). Theories and strategies in counseling and psychotherapy [Teorie i strategie w poradnictwie i psychoterapii]. Boston: Allyn & Bacon.
• Janusz, B. E. (2016). Antycypowana utrata: przekształcanie więzi z osobą bliską w sytuacji zaawansowanej choroby. Medycyna Paliatywna w Praktyce, 10(3), 119–125.
• Kubacka-Jasiecka, D. (2010). Interwencja kryzysowa: Pomoc w kryzysach psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Lachowska, B. (2013). O znaczeniu modeli teoretycznych w badaniach rodziny. Family Forum, 3, 11–23.
• Leszczyńska-Rejchert, A. (2022). Jak i dlaczego edukować do starości? – perspektywa geragoga. Podstawy Edukacji, 15, 147–159. DOI: 10.16926/pe.2022.15.11.
• Massey, R. F. (1986). What/who is the family system?. The American Journal of Family Therapy, 14(1), 23–39. DOI: 10.1080/01926188608250230.
• Matuszczyk, K. (2017). Migracje zarobkowe w Europie Środkowo-Wschodniej. INFOS Biuro Analiz Sejmowych, 2(225), 1–4.
• Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (2023a). Statystyka za rok 2022. Pobrane z: https://www.gov.pl/web/rodzina/statystyka-za-rok-2022.
• Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (2023b). Specjalny zasiłek opiekuńczy. Pobrane z: https://www.gov.pl/web/rodzina/specjalny-zasilek-opiekunczy.
• Mitkiewicz, B. (2021). Troska o rodzinę niesamodzielnego seniora. Społeczeństwo. Edukacja. Język, 13, 243–259. DOI: 10.19251/sej/2021.13(15).
• Olson, D. H., Sprenkle, D. H., Russell, C. S. (1979). Circumplex model of marital and family systems: I. Cohesion and adaptability dimensions, family types, and clinical applications [Kołowy model systemu małżeńskiego i rodzinnego: I. Wymiary spójności i zdolności adaptacyjnych, typy rodzin i zastosowania kliniczne]. Family Process, 18(1), 3–28. DOI: 10.1111/j.1545-5300.1979.00003.x.
• Sękowski, A. (1988). Ogólna teoria systemów i jej zastosowanie w naukach społecznych. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny, 120, Prace Psychologiczne, 2, 83–99.
• Sielicka, E. (2023). Opowiedz mi o babci i dziadku – starość w percepcji dziecka w wieku przedszkolnym. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 618(3), 25–34. DOI: 10.5604/01.3001.0016.3334.
• Sojka, E. (2017). Ocena zmian demograficznych w Polsce w latach 1950–2013 za pomocą metod wielowymiarowej analizy porównawczej. Studia Ekonomiczne, 324, 115–128.
• Szafranek, A., Iwański, R. (2022). Obszary mediacji w pracy socjalnej z osobami starszymi. W: K. Jurewcz-Bakun, E. Jakubiak (red.), Mediacja szansą na porozumienie (ss. 126–138). Poznań: Wydawnictwo Naukowe FNCE.
• Ulaniecka, U. (2018). Wpływ społeczno-kulturowy na podejmowanie decyzji dotyczących opieki nad seniorem. Praca Socjalna, 32(4), 58–69.
• Urbaniak, B. (2017). Wsparcie pracowników sprawujących opiekę nieformalną. Polityka Społeczna, 514(1), 1–9.
• Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (2004). Dz. U. 2004.64.593.
• von Bertalanffy, L. (1984). Ogólna teoria systemów: Podstawy, rozwój, zastosowania. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Zalewska, J. (2011). Człowiek starszy – aktywny podmiot polityki społecznej?: Koncepcja upodmiotowienia a pluralizm rynkowy. W: M. Racław (red.), Publiczna troska, prywatna opieka: Społeczności lokalne wobec osób starszych (ss. 35–56). Warszawa: Fundacja Instytut Spraw Publicznych.
• Zięba-Kołodziej, B. (2015a). Potrzeba, konieczność czy moralny obowiązek?: Opieka nad niesamodzielnym seniorem w rodzinie. Studia Pedagogiczne: Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne, 26, 235–256.
• Zięba-Kołodziej, B. (2015b). Rodzinne problemy opieki nad niesamodzielnym seniorem. W: S. Badora, B. Zięba-Kołodziej (red.), Pedagogika opiekuńcza: Perspektywy myślenia o rodzinie (ss. 71–101). Warszawa: Wydawnictwo Difin.
• Zysnarska, M., Wojnicz-Michera, I., Taborowska, M., Kołecki, P., Maksymiuk, T. (2010). Kobieta – opiekun osoby przewlekle chorej – Wyznaczniki przeciążenia. Nowiny Lekarskie, 79(5), 386–391.

Identifiers

DOI

10.61905/wwr/176625

Biblioteka Nauki

31339931