What Makes a Man? Body Concepts in the South Baltic During the Late Bronze and Early Iron Ages

• Authors: Katarzyna Ślusarska

Title variants

PL

Co czyni człowieka? Koncepcje ciała w strefie południowego Bałtyku późnej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza

Abstracts

PL

Celem tego studium jest próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób cielesność człowieka była postrzegana i waloryzowana przez społeczności południowego wybrzeża Bałtyku w pierwszej połowie I tysiąclecia BC, a więc w okresie rozwoju kultury łużyckiej, wiązanej z późną epoką brązu, i kultury pomorskiej odpowiadającej wczesnym fazom epoki żelaza. Obszarem badań objęto północną część Niżu Europejskiego pomiędzy dorzeczem Łaby a dorzeczem Wisły, Narwi i Bugu. Analizie poddano 16 przedstawień pełnofigurowych oraz 35 przestawień rytych na urnach ciałopalnych. Do ich identyfikacji posłużono się teorią rozpoznawania wzorców.

EN

The aim of this study is to find an answer how human body was perceived and valued by the communities of the southern Baltic coast in the first half of the 1st millennium BC, i.e. during the period of development of the Lusatian culture and the Pomeranian culture associated with the Late Bronze Age and with Early Iron Age respectively. The research area included the northern part of the European Plain between the Elbe and Vistula-Narew-Bug basin. Sixteen sculptures and 35 representations engraved on urns were analysed. Pattern recognition was applied to identify them.

Keywords

EN

First Millennium BC; anthropomorphism; body; visual narratives; pattern recognition

PL

I tysiąclecie BC; antropomorfizacja; ciało; narracja wizualna; rozpoznawanie wzorów

• Publisher: Muzeum Narodowe w Szczecinie
• Journal: Materiały Zachodniopomorskie
• Year: 2023
• Issue: 19
• Pages: 55-78

Dates

published

2023

Contributors

author

Katarzyna Ślusarska

• Uniwersytet Szczeciński

• https://orcid.org/0000000300697461

References

• Baron J. 2008. Przedstawienie wozów w kontekście rytów przejścia. In: B. Gediga, W. Piotrowski (Eds.), Sztuka pradziejowa i wczesnośredniowieczna jako źródło historyczne. Biskupin–Wrocław, 199–209.
• Boehlich E. 1925. Die Hirschjagdvase von Lahse. Schlesische Monatshefte 8, 414–419.
• Borić D., Robb J. 2008. Body and theory in archaeology. In: D. Borić, J. Robb (Eds.), Past Bodies. Body-Centered Research in Archaeology. Oxford, 1–7.
• Buck D.-W. 1996. Symbolgut, Opferplätze und Deponierungsfunde der Lausitzer Gruppe. In: M. Almagro-Gorbea (Ed.), Archäologische Forschungen zum Kultgeschehen in der jüngeren Bronzezeit und frühen Eisenzeit Alteuropas: Ergebnisse eines Kolloquiums in Regensburg, 4. – 7. Oktober 1993. Bonn, 271–300.
• Bukowski Z. 1962. Fortified settlements of Lusatian Culture in Great Poland and Kujawy in the light of research carried out in the years 1945–1960. Archaeologia Polona 4, 165–180.
• Byrska-Fudali M., Przybyła M. 2012. Badania ratownicze na stanowisku 2 w Modlniczce, gm. Wielka Wieś. Raport 2007–2008 1, 509–553.
• Coblenz W. 1956. Tonplastiken von der Heidenschanze Dresden-Coschütz. Sachsen.
• Coblenz W. 1968. Ein reich ausgestattetes Grab mit Klapperpuppe aus der Zeit der Billendorfer Kultur vom Schafberg Niederkaina, Krais Bautzen. Ausgrabungen und Funde 13, 71–83.
• Dąbrowski J. 2013. Beiträge zur Forschungen Lausitzer Brauchtums. Analecta Archaeologica Ressoviensia 8, 146–172.
• Dzięgielewski K. 2017. Late Bronze and Early Iron Age communities in the northern part of the Polish Lowland (1000–500 BC). In: P. Urbańczyk, U. Bugaj (Eds.), The Past Societies 3. Warszawa, 295–340.
• Gackowski J. 2009. Osada obronna z początków epoki żelaza w Grodnie koło Chełmży w świetle dotychczasowych odkryć. In: M. Fudziński, H. Paner, S. Czopek (Eds.), Nowe materiały kultury łużyckiej i pomorskiej z Pomorza. Gdańsk, 25–36.
• Gediga B. 1970. Motywy figuralne w sztuce ludności kultury łużyckiej. Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Gediga B. 1991. Sztuka pradziejowa na Śląsku. Opole.
• Głosik J. 1958. Cmentarzysko ciałopalne kultury łużyckiej z IV okresu epoki brązu w Topornicy, pow. Zamość. Materiały Starożytne 3, 155–206.
• Goldhahn J., Ling J. 2013. Scandinavian Bronze Age Rock Art. Contexts and Interpretation. In: A. Harding, H. Fokkens (Eds.), The Oxford Handbook of the Bronze Age Europe. Oxford, 266–286.
• Hobus F. 1902. Die Dechseler Cult-Figur. Zeitschrift für Ethnologie 34, 50–56.
• Jankowska H., Wojciechowska D. 1973. Figurka antropomorficzna z Wrocławia-Księża Wielkiego. Silesia Antiqua 15, 117–131.
• Johnson M.H., Morton J. 1991. Biology and Cognitive Development: The Case of Face Recognition. Oxford–Cambridge.
• Kaletyn T. 1971. „Apollo” z Glinian. Z Otchłani Wieków 37/3, 148–152.
• Kiekebusch A. 1923. Die Ausgrabung des bronzezeitlichen Dorfes Buch bei Berlin. Berlin.
• Kneisel J. 2001. Zur Verbreitung geschlechtsspezifischer Motive in der Gesichtsurenkultur. In: B. Gediga, A. Mierzwiński, W. Piotrowski (Eds.), Sztuka epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej. Biskupin–Wrocław, 291–306.
• Kneisel J. 2012. Anthropomorphe Gefäße in Nord- und Mitteleuropa während der Bronze- und Eisenzeit: Studien zu den Gesichtsurnen – Kontaktzonen, Chronologie und sozialer Kontext. Bonn. Studien zur Archäologie in Ostmitteleuropa 7.
• Kneisel J. 2016. Twarze Europy – naczynia antropomorficzne późnej epoki brązu i wczesnej epok żelaza. In: B. Gediga, A. Grossmann, W. Piotrowski (Eds.), Europa w okresie od VIII wieku przed narodzeniem Chrystusa. Biskupin–Wrocław, 391–413.
• Kostrzewski J. 1936. Osada bagienna w Biskupinie, w pow. żnińskim. Przegląd Archeologiczny 5/2–3, 121–140.
• Kristiansen K. 2011. Constructing Social and Cultural Identities in the Bronze Age. In: B.W. Roberts, M. Vander Linden (Eds.), Investigating Archaeological Cultures. New York, 201–210.
• Kristiansen K., Larsson T.B. 2005. The rise of Bronze Age society: Travels, transmissions and transformations. Cambridge University Press.
• Krzysiak A. 2006. Cmentarzysko ludności kultury pomorskiej. Trzebiatkowa, gmina Tuchomie województwo pomorskie. Lębork.
• Kwapiński M. 1999. Korpus kanop pomorskich I: Pomorze. Gdańsk.
• Kwapiński A. 2007. Korpus kanop pomorskich II: Polska Środkowa i Południowo-Zachodnia. Gdańsk.
• Lasota-Moskalewska A. 2005. Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości. Warszawa.
• Mörtz T. 2022. Men, weapons and violence in the Late Bronze Age: Comments on the warrior myth. In: S. Hansen, R. Krause (Eds.), Die Frühgeschichte von Krieg und Konflikt: Beiträge der Vierten Internationalen LOEWE-Konferenz vom 7. Bis 9. Oktober 2019 in Frankfurt/M. Bonn, 71–93.
• Oberhofer L. 1957. Grabfunde von Liebon-Zscharnitz, Kr. Bautzen. Ausgrabungen und Funde II/1, 35–40.
• Oleszczak Ł., Twardowski W. 2011. Tresta Rządowa, stanowisko 1. Cmentarzysko kultury łużyckiej z Polski Środkowej. Pękowice–Kraków.
• Rebay-Salisbury K. 2016. The Human Body in Early Iron Age Central Europe. Burial Practices and Images of the Hallstatt World. London–New York.
• Russ-Popa G. 2011. Die Haut-, Leder- und Fellfunde aus dem ältereisenzeitlichen Kernverwässerungswerk im Salzbergwerk von Hallstatt, OÖ – eine archäologische und gerbereitechnische Aufnahme. Diplomarbeit. Universität Wien. <http://othes.univie.ac.at/17208/>, 26.02.2017.
• Shamsul H., Sheppard E. (Eds.), 2015. Culture and cognition: a collection of critical essays. Bern.
• Sørensen M.L.S. 2013. Identity, Gender and Dress in the European Bronze Age. In: H. Fokkens, A. Harding (Eds.), The Oxford Handbook of the European Bronze Age. Oxford, 216–233.
• Szczurek T. 2006. Osadnictwo na terenie Gorzowa Wielkopolskiego przed lokacją miasta. In: E. Jaworski (Eds.), Nowa Marchia – prowincja zapomniana – wspólne korzenie. Gorzów Wielkopolski, 97–197.
• Ślusarska K. 2017. Faces from the past: Face urns of the Pomeranian Culture and an idea of humans in the early Iron Age. In: H. Schwarzberg, V. Becker (Eds.), Bodies of Clay. Prehistoric humanised pottery. Oxford–Philadelphia, 213–230.
• Ślusarska K. 2019. Nieobecna obecność – dane do rekonstrukcji produkcji tekstylnej i stroju społeczności schyłku epoki brązu i początków epoki żelaza Niżu Europejskiego. In: M.H. Szmyt, P. Chachlikowski, J. Czebreszuk, M. Ignaczak, P.M. Makarowicz (Eds.), Vir bimaris: od kujawskiego matecznika do stepów nadczarnomorskich. Studia z dziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko. Poznań, 469–484.
• Śmigielski W. 1963. Materiały z dwóch cmentarzysk ludności kultury łużyckiej we Włostowie, pow. Środa. Fontes Archaeologici Posnaniensis 14, 129–16.
• Treherne P. 1995. The Warrior’s Beauty: The Masculine Body and Self-Identity in Bronze-Age Europe. Journal of European Archaeology 3, 105–144.
• Wendling H. 2023. Tränen der Heliaden. Bernstein in Salzburgs Urgeschichte. Salzburg Museum. Das Kunstwerk des Monats 36. Jg., 2023, Bl. 422.
• Vandkilde H. 2018. Body Aesthetics, Fraternity and Warfare in the long European Bronze Age – postscriptum. In: C. Horn, K. Kristiansen (Eds.), Warfare in Bronze Age Society. Cambridge, 229–243.
• Witkowska A. 1951. Wykaz nabytków Muzeum Archeologicznego w Poznaniu w roku 1950. Fontes Praehistorici 2, 285–311.
• Zajączkowski W. 2000. Naczynie kultury łużyckiej ze sceną figuralną z Wenecji Górnej, woj. bydgoskie. W: B. Gediga, D. Piotrowska (Eds.), Kultura symboliczna kręgu pól popielnicowych epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej. Warszawa–Wrocław–Biskupin, 201–208.

Identifiers

DOI

10.62076/MZP00003

Biblioteka Nauki

31343191