Pojęcie prawa u Freuda i Durkheima. Fakt społeczny, obiekt czy tabu?

• Authors: Krzysztof Katkowski

Abstracts

PL

Zamiarem autora artykułu jest przedstawienie teoretycznoprawnych poglądów Zygmunta Freuda i Emila Durkheima oraz umiejscowienie ich w kontekście klasycznych tekstów z zakresu teorii polityczno-prawnych. Obaj myśliciele, raczej kojarzeni z socjologią czy psychologią niż z prawem, traktowali prawo jako jeden z najważniejszych punktów odniesienia w swoich koncepcjach społecznych. W obu wypadkach mamy do czynienia z traktowaniem ładu społecznego jako transcendentnego wobec empirycznej jednostki, a zarazem tworzonego przez społeczeństwo. Prawo jednocześnie ma utrudniać emancypację jednostki oraz umożliwiać jej realny wpływ na tworzenie struktur władzy. Jednocześnie, mimo licznych analiz poglądów teoretycznoprawnych tych myślicieli w europejskiej literaturze naukowej, jest to pierwsza tego typu analiza w języku polskim. Poza prezentacją poglądów Freuda i Durkheima, otwiera możliwości nie tylko ich umiejscowienia wśród teorii polityczno-prawnych, ale także wskazuje na perspektywy operacjonalizacji tych teorii – a także ich możliwych społecznych implikacji. W tym celu w poniższym artykule zostaje dokonane zestawienie ich teorii z tradycjami pozytywizmu prawniczego, reprezentowanego przez Hansa Kelsena i Herberta L.A. Harta – dwóch autorów, którzy byli inspirowani odpowiednio właśnie przez Freuda i Durkheima.

Keywords

PL

krytyczna teoria prawa; psychoanaliza; socjologia prawa; historia idei; Zygmunt Freud; Emil Durkheim

• Publisher: Akademia Leona Koźmińskiego
• Journal: Krytyka Prawa. Niezależne studia nad prawem
• Year: 2023
• Volume: 15
• Issue: 1
• Pages: 153-175

Dates

published

2023

Contributors

author

Krzysztof Katkowski

References

• Balibar É., The Invention of the Superego: Freud and Kelsen, 1922, [w:] S. Miller (red.), Citizen Subject: Foundations for Philosophical Anthropology, New York 2016.
• Boas F., The Origin of Totemism, „American Anthropologist” 1916, 18, s. 319–326.
• Bosiacki A., Za i przeciw teorii Hansa Kelsena, [w:] A. Bosiacki (red.), Normatywizm Hansa Kelsena a współczesna nauka prawa, Warszawa 2017.
• Bosiacki A., Wstęp, [w:] H. Kelsen, Czysta teoria prawa, Warszawa 2014.
• Caruth C., Doświadczenie niczyje: trauma i możliwość historii: Freud, Mojżesz i monoteizm, „Teksty Drugie: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja” 2010, 6, s. 111–123.
• Chauvin T., Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2019.
• Clifford-Vaughan M., Scotford-Norton M., Legal Norms and Social Order: Petrazycki, Pareto, Durkheim, „The British Journal of Sociology” 1967, 18, s. 269–277.
• Cotterrell R., Sociological Jurisprudence: Juristic Thought and Social Inquiry, Routledge 2018.
• Cotterrell R., Durkheim on Legal Development and Social Solidarity, „British Journal of Law and Society” 1977, 2, s. 241–252.
• Deflem M., Emile Durkheim on law and social solidarity, [w:] M. Deflem, Sociology of Law: Visions of a Scholarly Tradition, Cambridge 2008.
• Dębska H., Trybunał Konstytucyjny w poszukiwaniu legitymizacji. Szkic z socjologii prawa, „Studia Prawnicze” 2015, 4, s. 23–41.
• Douzinas C., Krótka historia brytyjskiej Krytycznej Konferencji Prawniczej albo o odpowiedzialności krytyka, „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” 2014, 1, s. 5–17.
• Durkheim E., Samobójstwo. Studium socjologiczne, Warszawa 2006.
• Durkheim E., Zasady metody socjologicznej, Warszawa 2000.
• Durkheim E., O podziale pracy społecznej, Warszawa 1999.
• Durkheim E., Elementarne formy życia religijnego, Warszawa 1990.
• Freud Z., Kultura jako źródło cierpień, [w:] Z. Freud. Pisma społeczne, Warszawa 1998.
• Freud Z., Kultura jako źródło cierpień, Warszawa 1985.
• Freud Z., Mojżesz i monoteizm, [w:] Z. Freud. Człowiek, religia, kultura, Warszawa 1967.
• Freud Z., Totem i tabu, [w:] Z. Freud. Człowiek, religia, kultura, Warszawa 1967.
• Gibson H., Piška N. (red.), Critical Trusts Law: Reading Roger Cotterrell, Oxford 2020.
• Glanc-Żabiełowicz M., Debata Hart–Devlin. Studium z filozofii prawa, Gdańsk 2021.
• Goodrich P., Maladies of the Legal Soul: Psychoanalysis and Interpretation in Law, „Washington and Lee Law Review” 1997, 3, s. 1035–1074.
• Guizzardi L., Children of the Totem: Children under the Law: Notes on the Filiation Bond in Emile Durkheim, „Durkheimian Studies / Études Durkheimiennes” 2007, 13, s. 61–84.
• Holmes S., Rodowody koncepcji rządów prawa, [w:] J.M. Maravall, A. Przeworski (red.), Demokracja i rządy prawa, Warszawa 2010.
• Jones R.A., The Secret of the Totem. Religion and Society from McLennan to Freud, New York 2005.
• Kalyvas A., The basic norm and democracy in Hans Kelsen’s legal and political theory, „Philosophy & Social Criticism” 2006, 32(5), s. 573–599.
• Krygier M., ‘The Concept of Law’ and Social Theory, „Oxford Journal of Legal Studies”, 1982, 2, s. 155–80.
• Kelsen H., Czysta teoria prawa, Warszawa 2014.
• Lacey N., The Nightmare and the Noble Dream, [w:] N. Lacey, A Life of H.L.A. Hart: The Nightmare and the Noble Dream, Oxford 2006.
• Leder A., Nauka Freuda w epoce Sein und Zeit, Warszawa 2007.
• Levi-Strauss C., Totemizm, Warszawa 1968.
• Lukes S., Emile Durkheim. Życie i dzieło, Warszawa 2014.
• Łucka D., Emil Durkheim jako prekursor komunitaryzmu, „Studia Socjologiczne” 2016, 1, s. 7–35.
• Malinowski B., Wierzenia pierwotne i formy ustroju społecznego. Pogląd na genezę religii ze szczególnym uwzględnieniem totemizmu, Kraków 1915.
• Murphy M.C., Philosophy of Law: The Fundamentals, Edinburgh 2006.
• Novak D., On Freud’s theory of law and religion, „International Journal of Law and Psychiatry” 2016, 48, s. 24–34.
• Paszukanis E., Ogólna teoria prawa a marksizm, Warszawa 1985.
• Poggi G., Images of Society: Essays on the Sociological Theories of Tocqueville, Marx, and Durkheim, London 1972.
• Ravven H.M., Spinoza to Freud: The unraveling of a psycho-analytical perspective on moral responsibility and law, „International Journal of Law and Psychiatry” 2016, 48, s. 35–42.
• Ryan A., Hart and the Liberalism of Fear, [w:] M.H. Kramer, C. Grant, B. Colburn, A. Hatzistavrou (red.), The Legacy of H.L.A. Hart Legal, Political, and Moral Philosophy, Oxford 2008.
• Rousseau J., Umowa społeczna, Warszawa 1966.
• Shaw G., The rise and fall of liberal legal positivism: legal positivism, legal process, and H.L.A. Hart’s America, 1945–1960 [PhD thesis], University of Oxford 2013.
• Schmitt C., Nauka o konstytucji, Warszawa 2013.
• Schultz F., Principles of Roman Law, Oxford 1936.
• Simmel G., Socjologia, Warszawa 1975.
• Stevens J., Sigmund Freud and International Law, „Law, Culture and the Humanities”2006, 2, s. 201–217.
• Szacki J., Historia myśli socjologicznej, Warszawa 2005.
• Wąsowicz M., Historia ustroju państw zachodu. Zarys wykładu, Warszawa 2011.
• West R., Law, Rights, and Other Totemic Illusions: Legal Liberalism and Freud’s Theory of the Rule of Law, „University of Pennsylvania Law Review” 1986, 4, s. 817–882.
• Wexler P., A Secular Alchemy of Social Science: The Denial of Jewish Messianism in Freud and Durkheim, „Theoria: A Journal of Social and Political Theory” 2008, 116, s. 1–21.
• Youlan F., Krótka historia filozofii chińskiej, Kraków 2001.

Identifiers

DOI

10.7206/kp.2080-1084.576

Biblioteka Nauki

2185950