Psychologiczne prawo bliskości w perspektywie semiotycznej i lingwistycznej

• Authors: Aleksander Kiklewicz , Holger Kusse

Abstracts

EN

The authors discuss the possibilities of applying the law of proximity as one of the categories of gestalt psychology to describe the social communication. The first part considers the mutual determinants of sensory and cognitive processes, including the phenomenon of cognitive penetrability and the phenomenon of semantic priming. In the following parts, the authors show how the law of proximity is implemented in various types of discourses. In visual communication (especially in film and photography), the law of proximity is the basis of collage editing. The authors describe the principles by which semantic inference is made in such discourses. The law of proximity also significantly influences the processing of information in speech. In poetic texts, the compactness of the line sequence is based on this principle, i.e. what R. Jakobson defined as the transfer of equivalence from the selection axis to the combination axis. In artistic, journalistic or rhetorical texts, the proximity of words in the text contributes to the emergence of semantic implications, i.e. allusive meanings.

Keywords

EN

gestalt psychology; law of proximity; visual communication; editing; contextuality; semantic reinterpretation; contextualization

• Publisher: Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytut Filologii Germańskiej Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: tekst i dyskurs - text und diskurs
• Year: 2022
• Issue: 16
• Pages: 89-113

Dates

published

2022

Contributors

author

Aleksander Kiklewicz

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej

author

Holger Kusse

• Technische Universität Dresden, Institut für Slawistik

References

• Âkobson Roman (1987): Izbrannye raboty po poètike. Moskva.
• Arnheim Rudolf (1978): Sztuka jako percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka. Tłum. Jolanta Mach. Warszawa.
• Awdiejew Aleksy (1999): Standardy semantyczne w gramatyce komunikacyjnej (teoria i zastosowanie). W: Awdiejew Aleksy (red.): Gramatyka komunikacyjna. Warszawa–Kraków, 33–68.
• Baruchello Georgio (2015): A classification of classics. Gestalt psychology and the tropes of rhetoric. New Ideas in Psychology, 36, 10–24.
• Baudouin de Courtenay Jan Niecisław (1974): Dzieła wybrane, t. 1. Warszawa.
• Bergeron Vincent (2007): Anatomical and functional modularity in cognitive science: Shifting the focus. Philosophical Psychology, 20(2), 175–195.
• Bernstein Ira H., Bissonnette Victor, Vyas Avny, Berclay Pamela (1989): Semantic priming: Subliminal perception or context. Perception & Psychophysics, 45(2), 153–161.
• Bobryk Jerzy (2010): Krótka historia psycholingwistyki polskiej. Ida Kurcz. Warszawa.
• Bogdanovski Mašan (2014): Inferencijalni kontekstualizam kao epistemička antiskeptička strategija. Teorija 1, 57, 79–91.
• Brandom Robert (1994): Making It Explicit: Reasoning, Representing, and Discursive Commitment. Cambridge.
• Broad Charlie Dunbar (1925): The Mind and Its Place in Nature. London.
• Brook Richard (2011): Berkeley and the Causality of Ideas; a look at PHK 25. PhilArchive copy v1. Pobrano z: https://philarchive.org/archive/BROBAT-2v1 (19.02.2022).
• Bruner Jerome, Postman Leo (1949): Perception, cognition, and behavior. Journal of Personality, 18, 14–31.
• Buczkowska Janina (2016): Znaczenie językowe i kontekst z perspektywy kontekstualizmu i minimalizmu semantycznego. Studia Philosophiae Christianae, 52(2), 5–34.
• Burenina Olga (2011): Uchenyj v zerkale kinoavangarda. In: Ičin Kornelija (red.): Nauchnye koncepcii XX veka i russkoe avangardnoe iskusstvo. Belgrad, 145–166.
• Choi Soonja, Hattrup Kate (2012): Relative contribution of perception/cognition and language on spatial categorization. Cognitive Science, 36(1), 102–129.
• Chou Jyn-Rong (2011): A Gestalt-Minimalism-based decision-making model for evaluating product form design. International Journal of Industrial Ergonomics, 41, 607–616.
• Dobaczewski Adam (2002): Zjawiska percepcji wzrokowej. Studium semantyczne. Warszawa.
• Du Dunya (2020): Wspieranie Łukaszenki teraz jest jak wspieranie Hitlera w kwietniu 1945 roku. Pobrano z: https://twitter.com/dunya_du_/status/1294260070453313541 (19.02.2022).
• Eco Umberto (2000): Kant und das Schnabeltier. München.
• Èjzenštejn Sergej (1964): Izbrannye proizvedeniâ, t. 2. Moskva.
• Evans Vyvyan (2019): Cognitive Linguistics: a Complete Guide. Edinburg.
• FA, MNIE (2022): Ocenili rok prezydentury Bidena. Wyniki badań i komentarze nie pozostawiają złudzeń. Pobrano z: https://www.tvp.info/58047821/joe-biden-rok-prezydentury-jak-go-oceniaja-w-usa-kryty-cznie-u-surowo (19.02.2022).
• Fodor Jerry (2008): Język myśli. Lot 2. Tłum. Witold M. Hensel. Warszawa.
• Gąsiorek Przemysław (2021): Społeczne determinanty rozwoju twórczej wyobraźni w ujęciu kulturowo-historycznym – wybrane aspekty. Studia Edukacyjne, 62, 121–136.
• Georgakakis Christos, Moretti Luca (2022): Cognitive Penetrability of Perception and Epistemic Justification. In: Fieser James, Dowden Bradley (eds.): The Internet Encyclopedia of Philosophy. Pobrano z: https://iep.utm.edu/cognitive-penetrability-of-perception-and-epistemic-justification (19.02.2022).
• Gioi Rafael Grompone von, Delon Julie, Morel Jean-Michel (2012): The collaboration of grouping laws in vision. Journal of Psychology – Paris, 106, 266–283.
• Gleason Jean Berko, Ratner Nan Bernstein (2005): Psycholingwistyka. Tłum. Jerzy Bobryk i in. Gdańsk.
• Greenwood John D. (2015): The cognitive revolution. In: Greenwood John D. (ed.): A Conceptual History of Psychology Exploring the Tangled Web. Cambridge, 454–494.
• Grice Herbert Paul (1989): Studies in The Way of Words. Cambridge.
• Hendrykowski Marek (2014): Semiotyka ruchomych obrazów. Poznań.
• Hockney David, Gayford Martin (2019): Historia obrazów. Od ściany jaskini do ekranu komputera. Tłum. Ewa Harnowska. Poznań.
• Ingarden Roman (1972): Z teorii języka i filozoficznych podstaw logiki. Warszawa.
• Iordanskaâ Lidija N., Melʹčuk Igor A. (2007): Smysl i sočetaemostʹ v slovare. Moskva.
• Jakobson Roman (1989a): W poszukiwaniu języka. Wybór pism, t. 1. Warszawa.
• Jakobson Roman (1989b): W poszukiwaniu języka. Wybór pism, t. 2. Warszawa.
• Karolak Stanisław (2001): Od semantyki do gramatyki. Wybór rozpraw. Warszawa.
• Kiklewicz Aleksander (2004): Podstawy składni funkcjonalnej. Olsztyn.
• Kiklewicz Aleksander (2012): Znaczenie w języku – znaczenie w umyśle. Krytyczna analiza współczesnych teorii semantyki lingwistycznej. Olsztyn.
• Kiklewicz Aleksander (2017): Zjawisko segmentacji składniowej we współczesnych tekstach prasowych. Zeszyty Prasoznawcze, 60(4), 723–742.
• Kiklewicz Aleksander, Korytkowska Małgorzata, Mazurkiewicz-Sułkowska Julia, Zatorska Agnieszka (2019): Zintegrowany opis semantyczno-syntaktyczny czasowników bułgarskich, polskich i rosyjskich (verba cogitandi i verba sentiendi), cz. 1. Warszawa.
• Kiklewicz Aleksander, Wilczewski Michał (2010): Innowacje semantyczne w języku polityki. „Miłość” w dyskursie publicystycznym. Język Polski, 3, 167–175.
• Kintsch Walter, Dijk Teun A. van (1978): Toward a model of text comprehension and production. Psychological Review, 85, 363–394.
• Koffka Kurt (2008): Zu den Grundlagen des Gestaltpsychologie. Ein Auswahlband. Wien.
• Kohls Christian, Uttecht Jan-Georg (2009): Lessons learnt in mining and writing design patterns for educational interactive graphics. Computers in Human Behavior, 25, 1040–1055.
• Kühnen Ulrich, Hannover Bettina, Schubert Benjamin (2001): The semantic-procedural interface model of the self: The role of self-knowledge for context-dependent versus context-independent modes of thinking. Journal of Personality and Social Psychology, 80, 397–409.
• Kulešov Lev (1917): O zadačah hudožnika v kinematografe. Vestnik kinematografii, 126, 15–16.
• Kusse Holger (2008): Phantastische Objekte. Stanisław Lems Beitrag zur Semantik. Zeitschrift für Slawistik, 53(1), 60–81.
• Kusse Holger (2012): Kulturwissenschaftliche Linguistik. Eine Einführung. Göttingen.
• Kusse Holger (2020): Lingwistyka kulturowa i kulturoznawcza. Od Humboldta do dyskursu. Tłum. Waldemar Czachur. tekst i dyskurs – text und diskurs, 13, 149–173.
• Kusse Holger (2022): Baum und Bachelor: Überlegungen zum Thema Kontext und Invarianz. Mit einigen Beispielen aus dem Deutschen Englischen und Russischen. In: Kostiučenko Anastasija, Kuhnhenn Martha (Hrsg.): Die Macht des Kontextes: Sprache(n) und Kommunikation. Berlin–Bern –Bruxelles etc., 141–167.
• Labroo Aparna A, Dhar Ravi, Schwarz Norbert (2007): Of frog wines and frowning watches: semantic priming, perceptual fluency, and brand evaluation. Journal of Consumer Research, 34(6), 819–831.
• Lakoff George (1977): Linguistic Gestalts. Papers from The Regional Meeting. Chicago Linguistic Society, 13, 236–287.
• Lee Ha Kyung, Choo Ho Jung (2019): Birds of a feather flocked together look abundant: The visual gestalt effect of an assortment presentation. Journal of Business Research, 104, 170–182.
• Lem Stanisław (2010): Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii. Warszawa.
• Lindsay Peter H., Norman Donald A. (1991): Procesy przetwarzania informacji u człowieka. Wprowadzenie do psychologii. Warszawa.
• Losev Aleksej F. (1976): Problema simvola i realističeskoe iskusstvo. Moskva.
• Lotman Ûrij M. (1970): Struktura hudožestvennogo teksta. Moskva.
• Lupyan Gary, Clark Andy (2015): Words and the world: Predictive coding and the language-perception-cognition interface. Current Directions in Psychological Science, 24(4), 279–284.
• Łotman Jurij (1983): Semiotyka filmu. Tłum. Jerzy Faryno, Tadeusz Miczka. Warszawa.
• Maeda John (2006): The Laws of Simplicity. Design, Technology, Business, Life. Cambridge.
• McQuaid John (2002): Inwigilacja emocji. Wiedza i Życie, 1, 54–61.
• Messing Jürgen, Werani Anke (2011): Psychologie sprachlos? Journal für Psychologie, 19, 1–25.
• Milewski Tadeusz (1969): Językoznawstwo. Warszawa.
• Milewski Tadeusz (1993): Teoria, typologia i historia języka. Kraków.
• Miller George (1965): Some preliminaries to psycholinguistics. American Psychologist, 20, 15–20.
• Morris Michael W., Peng Kaiping (1994): Culture and cause: American and Chinese attributions for social and physical events. Journal of Personality and Social Psychology, 67, 949–971.
• Mukařovský Jan (1966): Studie z estetiky. Praha.
• Neisser Ulric (1967): Cognitive psychology. New York.
• Norenzayan Ara, Choi Incheol, Peng Kaiping (2007): Perception and Cognition. In: Kitayama Shinobu, Cohen Dov (eds.): Handbook of Cultural Psychology. New York–London, 569–594.
• Nycz Ryszard (1978): O kolażu tekstowym. Na materiale prozy Leopolda Buczkowskiego. Teksty: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja, 4(40), 9–29.
• Paul Hermann (1920): Prinzipien der Sprachgeschichte. Halle.
• Potebnâ Aleksandr (1976): Èstetika i poètika. Moskva.
• Pribram Karl H. (1971): Languages of The Brain: Experimental Paradoxes and Principles in Neuropsychology. Prentice-Hall.
• Ryłko-Kurpiewska Anna (2016): Reklama jako sztuka powtórzeń. Gdynia.
• Saussure Ferdinand de (2002): Kurs językoznawstwa ogólnego. Tłum. Krystyna Kasprzyk. Warszawa.
• Schultz Duane P., Schultz Sydney E. (2008): Historia współczesnej psychologii. Tłum. Robert Andruszko. Kraków.
• Seretny Anna (2006): Wskaźnik czytelności tekstu jako pomoc w określaniu stopnia jego trudności. LingVaria, 1 (2), 87–98.
• Seyler Axel (2004): Wahrnehmen und Falschnehmen. Praxis und Gestaltpsychologie. Frankfurt am Main.
• Shahhosseini Saaed (2021): The effectiveness of gestalt visual perception laws in designing electronic pages for the delivery of first aid training. Interdisciplinary Journal of Virtual Learning in Medical Sciences, 2(4), 250–258.
• Skibska Joanna (2014): Myśl Lwa S. Wygotskiego we współczesnej edukacji małego dziecka. W: Denek Kazimierz, Kamińska Anna, Oleśniewicz Piotr (red.): Edukacja jutra. Od tradycji do nowoczesności. Aksjologia w edukacji jutra. Sosnowiec, 307–316.
• Skjaerven Knut (2013): On Gestalt Factors. Pobrano z: https://streetphotographerstoolbox.wordpress.com/tag/max-wertheimer (17.02.2022).
• Sławiński Janusz (1974): Dzieło. Język. Tradycja. Warszawa.
• Stewart John (1984): Object Motion and The Perception of Animacy. Paper Presented at The Meetings of The Psychonomic Society. San Antonio.
• Szewczuk Włodzimierz (1951): Teoria postaci i psychologia postaci (analiza i krytyka). Warszawa.
• Tabakowska Elżbieta (2000): Językoznawstwo kognitywne – nowe czy dawne horyzonty badań nad językiem? W: Szpila Grzegorz (red.): Język a komunikacja 1. Język trzeciego tysiąclecia. Kraków, 56–68.
• Taylor John R. (2007): Gramatyka kognitywna. Tłum. Magdalena Buchta, Łukasz Wiraszka. Kraków.
• Topolińska Zuzanna (1984): Wstęp. W: Topolińska Zuzanna (red.): Składnia współczesnego języka polskiego. Składnia. Warszawa, 5–9.
• Tynânov Ûrij N. (2004): Problemy stihotvornogo âzyka. Moskva.
• Verstegen Ian (2005): Arnheim, Gestalt and Art. A Psychological Theory. Berlin–New York.
• Walter Hans-Jürgen P. (2020): Angewandte Gestaltpsychologie in Psychotherapie und Psychohygiene. Remscheid.
• Werani Anke (2021): Inneres Sprechen. Ergebnisse einer Indiziensuche. Berlin.
• Wertheimer Max (1923): Untersuchungen zur Lehre von der Gestalt II. Psychologische Forschung, 4, 301–350.
• Wertheimer Max (1938): Laws of organization in perceptual forms. In: Willis Davis Ellis (ed.): A Source Book of Gestalt Psychology. London, 71–88.
• Wieczorek Renata (2012): Epistemologiczny kontekstualizm inferencyjny i deflacyjna teoria wiedzy. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, 3(83), 153–164.
• Williams Michael (1991): Unnatural Doubts: Epistemological Realism and the Basis of Scepticism. Oxford.
• Wolny-Zmorzyński Kazimierz (2011): Systematyka fotograficznych gatunków dziennikarskich. W: Wolny-Zmorzyński Kazimierz, Ewa Nowińska, Groń Krzysztof, Sosnowski Waldemar (reds.): Fotografia dziennikarska. Teoria – praktyka – prawo. Warszawa, 11–49.
• Zahner Walter (1996): Schauspielhaus Braunschweig. In: Neitzke Peter, Steckeweh Carl, Wustlich Ronald (Hrsg.): Centrum. Jahrbuch Architektur und Stadt. Braunschweig, 177–180.
• Żuromski Daniel (2020): The Therapeutic vs. Constructive Approach to the Transformative Character of Collective Intentionality. The Interpersonal Level of Explanation. Logic and Logical Philosophy, 29, 615–645.

Identifiers

DOI

10.7311/tid.16.2022.05

Biblioteka Nauki

2163203