Kryminologiczno-epistemologiczne i genderowe aspekty przestępstwa zgwałcenia

• Authors: Monika Płatek

Title variants

EN

Criminological-epistemological and gender aspects of the crime of rape

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

According to government information from November 2010, only 8% of committed sex crimes are reported in Poland. In 90% of cases, the perpetrators remain unpunished. Taking into account the statistics for 2009, 6,700 cases of sexual violence show the scale of the problem. The article tries to investigate the reasons of such situation. How does it happen that in a legal order, which since 1932 is based on extremely modern approach to the crime of rape, it remains in practice so often unpunished? The reasons of this are seen in the accepted procedure of prosecution, on the motion of the injured. This procedure results from the fact that provisions from 1932 have been accepted as they were, without a deeper reflection or analysis of the state of affairs of the time. What was acceptable in the criminological-epistemological and dogmatic perspective then, has been accepted by the legislator at present. This leaves a question why regulations from 1932 are still in force at present, with the detriment to the victims. In seeking an answer to this question, a methodology provided by feminist jurisprudence is assumed. The text also explains the very notion of feminist jurisprudence and gender analysis of law. The method allows to notice the elements earlier neglected by the law and to explain why corruption of the perpetrator reaches the victim. The development of feminist jurisprudence over the past three decades has contributed to significant enrichment of the theory of law in many countries and has led to many reforms of criminal law, including changes to the regulations concerning the rape of crime. Taking feminist criminology and feminist jurisprudence into account allows to consider the causes of placing joint responsibility for rape on a victim. It allows to demonstrate that what is hidden under the euphemism of morals and morality is also supported by laws and does not result from tradition as much as from the influence of contemporary law. The accepted procedure of prosecution of the crime is a significant element of this process. Assuming a gender perspective introduces a perspective of experiences and values essential for women to the analysis of language, evaluation and events, although it is not limited to this. The text, while analysing the determinants of regulations concerning rape, questions the basic axioms of criminal law dogma pertaining to neutrality and objectivity of criminal law. The example of regulations on rape proves that both axioms in fact sustain a loss to the benefit of the interest of the legislator who has a greater tendency to identify with a perpetrator than with a victim. The text analyses various perspectives of justifying accepted norms and indicates that higher arguments at each time serve to justify current interests. Using instruments of gender analysis of law here as well, reader’s attention is drawn to the perspective resulting from the experiences and values presented by women.

Keywords

PL

kryminologia feministyczna; przemoc wobec kobiet; wiktymizacja; zgwałcenie; gender and crime; rape; kryminologia feministyczna; przemoc wobec kobiet; wiktymizacja; zgwałcenie; gender and crime; rape

EN

gender and crime; rape

• Publisher: Instytut Nauk Prawnych PAN / Institute of Legal Studies PAN
• Journal: Archiwum Kryminologii
• Year: 2010
• Issue: XXXII
• Pages: 345-378

Dates

published

2010-01-01

Contributors

author

Monika Płatek

References

• G. Vigarello, Historia gwałtu, tłum. A. Leyk, Warszawa 2010
• W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1988
• T. Morrison, Feminist Legal Scholarship on Rape: a Maturing Look at Violence Against Women, „William and Mary Journal of Women and the Law”, 1995
• H. Charlesworth, C. Chinkin, S. Wright, Feminist Approach to International Law, „American Journal of International Law” vol. 85, nr 4
• E. Łętowska, Genderowa perspektywa ochrony praw kobiet we współczesnym świecie (uwagi o metodzie), [w:] L. Bryzik (red.), Ochrona Praw Kobiet, Warszawa 2010
• E. Łętowska, Czy takie zwierzę istnieje albo istnieć powinno: trzy uwagi o feministycznej (gender) perspektywie w prawoznawstwie, [w:] A. Kidyba, R. Skubisz (red.), Współczesne problemy prawa handlowego. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr hab. Marii Poźniak- Niedzielskiej, Kraków 2007
• M. Fuszara, Kobiety w polityce, Warszawa 2006, E. Zielińska, W. Nowicka, Zdrowie kobiet w Polsce, [w:] RAPORT. Kongres Kobiet Polskich 2009. Kobiety dla Polski, Polska dla Kobiet. 20 lat transformacji 1989–2009, Warszawa 2009
• A. Michnikowska, Doktryna feminizmu wobec praw człowieka, „Gdańskie Studia Prawnicze” t. XIII, 2005
• L. Morawski, Co może dać nauce prawa postmodernizm, Toruń 2001
• H. Domański, Zadowolony niewolnik idzie do pracy, Warszawa 1999
• M. Budyn-Kulik, Zabójstwo tyrana domowego, Lublin 2005
• E. Majewska, Feministki o prawie, płci i seksualności, [w:] J. Kochan, A. Koś (red.), Feminizm i radykalizm, Szczecin 2007
• K. Szczuka, Milczenie owieczek, rzecz o aborcji, Warszawa 2004
• R. Wieruszewski, Zasada równouprawnienia kobiet i mężczyzn, [w:] Prawa człowieka, model prawny, Wrocław 1991
• J. Mizielińska, Płeć, ciało, seksualność. Od feminizmu do teorii queer, Warszawa 2006
• R. West, Jurisprudence and gender, „The University of Chicago Law Review” vol. 55, no. 1, 1988
• T. I. Emerson, Pornography and the fi rst Amendment: A reply to Professor MacKinnon, [w:] D. K. Weisberg (red.), Applications of Feminist Legal Theory to Women’s Life, Philadephia 1996
• C. A. MacKinnon, A. Dworkin, In Harm’s Way. The Pornography Civil Rights Hearings, London 1997
• L. Finley, Breaking Women’s Silence in Law: The Dilemma of the Gendered Nature of Legal Reasoning, „Notre Dame Law Review” vol. 64, 1989
• M. Davies, Unity and Diversity in Feminist Legal Theory, „Philosophy Compass” vol. 2/4 2007
• C. A. MacKinnon, Refl exions on Sex Equality under Law, „The Yale Law Journal” vol. 100, nr 5,
• C. Gilligan, In a Different Voice. Psychological Theory and Women’s Development, Harvard 1993
• M. Płatek, Prawnokarna ochrona praw kobiet, [w:] Lena Bryzik (red.), Ochrona praw kobiet we współczesnym świecie, Warszawa 2010
• N. Christie, Dogodna ilość przestępstw, tłum. M. Płatek, Warszawa 2004
• E. Łętowska, Czy takie zwierzę istnieje albo istnieć powinno: trzy uwagi o feministycznej (gender) perspektywie w prawoznawstwie, [w:] A. Kidyba, R. Skubisz, (red.), Współczesne problemy prawa handlowego. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr hab. Marii Poźniak-Niedzielskiej, Wolters Kluwer, Kraków 2007
• L. Morawski, Główne problemy współczesnej fi lozofi i prawa. Prawo w toku przemian, Warszawa 2005
• C. A. MacKinnon, Towards Feminist Jurisprudence, „Stanford Law Review” 1982, vol. 34, no. 3
• A. Scale, The emergence of feminist Jurisprudence, „The Yale Law Journal”, 1986, vol. 95, no. 7
• F. Olsen (red.), Feminist legal theory, Aldershot, Dartmouth 1995
• H. Hein, Women’s place and the aestheticc in feminist theory, [w:] J. Brach-Czaina (red.), Primum philosophari. Księga pamiątkowa Stefanowi Morawskiemu ofi arowana, Warszawa 1993
• B. Pascal, Myśli, tłum. T. Boy-Żeleński, Kraków 1983
• J. Rawls, Teoria sprawiedliwości, tłum. J. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk, Warszawa 1994
• H. Kelsen, Czistyje prawoznastwo: problema sprawiedliwosti, tłum O. Mokrowolskij, Kiev 2004
• J. Bridgeman, S. Millns, Feminist Perspectives on Law, London 1998
• G. Minda, Postmodern Legal Movements. Law and jurisprudence at Century’s End, New York 1995
• C. A. MacKinnon, Refl ections on Sex Equality under Law, „The Yale Law Journal” 1991, vol. 100, nr 5
• C. A. MacKinnon, Toward Feminist Jurisprudence, „Stanford Law Review” 1982, vol. 34, nr 3
• S. Hanley, Engendering the state: family formation and state building in Early Modern France, „French Historical Studies” 1989, vol. 16, nr 1
• C. R. Sunstein, Feminism and Legal Theory, „Harvard Law Review” vol. 101, no. 4, 1988
• T. I. Emerson, Pornography and the fi rst Amendment: A reply to Professor MacKinnon, [w:] D. K. Weisberg (ed.), Applications of Feminist Legal Theory to Women’s Life, Philadephia 1996
• L. Zilli, The Crime of Rape in the Case Law of the Strasbourg Institutions, „Criminal Law Forum” nr 13, 2002
• M. Nussbaum, On Moral Progress. Response to Richard Rorty, „The University of Chicago Law Review” vol. 74, no. 3, 2007
• A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do k.k. t. 2, do art. 117–277, Kraków 1999
• A. Salter, Pokonywanie traumy, Poznań 2003
• J. Herman Lewis, Przemoc. Uraz psychiczny i powrót do równowagi, Gdańsk 1998
• J. Hayden, In their own words. Coping with rape and sexual abuse, Dublin 2003
• E. Buchwald & al. Transforming a rape culture. Minneapolis 1993
• G. Vigarello, Histoire du viol, XVI–XX siècle, Paris 1998
• S. Brownmiller, Against Our Will, New York 1975
• J. Bourke, Rape a history from 1860 to the present, London 2007
• D. Blum, Mózg i płeć. O biologicznych różnicach między kobietami i mężczyznami, Warszawa 2000
• M. Galighieri, Ciemna strona człowieka, Warszawa 2001
• J. Herman Lewis, Uraz psychiczny i powrót do równowagi, Gdańsk 2000
• W. Kruczyński, P. Droździak, Zawsze bezpieczna. Aspekty samoobrony kobiet, Warszawa 2003
• U. Nowakowska, M. Jabłońska, Kobiety w Polsce, Warszawa 2003, M. Ridley, O pochodzeniu cnoty, Poznań 2000
• L. Tomaszewska, …jeśli jesteś ofi arą gwałtu, Poradnik dla kobiet, Warszawa 2001
• R. Wrangham, D. Peterson, Demoniczne samce. Małpy człekokształtne i źródła ludzkiej przemocy, Warszawa 1999
• M. Filar, Przestępstwo zgwałcenia w polskim prawie karnym, Toruń 1974
• M. Filar, W sprawie reformy przepisów dotyczących tzw. Przestępstw seksualnych, „Państwo i Prawo”, 1991, nr 7
• J. Leszczyński, Przestępstwo zgwałcenia w Polsce, Warszawa 1973
• B. Kunicka-Michalska, J. Wojciechowska, Przestępstwa przeciwko wolności, wolności sumienia, wolności seksualnej i obyczajowości oraz czci i nietykalności cielesnej, Warszawa 2001
• J. Warylewski, Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości, Warszawa 2001
• L. Starowicz, Przemoc seksualna, Warszawa 1992, K. Stępień, Przestępstwo zgwałcenia w świetle orzecznictwa, Bielsko Biała 2000
• L. Lernell, Przestępczość seksualna. Zagadnienia prawne i kryminologiczne, [w:] K. Imieliński (red.), Seksuologia społeczna, Warszawa 1974
• J. Warylewski, Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej, [w:] A. Wąsek (red.), Kodeks Karny, część szczególna t. 1 do artykułów 117–221, Warszawa 2006
• L. Regan, L. Kelly, Rape: Still forgotten issue, London 2003
• J. Makarewicz, Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1932
• L. Peiper, Komentarz do kodeksu karnego, Kraków 1933
• J. Makarewicz, Kodeks karny z komentarzem, wyd. IV, Lwów 1935
• L. Peiper, Komentarz do kodeksu karnego i prawa o wykroczeniach, Kraków 1936
• R. Bednarz-Grzybek, Emancypantka i patriotka. Wizerunek kobiety przełomu XIX i XX wieku w czasopismach Królestwa Polskiego, Lublin 2000
• E. Kretschmer, Ludzie genialni, tłum. P. Hulka- Laskowski, Warszawa 1934
• J. Makarewicz, Przebudowa społeczna, Lwów 1923
• J. Makarewicz, Wstęp do fi lozofi i prawa karnego, tłum. K. Jakubów, Lublin 2009
• A. Mogilnicki, Ogólne zasady prawa, Warszawa 1919
• L. Peiper, Komentarz do kodeksu karnego, Kraków 1936
• M. D. Smith, Encyclopedia of Rape, London 2004
• S. Schulhofer, Unwanted Sex. The culture of intimidation and the failure of law, London 1998
• M. Płatek, Czytając J. Schulhofera „Niechciany seks”. Cywilizacja zastraszenia i fi asko prawa, „Mediator”, nr 15 (3/2000), wrzesień 2000
• M. Płatek, Gwałt, przestępstwo w cieniu Temidy, [w:] L. Gardocki, M. Królikowski, A. Walczak-Żochowska (red.), Gaudium In litteris Est, Księga jubileuszowa ofi arowana Pani Profesor Genowefi e Rejman, Warszawa 2005
• A. Kurzawa, Gwałt w polskim prawie na tle strasburskiego orzeczenia przeciw Bułgarii, „Prawo i Płeć” nr 2, 2005
• A. Siemaszko (red.), B. Gruszczyńska, M. Marczewski, Atlas Przestępczości w Polsce, t. 4, Warszawa 2009
• I. Andrejew, Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa 1989 (IX i zarazem ostatnie wydanie), J. Bafi a, Polskie prawo karne, Warszawa 1989
• T. Bojarski, A. Gimbut, C. Gofroń (red.), A. Wąsek, J. Wojciechowski, Prawo karne, Lublin 1994
• K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, Warszawa 1997 (II wydanie, I – 1995)
• K. Buchała, Prawo karne materialne, Warszawa 1989 (II wydanie)
• S. Budziński, Wykład porównawczy prawa karnego. Część ogólna, Warszawa 1868 (I i zarazem ostatnie wydanie)
• S. Budziński, Wykład porównawczy prawa karnego. Część szczególna, Warszawa 1883 (I i zarazem ostatnie wydanie)
• M. Cieślak, Polskie prawo karne – zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1990 – I wydanie (II – 1994, III – 1995)
• L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 1994 – I wydanie (III wydanie – 1998)
• S. Glaser, Prawo karne – część ogólna, Warszawa 1920, S. Glaser, Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa 1933
• A. Gubiński, Zasady prawa karnego, Warszawa 1996 (V wydanie)
• R. Hube, Ogólne zasady nauki prawa karnego, Warszawa 1830 (jedyne wydanie)
• E. Krzymuski, Wykład prawa karnego ze stanowiska nauki i prawa austriackiego, tom I i II, wyd. III, Kraków 1911
• E. Krzymuski, Zarys ogólnych instytucyi prawa karnego, Kraków 1918
• E. Krzymuski, System prawa karnego, Kraków 1921
• L. Lernell, Wykład prawa karnego – część ogólna, Warszawa 1961
• F. Maciejowski, Wykład prawa karnego w ogólności, Warszawa 1848
• J. Makarewicz, Prawo karne ogólne, Kraków 1914
• J. Makarewicz, Polskie prawo karne – część ogólna, Lwów–Warszawa, 1919
• J. Makarewicz, Prawo karne. Wykład porównawczy, Lwów – Warszawa 1924
• W. Makowski, Prawo karne. Część ogólna, Warszawa–Lublin–Łódź–Poznań–Kraków 1920
• W. Makowski, Prawo karne. O przestępstwach w szczególności, Warszawa 1924
• A. Marek, Prawo karne – część ogólna, Bydgoszcz 1992
• A. Marek (red.), M. Filar, A. Grześkowiak, D. Gajdus, E. Pływaczewski, Prawo karne. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 1986
• A. Marek, Prawo karne w pytaniach i odpowiedziach, Toruń 1996
• A. Marek, Prawo karne. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 1997
• A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2000
• A. Marek, Podstawy prawa karnego i prawa wykroczeń. Skrypt dla studentów administracji, Toruń 1997
• B. Namysłowska, M. Dietrich, Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 1998
• S. Pławski, Prawo karne (w zarysie). Część I–III, Warszawa 1965, 1966, 1968
• H. Popławski, Podstawy prawa karnego, Gdańsk 1980
• E. Rappaport, Rys zasad prawa karnego materjalnego, Warszawa 1920
• A. Ratajczak, A. Szwarc, Zarys prawa karnego – Zagadnienia wstępne i nauka o ustawie karnej, Poznań 1971
• S. Reinhold, Zarys prawa karnego, obowiązującego na ziemiach polskich. Część ogólna. Warszawa–Kraków 1920
• M. Surkont, Prawo karne. Podręcznik dla studentów administracji, Sopot 1998
• S. Śliwiński, Polskie prawo karne materialne – część ogólna, Warszawa 1946
• S. Śliwiński, Prawo karne materialne – część szczególna, Warszawa 1948
• J. Śliwowski, Prawo karne, Warszawa 1975
• W. Świda, Prawo karne, Warszawa 1986
• J. Waszczyński (red.), Prawo karne w zarysie. Nauka o ustawie karnej i przestępstwie, Łódź 1992
• W. Wolter, Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973 (I i zarazem ostatnie wydanie), W. Wolter, Prawo karne – zarys wykładu systematycznego. Część ogólna, Warszawa 1947
• W. Wolter, Zarys systemu prawa karnego. Część ogólna, t. I i II, Kraków 1933–1934
• I. Andrejew, W. Świda, W. Wolter, Kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1973
• I. Andrejew, Kodeks karny. Krótki komentarz, Warszawa 1988
• J. Bafi a, K. Mioduski, M. Siewierski, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 1987
• T. Bojarski, Podręczny komentarz do kodeksu karnego, Kraków 1998
• K. Buchała, Z. Ćwiąkalski, M. Szewczyk, A. Zoll, Komentarz do kodeksu karnego. Część ogólna, Warszawa 1994
• K. Buchała, A. Zoll, Kodeks karny. Komentarz. Część ogólna, Kraków 1998
• K. Buchała, A. Zoll, Kodeks karny. Komentarz. Część szczególna, t. 1 i 2, Kraków 1999
• S. Glaser, A. Mogilnicki, Kodeks karny. Komentarz, 1934
• R. Góral, Kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1998
• O. Górniok, Prawo karne gospodarcze. Komentarz, Toruń 1997
• O. Górniok, S. Hoc, A. Wąsek, Kodeks karny. Komentarz. Tom III (art. 117–363), Gdańsk 1999
• M. Kalitowski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, Kodeks karny. Komentarz. Tom II (art. 32–116), Gdańsk 1999
• J. Makarewicz, Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938
• W. Makowski, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 1933
• A. Marek, Komentarz do kodeksu karnego. Część ogólna, Warszawa 1999
• A. Marek, Komentarz do kodeksu karnego. Część szczególna, Warszawa 2000
• J. Nisenson, M. Siewierski, Kodeks karny i prawo o wykroczeniach z komentarzem i orzecznictwem Sądu Najwyższego do dnia 30 listopada 1934 r., Warszawa 1935
• L. Peiper, Komentarz do kodeksu karnego, Kraków 1933
• G. Rejman (red.), Komentarz do kodeksu karnego, Część ogólna, Warszawa 1999
• M. Siewierski, Kodeks karny i prawo o wykroczeniach. Komentarz, Warszawa 1958
• A. Wąsek, Kodeks karny. Komentarz. Tom I (art. 1–31), Gdańsk 1999
• J. Wojciechowski, Kodeks karny z krótkim komentarzem praktycznym, Skierniewice 1993
• J. Wojciechowski, Kodeks karny. Komentarz. Orzecznictwo, Warszawa 1997
• A. Zoll, Kodeks karny. Komentarz. Część szczególna, t. 1 i 2, Kraków 1999
• M. Szafrański, Jak dzisiejsza psychologia społeczna radzi sobie z problematyką płci, „Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych” 2003, nr 1
• J. Yoder, Rethinking tokenism: looking beyond number, „Gender and Society” 1991, vol. 5, no. 2
• C. G. Heilbrun, Reiventing Womenhood, New York 1979
• W. Wróbel, A. Zoll, Prawo karne, część ogólna, Kraków 2010
• A. Zoll (red.), Kodeks karny z komentarzem, do artykułów 117–277, t. 2, Kraków 1999
• J. Jamontt, E. S. Rappaport, Kodeks karny r. 1932, Warszawa 1932
• S. B. Ortner, Czy kobieta ma się tak do mężczyzny, jak „natura” do „kultury”, [w:] T. Hołówka (red. i tłum.), Nikt nie rodzi się kobietą, Warszawa 1982
• C. A. Mackinnon, Rape on Coercion and Consent, [w:] D. K. Weisberg (red.), Applications of Feminist Legal Theory to Women’s Life, Philadelphia
• A. Wąsek (red.), Kodeks karny, część szczególna, tom I, Komentarz do artykułów 117–221, 3 wydanie, Warszawa 2006
• M. J. Frug, Postmodern Legal Feminism, London 1992
• C. A. Mackinnon, Towards a Feminist Theory of the State, London 1989
• B. Dudek, Zaburzenia po stresie traumatycznym, Gdańsk 2003
• R. A. Bryant, A. G. Harvey, Zespół ostrego stresu. Teoria, pomiar, terapia, tłum. J. Suchecki, Warszawa 2003
• J. L. Herman, Przemoc. Uraz psychiczny i powrót do równowagi, tłum. A. Kacmajor, M. Kacmajor, Gdańsk 1998
• A. Murzynowski, Refl eksje na temat kształtu procedury karnej XXI wieku, „Prokuratura i Prawo” 2001, nr 7–8
• S. Oksanen, Oczyszczenie, tłum. S. Musielak, Warszawa 2010
• S. Drakulic, As if I Am not there, London 2005
• L. Pollen, The rape of Sita, London 2001
• A. Sebold, Szczęściara, tłum. M. Grabowska, Warszawa 2004
• M. Filar, Przestępstwa seksualne w polskim prawie karnym, Toruń 1985
• L. Falandysz, Pokrzywdzony w prawie karnym i wiktymologii, Warszawa 1980
• P. Bourdieu, Medytacje Pascaliańskie, tłum. K. Wakar, Warszawa 2006
• P. Bourdieu, Męska dominacja, tłum. L. Kopciewicz, Warszawa 2004
• A. S. Scales, The Emergence of Feminist Jurisprudence: An Essay, „The Yale Journal” vol. 95, no. 7, 1986
• T. Kaczmarek, O pozytywnej prewencji ogólnej w ujęciu projektu kodeksu karnego, [w:] Rozważania o przestępstwie i karze. Wybór prac z okresu 40-lecia naukowej twórczości, Warszawa 2006

Identifiers

DOI

10.7420/AK2010K