O co tyle dymu? Kontrowersje wokół smogu w Polsce

• Authors: Joanna Grudowska

Title variants

EN

What Is All the Fuss (Smoke) About? Controversies About Smog in Poland

Abstracts

EN

This paper attempts to answer the question of what social problems the socio-technological hybridity of smog generates and what characteristics (causes and subject matter) the smog controversy acquire from the perspective of public and business actors. Smog is treated as a hybrid of knowledge and influence that is socially redefined in the form of controversy. Crucial is not the problematic nature of smog per se, but that which is generated by the involved materiality – technology and the interests of actors and their functioning within different knowledge systems. The generating, sharing and quality of air quality data as well as used measurement technologies are the subjects of public controversy over smog. The studied controversies can be found in the following areas: reliability of the provided data, quality and presence of measurement infrastructure, position in the market for air pollution information and differences in ontologies and competencies between laypeople and experts. This study was conducted using a controversy mapping method based on the desk research.

PL

W artykule zadano pytanie, jakie problemy społeczne generuje społeczno-technologiczna hybrydalność smogu oraz jakie charakterystyki (przyczyny i przedmiot) mają kontrowersje wokół smogu w perspektywie aktorów publicznych i biznesowych. Kluczowa nie okazuje się problematyczność smogu jako takiego, ale ta, którą generuje angażowana materialność – technologia oraz interesy aktorów i ich funkcjonowanie w ramach różnych systemów wiedzy. Generowanie, udostępnianie i jakość danych na temat czystości powietrza oraz wykorzystywane technologie pomiarowe są przedmiotami kontrowersji społecznych wokół smogu. Analizowane kontrowersje dotyczą następujących obszarów: wiarygodności dostarczanych danych, jakości i obecności infrastruktury pomiarowej, pozycji na rynku informacji o zanieczyszczeniach powietrza oraz różnic w ontologiach i kompetencjach na linii laicy–eksperci. Badanie własne przeprowadzono metodą mapowania kontrowersji na podstawie danych zastanych.

Keywords

PL

zanieczyszczenia powietrza; smog; studia nad nauką i technologią; kontrowersja; mapowanie; kontrowersji

EN

air pollution; smog; controversy; Science and Technology Studies; controversy mapping

• Publisher: AGH University of Science and Technology
• Journal: Studia Humanistyczne AGH
• Year: 2022
• Volume: 21
• Issue: 3
• Pages: 7-25

Dates

published

2022

Contributors

author

Joanna Grudowska

• Sieć Badawcza Łukasiewicz  – Instytut Organizacji i Zarządzania w Przemyśle ORGMASZ

References

• Arbiszewski, K. (2007). Teoria aktora-sieci Bruno Latoura. Teksty Drugie, 1–2, 113–126.
• Beck, U. (2002). Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, tłum. S. Cieśla. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Bińczyk, E. (2012). Technonauka w społeczeństwie ryzyka. Filozofia wobec niepożądanych następstw praktycznego sukcesu nauki. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Bińczyk, E., Derra, A. (red.). (2014). Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Bojadżijewska, I. (2016). Ekologia polityczna powietrza: o uwidzialnianiu miejskiego ryzyka. Kultura i Społeczeństwo, 60, 2, 35–51, DOI: 10.35757/KiS.2016.60.2.3.
• CBOS. (2019). Komunikat z badań: Polacy o smogu. Pobrano z: https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_033_19.PDF [14.06.2021].
• CBOS. (2018a). Komunikat z badań: Jak Polacy radzą sobie ze smogiem. Pobrano z: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2018/K_045_18.PDF [14.06.2021].
• CBOS. (2018b). Komunikat z badań: Co zmieniło się w naszej miejscowości. Pobrano z: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2018/K_092_18.PDF [14.06.2021].
• Dobrołowicz, J. (2016). Analiza dyskursu i jej zastosowanie w badaniach jakościowych, Jakościowe Badania Pedagogiczne, 1, 1, 36–48, DOI: 10.18276/jbp.2016.1.1-03.
• EEA. (2018). Air quality in Europe  – 2018 report. Pobrano z: https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2018/download [14.06.2021].
• EEA. (2019). Air quality in Europe  – 2019 report. Pobrano z: https://www.eea.europa.eu//publications/air-quality-in-europe-2019 [14.06.2021].
• EEA. (2020). Air quality in Europe  – 2020 report. Pobrano z: https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2020-report [14.06.2021].
• Fuksa, D., Cieszyńska, E. (2010). Analiza i prognoza zanieczyszczenia powietrza na przykładzie aglomeracji miejskiej Krakowa. Pobrano z: http://www.ptzp.org.pl/files/konferencje/kzz/artyk_pdf_2010/51_Fuksa_D.pdf [14.06.2021].
• Frankowski, J. (2020). Attention: smog alert! Citizen engagement for clean air and its consequences for fuel poverty in Poland. Energy and Buildings, 207, 9: 109525, DOI: 10.1016/j.enbuild.2019.109525.
• Frankowski, J., Putkowska-Smoter, R. (2020). Right to the map? Counter-mapping practises of smog alerts and greener movements in Poland. Society Register, 4, 4, 129–150, DOI: 10.14746/sr.2020.4.4.06.
• GIOŚ. (2019). Jakość powietrza w Polsce w roku 2018 w świetle wyników pomiarów prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Pobrano z: http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/show/1001898 [14.06.2021].
• Jędrak, J., Konduracka, E., Badyda, A.J., Dąbrowiecki, P. (2017). Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie człowieka, Kraków: Stowarzyszenie Krakowski Alarm Smogowy. Pobrano z: https://krakowskialarmsmogowy.pl/text/download/id/922 [14.06.2021].
• Kopińska, V. (2016). Krytyczna analiza dyskursu  – podstawowe założenia, implikacje, zastosowanie. Rocznik Andragogiczny, 23, 311–334, DOI: 10.12775/RA.2016.016.
• Martin, B., Richards, E. (1995). Scientific Knowledge, controvercy and public decision making. W: S. Jasanoff, G.E. Markle, J.C. Peterson, T.J. Pinch (eds.), Handbook of Science and Technology Studies (s. 506–526). London: Sage.
• Medoń, S. (2021). Problem smogu w świetle socjologii translacji. Studium przypadku zanieczyszczeń powietrza w krakowskim obszarze metropolitalnym. Przegląd Socjologiczny, 70, 1, 41–64, DOI: 10.26485/PS/2021/70.1/3.
• Mol, A.P.J. (2006). Environmental Governance in the Information Age: the Emergence of Informational Governance. Environment Planning C: Government and Policy, 24, 497–514.
• Nelkin, D. (1995). Science Controvercies. The dynamics of public disputes in the United states. W: S. Jasanoff, G.E. Markle, J.C. Peterson, T.J. Pinch (eds.), Handbook of Science and Technology Studies (s. 445–456). London: Sage.
• NIK. (2018). Informacja o wynikach kontroli: Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami. Pobrano z: https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/17/078/ [14.06.2021].
• Nowak, A.W., Arbiszewski, K., Wróblewski, M. (2016). Czyje lęki? Czyja nauka? Struktury wiedzy wobec kontrowersji naukowo-społecznych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• PIE. (2020). Polacy i ochrona powietrza. Normy społeczne jako źródło zmiany? Pobrano z: https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2020/05/PIE-Raport_Ochrona-powietrza.pdf [14.06.2021].
• Rogers, R., Sánchez-Querubín, N., Kil, A. (2015). Issue Mapping for an Ageing Europe, Amsterdam: Amsterdam University Press. Pobrano z: https://library.oapen.org/viewer/web/viewer.html?file=/bitstream/handle/20.500.12657/33128/569806.pdf?sequence=1&isAllowed=y [1.05.2020].
• Sadlok, R. (red.). 2014. Przeciwdziałanie niskiej emisji na terenach zwartej zabudowy mieszkalnej. Bochnia: Stowarzyszenie na Rzecz Efektywności Energetycznej i Rozwoju Odnawialnych Źródeł energii „HELIOS”. Pobrano z: https://www.researchgate.net/publication/275658632_Przeciwdzialanie_niskiej_emisji_na_terenach_zwartej_zabudowy_mieszkalnej [14.06.2021].
• Sarewitz, D. (2004). How science makes environmental controversies worse. Environmental Science & Policy, 7, 5, 385–403.
• Sasińska-Klas, T. (2014). Analiza dyskursywna i jej zastosowanie w badaniach na gruncie nauk społecznych. W: P. Borowiec, R. Kłosowicz, P. Ścigaj (red.), Odmiany współczesnej nauki o polityce (s. 423–435). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Sojak, R. (2004). Paradoks antropologiczny. Socjologia wiedzy jako perspektywa ogólnej teorii społeczeństwa. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Stankiewicz, P. (2011). Od przekonywania do współdecydowania: zarządzanie konfliktami wokół ryzyka i technologii. Studia Socjologiczne, 4, 203, 95–119.
• Stankiewicz, P. (2008). Ryzyko i konflikt. Strategie zarządzania konfliktami technologicznymi w Polsce. Pobrano z: https://repozytorium.umk.pl/handle/item/556 [5.03.2020].
• Stasik, A. (2015). Ocena ryzyka i niepewności związanych z nowymi technologiami jako wyzwanie dla demokracji. Kontrowersje wokół wydobywania gazu łupkowego w Polsce. Pobrano z: https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/1033/Agata_Stasik.pdf?sequence=1 [1.09.2019].
• Venturini, T. (2010). Diving in magma: how to explore controversies with actor-network Theory. Public Understanding of Science, 19, 3, 258–273, DOI: 10.1177/0963662509102694.
• Venturini, T. (2012). Building on faults: how to represent controversies with digital methods. Public Understanding of Science, 20, 10, 1–17, DOI: 10.1177/0963662510387558.
• Wróblewski, M, Goszczyński, W. (2020). Konflikty wokół monitoringu jakości powietrza w Polsce. Infrastruktury, standardy i dane. Studia Socjologiczne, 4, 239, 155–182, DOI: 10.24425/sts.2020.135143.
• Wróblewski, M. (2010). Choroba zamknięta w czarnej skrzynce. O domykaniu i otwieraniu kontrowersji wokół ADHD. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin  – Polonia, 23, 2, 133–153. Pobrano z: http://dlibra.umcs.lublin.pl/Content/23925 [31.02.2019].
• Wróblewski, M. (2011). Choroba jako hybryda. ADHD w świetle teorii aktora-sieci i asocjologii. Studia Socjologiczne, 4, 203, 121–153. Pobrano z: http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.cbf614c9-a443-37f1-aaa1-3f41f1a5fd13 [31.03.2019].
• Wróblewski, M., Suchomska, J., Tamborska, K. (2021). Citizens or Consumers? Air quality sensors users and their involvement in Sensor. Community. Results from qualitative case study. Sustainability, 13, 20, 11406, DOI: 10.3390/su132011406.

Identifiers

DOI

10.7494/human.2022.21.3.7

Biblioteka Nauki

2154949