Akty przeproszenia w polsko-i rosyjskojęzycznych wiadomościach przesyłanych na kartach pocztowych

• Authors: Daniel Dzienisiewicz

Title variants

EN

Speech Acts of Apology in Polish and Russian Postcard Messages

Abstracts

EN

Apologies appearing in postcard texts have not been the subject of linguistic studies so far. Therefore, the aim of this article is to examine and compare the acts of apology in Polish and Russian postcard messages. The conducted analysis concerns the location of apologies in the structure of messages, their pragmatic and formal characteristics, speech acts which co-constitute apology formulas and actions that cause speakers to perform acts of apology. The results of the study show that there are differences between both languages in terms of the number and frequency of acts of apology. It is difficult to clearly indicate the reasons for this state of affairs, but it can be presumed that they should be sought, among others in cultural differences.The fact that Russians use acts of apology less frequently than Poles might be the result of less individual autonomy and greater power distance. Also, differences in the location of acts of apology in the structure of messages and the type of actions that cause senders to apologize have been identified. Moreover, it has been shown that in both languages the senders of apologies are mainly women. The analysis leads to the conclusion that the examined acts of apology are formulaic, which is the result of conforming to the convention of postcard messages.

PL

Przeprosiny występujące w tekstach zamieszczanych na kartach pocztowych nie były dotąd przedmiotem analiz lingwistycznych, dlatego też celem niniejszego artykułu jest zbadanie oraz porównanie aktów przeproszenia obecnych w treści polsko-i rosyjskojęzycznych wiadomości przesyłanych na pocztówkach. Przeprowadzona analiza objęła lokalizację przeprosin w tekście, ich cechy pragmatyczno- i formalnojęzykowe, akty obudowujące przeproszenia w ramach formuł przepraszających oraz przewinienia będące bodźcami przeprosin. Wyniki badania dowodzą, że między rozpatrywanymi językami występują różnice w zakresie liczby oraz częstości stosowania aktów przeproszenia. Trudno jednoznacznie wskazać przyczynę tego stanu rzeczy, jednak można domniemywać, że źródeł tych rozbieżności (w odniesieniu do badanego materiału) można upatrywać m.in. w różnicach kulturowych – fakt, iż Rosjanie stosują akty przeproszenia rzadziej niż Polacy, może stanowić rezultat mniejszej autonomii jednostki oraz większego dystansu władzy w kulturze rosyjskiej. Różnice dotyczą także usytuowania aktów przeproszenia w strukturze wiadomości oraz rodzaju przewinień będących bodźcami przeproszeń. Ponadto wykazano, iż w obu językach nadawcami aktów przeproszenia oraz obudowujących je aktów grzecznościowych są głównie kobiety. Analiza prowadzi do wniosku, że rozpatrywane akty cechuje szablonowość, która jest podyktowana konwencją gatunkową charakterystyczną dla wiadomości pocztówkowych.

Keywords

PL

akty przeproszenia; akty mowy; pragmatyka językowa; karty pocztowe

EN

speech acts of apology; speech acts; pragmatics; postcards

• Publisher: Krakowskie Towarzystwo TERTIUM
• Journal: Półrocznik Językoznawczy Tertium
• Year: 2022
• Issue: 1
• Pages: 34-59

Dates

published

2022

Contributors

author

Daniel Dzienisiewicz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000304005143

References

• Авакимян, Софья С.[Avakimyan, Sophia S.], Надежда М. Перельгут [Nadezhda M. Perel’gut] (2010) „К вопросу о прагматике извинения”. Вестник Нижневартовского государственного университета, 3; 3–11.
• Агаркова, Ольга А. [Agarkova, Ol’ga A.], Людмила В. Путилина [Lyudmila V. Putilina] (2017) „Прагмалингвистические особенности формул извинения в современном русском языке”. Вестник Оренбургского государственного университета, 6 (206); 32–37.
• Акишина, Алла А. [Akishina, Alla A.], Наталья И. Формановская [Natalya I. Formanovskaya] (1978) Русский речевой этикет (Пособие для студентов иностранцев). Москва: Русский язык.
• Апресян, Юрий Д. (red.) [Apresyan, Yuri D.] (2004) Новый объяснительный словарь синонимов русского языка. Москва: Языки славянской культуры.
• Austin, John L. (1962) How to Do Things with Words. Oxford: Clarendon Press.
• Czapiga, Zofia (2007) „Funkcje komunikacyjne rosyjskich performatywów извините, простите i ich polskich ekwiwalentów”. [W:] Andrzej Charciarek, Piotr Czerwiński (red.) Język w kontekście społecznym i komunikacyjnym. Rusycystyczne studia konfrontatywne. Katowice: Oficyna Wydawnicza Wacław Walasek; 146‒154.
• Cohen, Andrew D., Elite Olshtain (1981) “Developing a Measure of Sociocultural Competence. The Case of Apology”. Language Learning, 31 (1); 113–134.
• Dzienisiewicz, Daniel (2020) „Czy zdrowie, szczęście i pomyślność stanowią podstawowe składniki formuł życzeń „bez względu na okazję”?”. [W:] Katarzyna Wojan (red.) Wokół pewnego cytatu. Warszawa: BEL Studio; 87–98.
• Dzienisiewicz, Daniel (2021a) „Akty podziękowania w treści polsko- i rosyjskojęzycznych wiadomości przesyłanych na kartach pocztowych”. Studia Rossica Gedanensia, 8; 47-65.
• Dzienisiewicz, Daniel (2021b) Językowy obraz wartości w polsko- i rosyjskojęzycznych aktach życzeń przesyłanych na kartach pocztowych (niepublikowana rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. UAM dr. hab. Piotra Nowaka). Poznań: Wydział Neofilologii UAM.
• Dzienisiewicz, Daniel, Piotr Wierzchoń (2017) „Z prac nad korpusem polsko- oraz rosyjskojęzycznych wiadomości przesyłanych na kartach pocztowych w drugiej połowie XX w. Zagadnienia transkrypcji i anotowania”. Napis, 23; 277–301.
• Edmondson, Willis J. (1981) “On Saying You’re Sorry”. [W:] Florian Coulmas (red.) Conversational Routine: Explorations in Standardized Communication Situations and Prepatterned Speech. The Hague: Mouton Publishers; 273–288.
• Fraser Bruce, William Nolen (1981) “The Association of Deference with Linguistic Form”. International Journal of the Sociology of Language, 27; 93–109.
• Gałczyńska, Alicja (2002) „Niedefinicyjne funkcje performatywu przepraszam”. Poradnik Językowy, 4; 16‒24.
• Гловинская, Марина Я. [Glovinskaya, Marina Ya.] (1993) „Семантика глаголов речи с точки зрения теории речевых актов”. [В:] Елена А. Земская [Elena A. Zemskaya] (red.) Русский язык и его функционирование. Коммуникативно-прагматический аспект. Москва: Наука; 158–215.
• Hofstede, Geert, Gert Jan Hofstede (2007) Kultury i organizacje. Zaprogramowanie umysłu. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Holmes, Janet (1990) “Apologies in New Zealand English”. Language in Society, 19; 155–199.
• Kozicka-Borysowska, Żaneta (2002) „Pragmatyczne aspekty aktu mowy przeproszenia”. [W:] Grzegorz Szpila (red.) Język trzeciego tysiąclecia II. Kraków: Krakowskie Towarzystwo Popularyzowania Wiedzy o Komunikacji Językowej „Tertium”; 381‒389.
• Kozicka-Borysowska, Żaneta (2003) „Прагматико–семантический осмотр речевого акта „извинения” в русском и польском языках”. [W:] Русское слово в мировой культуре. Санкт–Петербург: „Политехника”; 102–108.
• Kozicka-Borysowska, Żaneta (2008) Akt mowy przeproszenia. Studium pragmalingwistyczne. Szczecin: Wydawnictwo Print Group.
• Ларина, Татьяна В. [Larina, Tatiana V.] (2007) „Когда и за что извиняются англичане и русские: сопоставительный анализ коммуникативного поведения”. Вестник Российского университета дружбы народов. Серия: Русские и иностранные языки и методика их преподавания, 4; 88–95.
• Lipson, Maxine (1994) “Apologizing in Italian and English”. International Review of Applied Linguistics in Language Teaching, 32 (1); 19–39.
• Marcjanik, Małgorzata (2000) Polska grzeczność językowa. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.
• Masłowska, Ewa (1991) „Proszę, dziękuję, przepraszam”. [W:] Janusz Anusiewicz, Małgorzata Marcjanik (red.) Język a Kultura, tom 6: Polska etykieta językowa. Wrocław: Wiedza o Kulturze; 81‒88.
• Olshtain, Elite, Andrew Cohen (1983) “Apology: A Speech Act Set”. [W:] Nessa Wolfson, Elliot Judd (red.) Sociolinguistics and Language Acquisition. Rowley, MA: Newbury House; 18–35.
• Owen, Marion (1983) “Apologies and Remedial Interchanges: A Study of Language Use in Social Interaction”. Berlin, New York, Amsterdam: Mouton.
• Ożóg, Kazimierz (1990) Zwroty grzecznościowe współczesnej polszczyzny mówionej (na materiale języka mówionego mieszkańców Krakowa). Warszawa – Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Puchała, Jaśmina (2012) „Przepraszam, proszę, dziękuję – o polskiej i rosyjskiej etykiecie językowej”. Postscriptum Polonistyczne, 2 (10); 303–325.
• Ратмайр, Ренате [Ratmayr, Renate] (2003) Прагматика извинения: Сравнительное исследование на материале русского языка и русской культуры. Москва: Языки славянской культуры.
• Reiter, Rosina M. (2000) Linguistic Politeness in Britain and Uruguay. Amsterdam: John Benjamins.
• Rudyk, Anna (2015) „Rosyjskie odpowiedniki przekładowe performatywu „przepraszam””. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica, 11; 91–98.
• Searle, John R. (1969) Speech Acts. Cambridge: Cambridge University Press.
• Щербакова, Ирина А. [Shcherbakova, Irina A.] (2012) „Стандартные формулы в речевом акте извинения в русском языке”. Известия Российского государственного педагогического университета им. А. И. Герцена, 151; 146–154.
• Sicińska, Katarzyna (2020) „Wierność, powinność, uniżoność i inne kategorie grzeczności językowej w finalnych formułach epistolarnych XVIII wieku”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, 27 (47); 163–183.
• Sugimoto, Naomi (1997) “A Japan – U.S. Comparison of Apology Styles”. Communication Research, 24 (4); 349–369.
• Suszczyńska, Małgorzata (1999) “Apologizing in English, Polish and Hungarian: Different Languages, Different Strategies”. Journal of Pragmatics, 31 (8); 1053–1065.
• Трофимова, Нэлла А. [Trofimova, Nella A.] (2008) Экспрессивные речевые акты. Семантический, прагматический, грамматический анализ. Санкт-Петербург: ВВМ.
• Trosborg, Anna. “Apology Strategies in Native/Non-native Speakers of English”. Journal of Pragmatics, 11 (1); 147–167.
• Волкова, Марина М. [Volkova, Marina M.] (2011) „Коммуникативный акт извинения: специфика структуры и синтаксического оформления (на материале русского и сербского языков)”. Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского, 6 (2); 100–104.
• Walesa, Czesław (2014) „Różnice w zakresie religijności kobiet i mężczyzn”. Horyzonty psychologii, 4; 45–66.
• Wierzbicka, Anna (1983) „Genry mowy”. [W:] Teresa Dobrzyńska, Elżbieta Janus (red.) Tekst i zdanie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich; 125–138.
• Земская, Елена А. [Zemskaya, Elena A.], Маргарита В. Китайгородская [Margarita V. Kitajgorodskaya], Нина Н. Розанова [Nina N. Rozanova] (1993) „Особенности мужской и женской речи”. [В:] Елена А. Земская [Elena A. Zemskaya], Дмитрий Н. Шмелев [Dmitry N. Shmelev] (ред.) Русский язык в его функционировании. Москва: Наука: 90–136.

Identifiers

DOI

10.7592/Tertium.2022.7.1.196

Biblioteka Nauki

2138958