On the edge of the Lowland: the Ahrensburgian of Rügen, Usedom, Wolin and Bornholm Islands

• Authors: Michał Adamczyk

Title variants

PL

Na krawędzi Niżu: kultura ahrensburska na Rugii, Uznamie, Wolinie i Bornholmie

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje obecny stan badań nad kulturą ahrensburską na obszarze Rugii, Uznamu, Wolina i Bornholmu. Pod uwagę wzięto wzorce osadnicze, technologię krzemieniarstwa, gospodarkę oraz sieci powiązań i kontaktów.

EN

The article presents the current state of research on the Ahrensburgian in the area of Rügen, Usedom, Wolin and Bornholm. The settlement patterns, lithic technology, economy, networks and contacts were taken into account.

Keywords

EN

Ahrensburgian; Tanged Points Technocomplex; Final Palaeolithic; Younger Dryas; Early Preboreal Period; Western Baltic; North European Lowland; Pomerania; southern Scandinavia

PL

kultura ahrensburska; technokompleks z liściakami; schyłkowy paleolit; młodszy Dryas; wczesny okres preborealny; Niż Północnoeuropejski; Pomorze; Południowa Skandynawia

• Publisher: Muzeum Narodowe w Szczecinie
• Journal: Materiały Zachodniopomorskie
• Year: 2021
• Volume: 17
• Pages: 37-68

Dates

published

2021

Contributors

author

Michał Adamczyk

• Muzeum Narodowe w Szczecinie

• https://orcid.org/000000029996578X

References

• Aaris-Sørensen K., Mühldorff R., Brinch Petersen E. 2007. The Scandinavian reindeer (Rangifer tarandus L.) after the last glacial maximum: time, seasonality and human exploitation. Journal of Archaeological Science 34/6, 914–923.
• Adamczyk M. 2014. Buniewice, site 7: A collection of Tanged Points Technocomplex on the background of the Final Palaeolithic Settlement of Pomeranian Bay. Sprawozdania Archeologiczne 66, 177–220.
• Adamczyk M. 2016. Paleolit i mezolit na wyspach Zatoki Pomorskiej. Doctoral thesis. Archiwum Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Szczecin.
• Alexandrowicz Z. 1966. Utwory kredowe w krach glacjalnych na wyspie Wolin i w okolicy Kamienia Pomorskiego. Warszawa.
• Bellec V., Diesing M., Schwarzer K. 2010. Late Quaternary Evolution of Gravel Deposits in Tromper Wiek, South-western Baltic Sea. Journal of Coastal Research 51 (special issue), 173–186.
• Berlekamp H. 1957. Zur Frage des Mesolithikums auf der Insel Rügen. Forschungen für Vor- und Frühgeschichte 2, Varia Praehistorica, 41–51.
• Borówka R.K., Latałowa M., Osadczuk A., Witkowski A. 2002. Palaeogeography and palaeoecology of Szczecin Lagoon. In: R. Lampe (ed.), Holocene Evolution of the South-Western Baltic Coast – Geological, Archaeological and Palaeo-environmental Aspects, 107–113. Greifswalder Geographische Arbeiten 27.
• Bratlund B. 1996. Hunting Strategies in the Late Glacial of Northern Europe: A Survey of the Faunal Evidence. Journal of World Prehistory 10/1, 1–48.
• Bronk Ramsey C. 2009. Bayesian Analysis of Radiocarbon Dates. Radiocarbon 51/1, 337–360.
• Burkhardt R. 1933. Führer durch das Heimat-Museum des Kreises Usedom-Wollin im Alten Rathaus in Swinemünde. Swinemünde Zeitung (Zeitungsbeilage) 1933. Swinemünde.
• Casati C., Sørensen L. 2006. Bornholm i ældre stenalder. Status over kulturel udvikling og kontakter. Kuml 2006, 9–58.
• Cnotliwy E. 1959. Odkrycia, Powiat Wolin. Materiały Zachodniopomorskie 5, 591–598.
• Cnotliwy E. 1966. Powiat kamieński w starożytności. Szczecin.
• Czarnecki M. 1970. Z problematyki badań nad późnoplejstoceńskimi i wczesnoholoceńskimi przemysłami Pomorza Zachodniego. Materiały Zachodniopomorskie 17, 31–72.
• Czarnecki M. 1971. Wstępne badania wykopaliskowe stanowiska paleolitycznego w Kocierzu, pow. Gryfice. Materiały Zachodniopomorskie 17, 7–16.
• Cziesla E. 2018. Seal-hunting in the Final Paleolithic of Northern Europe. In: Persson P., Riede F., Skar B., Mjelva Breivik H., Jonsson L. (eds.), Ecology of Early Settlement in Northern Europe. Conditions for Subsistence and Survival. Sheffield–Bristol, 55–97. The Early Settlement of Northern Europe 1.
• Fiedorczuk J. 1995. Production, selection and “export” of blanks in the Final Paleolithic Masovian complex. A case study of the blade workshops from Rydno IV/57 in Southern Poland. Archaeologia Polona 33, 59–69.
• Fiedorczuk J. 2006. Final Paleolithic Camp Organization as Seen from the Perspective of Lithic Artifacts Refitting. Warszawa.
• Galiński T. 1986. Późnoplejstoceńskie i wczesnoholoceńskie harpuny i ostrza kościane i rogowe na południowych wybrzeżach Bałtyku między ujściem Niemna i Odry. Materiały Zachodniopomorskie 32, 7–70.
• Galiński T. 1992. Mezolit Pomorza. Szczecin.
• Galiński T. 1999. Stanowisko późnopaleolityczne w Kocierzy. Materiały Zachodniopomorskie 45, 7–65.
• Galiński T. 2007. Rotnowo. Stanowisko paleolityczne i mezolityczne w Dolinie Lubieszowej na Pomorzu Zachodnim. Warszawa.
• Gramsch B. 1987. The Late Paleolithic in the Area Lying Between The River Oder and The Elbe/Havel. In: J.M. Burdukiewicz, M. Kobusiewicz (eds.), Late Glacial in Central Europe. Culture and Environment. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, 107–119.
• Grużdź W. 2018. An Examination of Theories on Lithic Reduction Methods in Swiderian Technology. In: K. Knutsson, H. Knutsson, J. Apel, H. Glørstad (eds.), Technology of Early Settlement in Northern Europe Transmission of Knowledge and Culture. Sheffield–Bristol, 47–61. The Early Settlement of Northern Europe 2.
• Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I. 2010. Środowiskowe uwarunkowania przemian kulturowych u schyłku plejstocenu i w początkach holocenu na Niżu Północnoeuropejskim. Przegląd Archeologiczny 58, 5–21.
• Kaube A. 1985. Harpun z poroża wyłowiony z Bałtyku. Materiały Zachodniopomorskie 31, 409–412.
• Klinghardt F. 1927. Ausgrabungen mesolithischer Werkstätten bei Liddow im nördlichen Rügen. Nachrichtenblatt für deutsche Vorzeit 2, 47–48.
• Kobusiewicz M. 1999. Ludy zbieracko-łowieckie północno-zachodniej Polski. Poznań.
• Kowalski K. 2017. Epoka kamienia. In: E. Górkiewicz-Bucka (ed.), Przeszłość odkryta. Powiat kamieński w świetle archeologii. Szczecin, 13–25.
• Kubasiewicz M. 1958. Szczątki zwierzęce ze stanowiska neolitycznego w Ustowie, pow. Szczecin. Materiały Zachodniopomorskie 4, 41–48.
• Lampe R. 2002. Post-glacial water-level variability along the south Baltic coast – a short overview. In: R. Lampe (ed.), Holocene Evolution of the South-Western Baltic Coast – Geological, Archaeological and Palaeo-environmental Aspects, 13–19. Greifswalder Geographische Arbeiten 27.
• Latałowa M. 1989. Type Region P-u: Baltic Shore W Part Wolin Island. In: M. Ralska-Jasiewiczowa (ed.), Environmental changes recorded in lakes and mires of Poland during the last 13.000 years, 115–120. Acta Palaeobotanica 29 (2).
• Latałowa M., Borówka R.K. 2006. The Allerød/Younger Dryas transition in Wolin Island, northwest Poland, as reflected by pollen, macrofossils, and chemical content of an organic layer separating two aeolian series. Vegetation History and Archaeobotany 15, 321–331.
• Lemcke W., Jesnen J.B., Bennike O., Endler R., Witkowski A., Kuijpers A., 2002. The Darss Sill and the Ancylus Lake drainage. In: R. Lampe (ed.), Holocene Evolution of the South-Western Baltic Coast – Geological, Archaeological and Palaeo-environmental Aspects. Greifswald, 175–182. Greifswalder Geographische Arbeiten 27.
• Migal W. 2007. On preferential points of the Final Paleolithic in the Central European Lowland. In: M. Kobusiewicz, J. Kabaciński (eds.), Studies in Final Paleolithic of the Great European Plain. Poznań, 185–200.
• Nielsen P.O., Nielsen F.O. 2006. 120. Vallensgård I. Arkæologiske udgravninger i Danmark. Katalog 1986, 39.
• Orłowska J., Osipowicz G. 2022. Accuracy of the typological classifications of the Late Glacial and Early Holocene osseous projectile points according to the new AMS dates of selected artifacts from Poland. Archaeological and Anthropological Sciences 14, 8.
• Petzsch W. 1928. Die Steinzeit Rügens. Greifswald. Mitteilungen aus der Sammlung vaterländischer Altertümer der Universität Greifswald 3.
• Petzsch W. 1930. Die Besiedlung Rügens in Vorgeschichtlicher Zeit. In: G. Behrens, F. Behn, K. Nahrang, E. Sprockhoff, H. Klumbach (eds.), Schumacher-Festschrift: zum 70. Geburtstag Karl Schumachers 14. Oktober 1930. Mainz, 56–61.
• Ralska-Jasiewiczowa M., Rzętkowska A. 1987. Pollen and Macrofossil Stratigraphy of Fossil Lake Sediments at Niechorze I, W. Baltic Coast. Acta Palaeobotanica 27/1, 153–178.
• Reimer P.J., Austin W.E.N., Edouard Bard E., Bayliss A., Blackwell P.G., Bronk Ramsey C., Butzin M., Cheng H., Edwards R.L., Friedrich M., Grootes P.M., Guilderson T.P., Hajdas I., Heaton T.J., Hogg A.G., Hughen K.A., Kromer B., Manning S.W., Muscheler R., Palmer J.G., Pearson C., van der Plicht J., Reimer R.W., Richards D.A., Scott E.M., Southon J.R., Turney C.S.M., Wacker L., Adolphi F., Büntgen U., Capano M., Fahrni S.M., Fogtmann-Schulz A., Friedrich R., Köhler P., Kudsk S., Miyake F., Olsen J., Reinig F., Sakamoto M., Sookdeo A., Talamo S. 2020. The IntCal20 Northern Hemisphere Radiocarbon Age Calibration Curve (0-55 cal kBP). Radiocarbon 62/4, 725–757.
• Siuchniński K. 1958. Dotychczasowe wyniki badań na osadzie kultury pucharów lejkowatych w Ustowie, pow. Szczecin. Materiały Zachodniopomorskie 4, 17–40.
• Siuchniński K. 1969. Klasyfikacja czasowo-przestrzenna neolitu na Pomorzu Zachodnim I: Katalog źródeł archeologicznych. Szczecin.
• Sobkowiak-Tabaka I. 2011. Społeczności późnego paleolitu w dorzeczu Odry. Poznań.
• Sobkowiak-Tabaka I., Winkler K. 2017. The Ahrensburgian and the Swiderian in the area around the middle Oder River: reflections on similarities and differences. Quartär 64, 217–240.
• Stubenrauch A. 1912. Die Kuhsesche Sammlung Rügischer Altertümer im Museum der Stadt Stettin. Baltische Studien NF 16, 162–175.
• Sulgostowska Z. 2005. Kontakty społeczności późnopaleolitycznych i mezolitycznych między Odrą, Dźwiną i Górnym Dniestrem. Studium dystrybucji wytworów ze skał krzemionkowych. Warszawa.
• Sørensen L., Casati C. 2015. Hunter-gatherers Living in a Flooded World: The Change of Climate, Landscapes and Settlement Patterns during the Late Palaeolithic and Mesolithic on Bornholm, Denmark. In: S. Kerner, R.J. Dann, P. Bangsgaard (eds.), Climate and Ancient Societies. Copenhagen, 41–67.
• Taute W. 1968. Die Stielspitzen-Gruppen in nördlichen Mitteleuropa, Ein Beitrag zur Kenntnis der späten Altsteinzeit. Köln–Wien. Fundamenta 5.
• Theuerkauf M., Joosten H. 2012. Younger Dryas cold stage vegetation patterns of central Europe – climate, soil and relief controls. Boreas 41/3, 391–407.
• Terberger T. 1996. The Early Settlement of Northeast Germany (Mecklenburg-Vorpommern). In: L. Larsson (ed.), The Earliest Settlement of Scandinavia and its relationship to neighboring areas. Stockholm, 111–122. Acta Archaeologica Lundensia 24
• Terberger T. 2004. The Younger Dryas – Preboreal transition in northern Germany – facts and concepts in discussion. In: T. Terberger, B.V. Eriksen (eds.), Hunters in a changing world. Environment and archaeology of the Pleistocene - Holocene transition (ca. 11000–9000 B.C.) in Northern Central Europe. Rahden, 203–222. Internationale Archäologie – Arbeitsgemeinschaft, Tagung Symposium, Kongress 5.
• Terberger T., de Klerk P., Helbig H., Kaiser K., Kühn P. 2004. Late Weichselian landscape and human settlement in Mecklenburg-Vorpommern (NE Germany). Eiszeitler und Gegenwart 54, 138–175.
• Walter E. 1909. Über Altertümer und Ausgrabungen in Pommern im Jahre 1908. Baltische Studien NF 13, 198–212.
• Walter E. 1919. Über Altertümer und Ausgrabungen in Pommern im Jahre 1918. Monatsblätter der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde 1919/11, 41–44.
• Witkowski A., Latałowa M., Borówka R.K., Gregorowicz P., Bąk M., Osadczuk A., Święta J., Lutyńska M., Wawrzyniak-Wydrowska B., Woziński R. 2004. Paleoenvironmental Changes in the Area of the Szczecin Lagoon (the South Western Baltic Sea) as recorded from Diatoms. Studia Quaternaria 21, 153–165.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2092164