Działalność Bodzanty z Kosowic herbu Szeliga na stanowisku arcybiskupa gnieźnieńskiego

• Authors: Michał Jerzy Hankus

Title variants

EN

The activity of Bodzanta of Kosowice of the Szeliga coat of arms as the archbishop of Gniezno

Abstracts

EN

Bodzanta of Kosowice of the Szeliga coat of arms raises extreme opinions among historians - from an experienced political player and a good administrator to an awkward man of shaky poitical views. Bodzanta's negative image was created by Jan of Czarnków, who presented him in a negative light in his Chronicle. Such differing opinions have inspired the author of the article to attempt to examine the activity of the archbishop in the years 1382-1338, particularly after the civil war in Greater Poland. The article covers the period from the nomination of Bodzanta as archbishop until his death and its main aim is to undermine the opinion of Jan of Czarnków about Bodzanta being harmful for the Polish church. The current state of research on the archbishop’s activity is limited to a detailed description of his political activities during the civil war in Greater Poland. The article emphasizes the legal and economic activity of the archbishop, which took place after the events presented in the Chronicle of Jan of Czarnków. The author finds particularly valuable his analysis of the document so far overlooked regarding the conflict between Bodzanta and Władysław Opolczyk from 1387 and the description of the legal and economic activity of the archbishop. The main purpose of the article is to collect and organize information on the activities of Bodzanta from Kosowice in the years 1382–1388. The article also attempts to show the relationship between the archbishop and the monarchs of Europe at that time. It is also important to show the significance of the activity of the head of the Polish Church in developing the destroyed archbishop's domain. It seems that only such a perspective at the activities of the archbishop allows to draw objective conclusions regarding his office.

PL

Bodzanta z Kosowic herbu Szeliga wzbudza wśród historyków bardzo skrajne opinie – od wytrawnego gracza politycznego i dobrego administratora do człowieka nieporadnego o chwiejnych poglądach politycznych. Negatywny obraz tej postaci stworzył Jan z Czarnkowa, który w swojej kronice ukazał w złym świetle arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzantę. Tak różne opinie na temat tej osoby zainspirowały mnie do podjęcia próby zbadania działalności arcybiskupa w latach 1382–1388, a szczególnie w okresie po wojnie domowej w Wielkopolsce. Artykuł obejmuje okres od momentu nominacji Bodzanty na stanowisko arcybiskupa do jego śmierci. Głównym założeniem tekstu jest podważenie opinii Janka z Czarnkowa o Bodzancie – człowieku szkodzącemu polskiemu Kościołowi. Dotychczasowy stan badań na temat arcybiskupa ogranicza się do skrupulatnego opracowania jego działań politycznych podczas wojny domowej w Wielkopolsce. W artykule przede wszystkim kładę nacisk na działalność prawno-gospodarczą arcybiskupa, która miała miejsce po zakończeniu narracji Kroniki Jana z Czarnkowa. Szczególnie wartościowa jest analiza pomijanego do tej pory dokumentu dotyczącego konfliktu Bodzanty i Władysława Opolczyka z roku 1387 oraz opracowanie działalności prawno-gospodarczej arcybiskupa. Głównym celem artykułu jest zebranie i uporządkowanie informacji o działalności Bodzanty z Kosowic w latach 1382–1388. Staram się także ukazać relacje łączące arcybiskupa z monarchami ówczesnej Europy. Istotne jest także pokazanie znaczenia aktywności zwierzchnika polskiego Kościoła w rozwijaniu zniszczonej domeny arcybiskupiej. Wydaje się, że dopiero takie spojrzenie na działalność bohatera tego artykułu pozwala na wyciągnięcie obiektywnych wniosków dotyczących jego urzędowania na arcybiskupstwie.

Keywords

PL

Bodzanta z Kosowic; arcybiskup gnieźnieński; gospodarka; Janko z Czarnkowa; polityka; Szeliga

EN

Bodzanta of Kosowice; archbishop of Gniezno; economy; politics; Szeliga; Jan of Czarnków

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2020
• Volume: 133
• Pages: 81-113

Dates

published

2020

Contributors

author

Michał Jerzy Hankus

References

• Bilska-Ciećwierz M., Powstanie i organizacja kapituł kolegiackich metropolii gnieźnieńskiej w średniowieczu, Kraków 2007.
• Czwojdrak B., Osadnictwo średniowieczne i ich właściciele na obszarze dzisiejszego Sosnowca, [w:] Osadnictwo między Przemszą a Brynicą, red. J. Sperka, Cieszyn 2005.
• Dąbrowski K., Wilk-Woś Z., Wróblewska-Jakubowska K., Prace i materiały historyczne Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi i Muzeum Archidiecezji w Łódzkiej, t. 5, Konstantynów Łódzki 2008.
• Dąbrowski J., Ostatnie lata Ludwika Wielkiego 1370–1382, Kraków 2009.
• Doroszewski P., Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie do początku XVI wieku, Olsztyn 2013.
• Drabina J., Kontakty papiestwa z Polska 1378–1417 w latach wielkiej schizmy zachodniej, Kraków 1993.
• Gąsiorowski A., Itinerarium Króla Władysława Jagiełły 1386–1434, Warszawa 2015.
• Hudyma P., Herbarz katedry gnieźnieńskiej, Gniezno 2004.
• Kierst W., Wielkorządy krakowskie XIV–XVI stuleciu, „Przegląd Historyczny”, t. 10, z. 1, Warszawa 1910.
• Kłapkowski, W., Kontrybucje kościelne za wojny z Tatarami i Husytami za Władysława Jagiełły, „Collectanea Theologica”, t. 13, z. 3–4, 1932.
• Korytkowski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskiem, t. 1, Poznań 1888.
• Kosman M., Poczet arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski, Warszawa 2003.
• Kowalski M., Prałaci i kanonicy krakowskiej kapituły katedralnej od pontyfikatu biskupa Nankera do śmierci biskupa Zawiszy z Kurozwęk (1320–1382), Kraków 1996.
• Krzyżaniakowa J., Ochmański J., Władysław II Jagiełło, Wrocław 2006.
• Kubicki R., Podstawy ekonomiczne funkcjonowania mendykantów w państwie krzyżackim i Prusach Królewskich do połowy XVI w., [w:] Inter oeconomiam coelestem et terrenam mendykanci a zagadnienia ekonomiczne, red. W. Długokęcki, T. Gałuszka, R. Kubicki, A. Zajchowska, Kraków 2011.
• Łojko J., Wojna domowa w Wielkopolsce, [w:] Gniezn. Studia i materiały historyczne, t. 2, red. J. Topolski, Warszawa–Poznań 1987.
• Marzec A., Pod rządami nieobecnego monarchy. Królestwo Polskie 1370–1382, Kraków 2017.
• Marzec, A., Urzędnicy małopolscy w otoczeniu Władysława Łokietka i Kazi-mierza Wielkiego (1305–1370), Kraków 2006.
• Mrozowski P., Poczet arcybiskupów gnieźnieńskich prymasów Polski, War-szawa 2003.
• Nikodem, J., Jadwiga król Polski, Wrocław 2009.
• Poniewozik L., Prałaci i kanonicy wiśliccy w okresie średniowiecza, Lublin 2004.
• Radzimiński A., Rola Gnieźnieńskiej kapituły metropolitarnej w Kościele, państwie w okresie średniowiecza, [w:] 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, red. J. Strzelczyk, J. Górny, Gniezno 2000.
• Rutkowska, G., Niezachowane dokumenty królowej Jadwigi, „Roczniki Historyczne”, t. 58, Poznań 1992.
• Sikora F., Ostroróg, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, red. T. Jurek, cz. 3.
• Sperka J., Szafrańcowie herbu Stary Koń: z dziejów kariery i awansu w późnośredniowiecznej Polsce, Katowice 2001.
• Sperka, J., Władysław książę opolski, wieluński, kujawski, dobrzyński, Pan Rusi, palatyn Węgier i namiestnik Polski (1326/1330 – 8 lub 18 maja 1401), Kraków 2016.
• Starzyński M., Krakowska rada miejska w średniowieczu, Kraków 2010.
• Starzyński M., Spór o miasto. Kraków w ostatnim dziesięcioleciu panowania Kazimierza Wielkiego, [w:] Kazimierz – sławny i z czynów Wielki, red. M. Starzyński, Kraków 2010.
• Stefanowski M., Wojdecki W., Na marginesie katalogu Archidiecezji War-szawskiej z roku 1935, „Studia Theologica Varsaviensia”, t. 30, nr 1, 1992.
• Supruniuk A., Mazowsze Siemowitów (1341–1442). Dzieje polityczne i struk-tura władzy, Warszawa 2010.
• Szczur, S., Skarbowość papieska w Polsce w latach 1378–1431, Kraków 2008.
• Szybkowski S., Studia z genealogii i prozopografii polskiej szlachty późno-średniowiecznej, Gdańsk 2003.
• Tęgowski J., Postawa polityczna arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzanty w czasie bezkrólewia po śmierci Ludwika Węgierskiego, [w:] Genealogia – rola związków rodzinnych i rodowych w życiu publicznym w Polsce średniowiecznej na tle porównawczym, red. A. Radzimiński i J. Wroniszewski, Toruń 1996.
• Trojanowski, S., Bodzanta [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 2, red. W. Konopczyński, Wrocław 1977.
• Urzędnicy wielkopolscy XII–XV wieku. Spisy, oprac. M. Bielińska, A. Gąsiorowski, J. Łojko, Wrocław-Kraków 1987.
• Warężak J., Rozwój uposażenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w średniowieczu, [w:] Badania z dziejów społecznych i gospodarczych, red. F. Bujak, z. 5, Lwów 1929.
• Wieczorek J., Wikariusze katedry krakowskiej w XIII i XIV stuleciu, „Nasza Przeszłość”, t. 78, red. J. Dukała, Kraków 1992.
• Wojciechowska B., Ekskomunika w Polsce średniowiecznej. Normy i funkcjonowanie, Kielce 2010.
• Wroniszewski J., Prałaci kolegiaty wiślickiej w XIV wieku. Pochodzenie i droga awansu, [w:] Duchowieństwo kapitulne w Polsce średniowiecznej i wczesnonowożytnej, red. A. Radzimiński, Toruń 2000.
• Zachwatowicz J, Historia budowy katedry gotyckiej, [w:] Katedra Gnieźnieńska, red. A. Świechowska, t. 1, Poznań-Warszawa-Lublin 1970.

Identifiers

Biblioteka Nauki

1191460