Domniemany traktat Kaspra Drużbickiego SJ Nauka o przygotowaniu się do świątobliwej śmierci w zbiorach cysterek trzebnickich

• Authors: Anna Sutowicz

Title variants

EN

The alleged tractate of Kasper Drużbicki SJ the precept of preparing for a devout dying in the archives of Cistercian Sisters in Trzebnica

Abstracts

EN

In the former library of the Cistercian abbey in Trzebnica in t he Lower Silesia there are three manuscript copies of the ascetic tractate "The Precept o f Preparing for a Devout Dy ing". They have been preserved in the prayer books stored at present in the Library of the St Bartholomew and St Hedwig Parish in Trzebnica and in the Library of University of Wrocław. The books had be en given to the nuns by the Cistercia n monk of Przemęt. The manuscript derives from 1655 and it is at the same time the oldest known version o f the tractate, which was published in 1669 under the name of Kasper Drużbicki, a preach er popular in Poznań and a provincial of Polish Jesuits . This work can be recognised as an example of ars bene moriendi literaturę presenting the theory and practice of preparing for dying as a way of inner development of a Christian. The present article i s a n attempt at solving the question of the tractate's origins at the basis for comparative analysis between the copies belonging to Trzebnica nuns and the version written down in the manuscript kept in the Archives of the South Province of the Society of Jesus in Kraków . The results of source criticism of the works allow to confirm th e ir author was most probably Drużbicki . They reveal very interesting relation between the Silesian cloister and Polish culture and they broad en our knowledge about creative influence of the Society of Jesus on the religious aspect of the Sarmatian society i n the 17th century.

PL

W dawnych zbiorach opactwa cysterek w Trzebnicy na Śląsku znajdują się trzy rękopiśmienne kopie dzieła ascetycznego Nauka o przygotowaniu się do świątobliwej śmierci. Zachowały się one w modlitewnikach przechowywanych obecnie w Bibliotece Parafii św. Bartłomieja i św. Jadwigi w Trzebnicy oraz w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Książeczki te zostały podarowane mniszkom przez cysterskiego profesa z Przemętu, wśród nich najstarszy zabytek pochodzi z 1655 r. i jest jednocześnie najstarszą znaną wersją dzieła, które zostało wydane w 1669 r. pod nazwiskiem Kaspra Drużbickiego, znanego poznańskiego kaznodziei i prowincjała jezuitów. Jest to potrydencki traktat mieszczący się w gatunku ars bene moriendi, prezentujący teorię i praktykę przygotowań do śmierci jako sposobu na rozwój duchowy chrześcijanina. Niniejszy artykuł stanowi próbę rozwiązania kwestii autorstwa i okoliczności powstania traktatu na podstawie analizy porównawczej kopii będących własnością cysterek oraz wersji zapisanej w rękopisie zdeponowanym w Archiwum Prowincji Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie. Wyniki krytyki źródłowej tych zabytków pozwalają na przyjęcie tezy o autorstwie Drużbickiego jako prawdopodobnej. Ujawniają także interesujące dane o związkach śląskiego klasztoru z kulturą Rzeczpospolitej oraz poszerzają wiedzę o twórczym wpływie Towarzystwa Jezusowego na kształtowanie oblicza religijności społeczeństwa sarmackiego w XVII wieku.

Keywords

PL

ars bene moriendi; cysterki trzebnickie; Kasper Drużbicki; Kasper z Przemętu; kultura potrydencka

EN

ars bene moriendi; Cistercian nuns in Trzebnica; Kasper Drużbicki; Kasper of Przemęt; post-tridentian culture

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2020
• Volume: 133
• Pages: 147-178

Dates

published

2020

Contributors

author

Anna Sutowicz

References

• Bednarski S., Drużbicki Kasper (1590–1662), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 5, Warszawa 1939–1946.
• Bednarz M. SJ, Charakterystyczne cechy mistyki o. Kaspra Drużbickiego SJ, „Ateneum Kapłańskie”, 66, R. 1963.
• Borkowska M. OSB, Duchowość benedyktynek polskich jako problem badawczy, [w:] Duchowość zakonna, red. J. Kłoczowski, Kraków 1994.
• Borkowska M. OSB, Skład osobowy polskich klasztorów cysterek w XVII–XVIII w., [w:] Cysterki w dziejach i kulturze ziem polskich dawnej Rzeczy-pospolitej i Europy Środkowej, red. M. Wyrwa, A. Kiełbasa, J. Swastek, Poznań 2004.
• Drużbicki K., Rekolekcje sandomierskie, wyd. J. Szymusiak, [w:] „Sacrum Poloniae Millenium”. Rozprawy-szkice-materiały historyczne, t. 11, Rzym 1965.
• Drzymała K., Ks. Kasper Drużbicki T.J., „Nasza Przeszłość”, 33, R. 1970.
• Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, opr. L. Grzebień, Kraków 1996.
• Górski K., Duchowość chrześcijańska, Wrocław 1978.
• Górski K., Kierownictwo duchowe w klasztorach żeńskich w Polsce XVI–XVIII wieku: teksty i komentarze, „Textus et Studia Historiam Theologiae in Polonia Excultae Spectantia”, t. 11, Warszawa 1980.
• Górski K., Zarys dziejów duchowości w Polsce, Kraków 1986.
• Grzebień L. SJ, Drużbicki Kasper h. Nałęcz (1590–1662), [w:] Słownik polskich teologów katolickich, t. 1, Warszawa 1981.
• Grzebień L. SJ, Inwentarz Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, Rękopisy do 1820 roku, Kraków 2017.
• Gwioździk J., „Ars Moriendi” w klasztorach żeńskich doby staropolskiej. Zarys problematyki, „Rocznik Biblioteki Narodowej”, 37–38, R. 2006.
• Gwioździk J., Kultura pisma i książki w żeńskich klasztorach dawnej Rzeczpospolitej XVI–XVIII wieku, Katowice 2015.
• Huszał G., Przygotowanie do śmierci w XVII w., „Roczniki Humanistyczne”, 31, R. 1983, z. 2.
• Kapuścińska A., „Theatrum meditationis”. Ignacjanizm i jezuityzm w duchowej i literackiej kulturze Pierwszej Rzeczpospolitej – źródła, inspiracje, idee, [w:] Drogi duchowe katolicyzmu polskiego XVII wieku, red. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 2016.
• Loyola Ignacy św., Ćwiczenia duchowne, tł. J. Ożóg SJ. Kraków 2015.
• Majkowski J., Misiurek J., Drużbicki Kasper SJ, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 4, Lublin 1983, s. 240–241.
• Mandziuk J., O. Kasper Drużbicki SJ (1590–1662) i jego nauka o doskonałości chrześcijańskiej, „Saeculum Christianum. Pismo Historyczne”, 24, R. 2017.
• Mandziuk J., Twórczość pisarska o. Kaspra Drużbickiego SJ (1590–1662), „Resovia Sacra. Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej”, 24, R. 2017.
• Misiurek J., Historia i teologia polskiej duchowości katolickiej, t. 1: (w. X–XVII), Lublin 1994.
• Misiurek J., Walewander E., Zarys historii duchowości chrześcijańskiej, [w:] Teologia duchowości katolickiej, red. W. Słomka i in., Lublin 1993.
• Misiurek J., „Złoty okres” niemieckiej mistyki, Lublin 1992.
• Nowak L., Katolickie książki z Polski w okresie rekatolicyzacji na Śląsku (teologia praktyczna), „Śląskie Studia Teologiczno-Historyczne”, 18, R. 1985.
• Nowicka-Jeżowa A., Sarmaci i śmierć. O staropolskiej poezji żałobnej, Warszawa 1992.
• Pietraszko S., Nieznane polonica rękopiśmienne w Trzebnicy, „Przegląd Zachodni”, 7, R. 1951, z. 3, nr 4.
• Popiołek B., „Woli mojej ostatniej Testament ten...” Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, „Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Prace Monograficzne”, Kraków 2009, 514.
• Rok B., Człowiek wobec śmierci w kulturze staropolskiej, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, 1673, „Historia”, Wrocław 1995, 119.
• Rok B., Zagadnienie śmierci w kulturze Rzeczpospolitej czasów saskich, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, 1331, „Historia”, Wrocław 1991, 95.
• Sutowicz A., Polska książka w ręku cysterek trzebnickich. Przykład XVII-wiecznych modlitewników przechowywanych w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu, „Świdnickie Studia Teologiczne”, 10, R. 2013.
• Szymusiak J., Spuścizna literacka o. K. Drużbickiego, „Ateneum Kapłańskie”, 66, R. 1963, z. 2.
• Szwejkowska H., Biblioteka klasztoru cysterek w Trzebnicy, Wrocław 1955.
• Włodarski M., Ars moriendi w literaturze polskiej XV i XVI w., Kraków 1987.
• Wojnowski J. CSSR, O. Kasper Drużbicki i jego ascetyka na tle życia Polski Wazów (1587–1668), „Ateneum Kapłańskie”, 66, R. 1963, z. 2.
• Zielonka K., Noty proweniencyjne i właściciele ksiąg biblioteki klasztoru cysterek w Trzebnicy w świetle inwentarza Heleny Szwejkowskiej, „Saeculum Christianum. Pismo Historyczne”, 25, R. 2018.

Identifiers

Biblioteka Nauki

1189725