Economic Mobilization in Germany prior to and during World War II

• Authors: Zbigniew Klimiuk

Title variants

EN

Mobilizacja gospodarcza Niemiec przed i w czasie II wojny światowej

Abstracts

EN

Konsekwencją strategii Blitzkriegu i jej początkowych sukcesów był brak nastawionego na określone cele centralnego planowania produkcji krajowej, który był cechą charakterystyczną pierwszych 6 lat rządów Hitlera. Stan ten utrzymał się w czasie wojny. Długotrwały system regulowania cen przez rząd i reglamentacji rozszerzono na większą ilość towarów, ale pod innymi aspektami system gospodarki wojennej niewiele odróżniał się od totalitarnej „gospodarki pokojowej”. Planowanie, jak i wykonanie założeń nie nadążało za wymogami zakrojonej na wielką skalę wojny napastniczej, jaką prowadzono. Strategia wojenna Hitlera wymagała dokładanego planowania produkcji i zamówień na podstawie priorytetów obejmujących całą gospodarkę i wykorzystujących tak nagłaśniane niemieckie talenty organizacyjne. W praktyce nie powstała lista priorytetów ani agencja planowania posiadająca odpowiednio szeroki zakres uprawnień. W zamian wiele ośrodków („Bedarfstrager”) rywalizowało ze sobą o wykorzystanie surowców oraz mocy wytwórczych. Jak się okazało, Wehrmacht i zaopatrujące go działy przemysłu były tak przekonane o swych priorytetach, że problemy podaży wydawało się, że są rozwiązywane w sposób automatyczny. Reprezentanci Wehrmachtu wręczali zamówienia pracującym na rzecz armii wykonawcom, którzy z kolei żądali – i szybko otrzymywali – stal, ropę, węgiel, chemikalia itd. (zwykle w ilościach przekraczających zapotrzebowanie). Tym samym wiele surowców tracono na produkcję niepotrzebnych towarów, a następnie brakowało ich na bardziej istotne cele. Niedostatek i obfitość współistniały ze sobą. Błędem byłoby wnioskować z pomyłek i niedociągnięć planowania, że porażkę Niemiec w drugiej wojnie światowej można wyjaśnić szeregiem niewykorzystanych możliwości. Ani planowanie produkcji, ani mobilizacja na czas wszystkich potencjalnych rezerw nie uratowałyby Niemiec przed ostateczną katastrofą. Cokolwiek zrobiłyby Niemcy, wojnę wygrałaby strona dysponująca większymi zdolnościami produkcji samolotów, czołgów, okrętów wojennych. Tym samym od początku działań wojennych Niemcy nie miały szans powodzenia. Nie było tajemnicą, że Wielka Brytania, Rosja i USA mogły razem wyprodukować trzykrotnie więcej dowolnych artykułów militarnych niż Państwa Osi. Tylko niewiarygodny brak ekonomicznego zdrowego rozsądku i zasługująca na karę arogancja mogły skłonić przywódców Trzeciej Rzeszy do wiary w możliwość zwycięstwa w tej agresywnej wojnie.

Keywords

PL

Niemcy; gospodarka wojenna; produkcja zbrojeniowa; mobilizacja ekonomiczna; system planowania; centralne zarządzanie; kontrola cen i kosztów; Plan Czteroletni

EN

Germany; war economy; arms production; system of planning; central management; price regulation and costs; The Four Year Plan

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Nauk Społecznych
• Year: 2007
• Volume: 35
• Issue: 3
• Pages: 133-175

Dates

published

2007

Contributors

author

Zbigniew Klimiuk

• Katolicki Uniwersytet Lubelski

References

• Bagiński Władysław, Kształtowanie rynku pracy w Niemczech [The formation the labour market in Germany], Warszawa: Instytut Spraw Społecznych 1936.
• Błahut Karol J., Elementy polityki gospodarczej Niemiec [Elements of the economic policy Germany], Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 1992.
• Burleigh Michael, Trzecia Rzesza − Nowa Historia [Third Reich − New History], Warszawa: Książka i Wiedza 2002.
• Cameron Rondo, Historia gospodarcza świata [Economic history of the world], Warszawa: KiW 1999.
• Caro Leopold, Przewrót Gospodarczy w III Rzeszy [The Economic revolution in Third Reich], Lwów: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne we Lwowie 1938.
• Deist Wilhelm et al., Germany and the Second World War Volume I. Edited and translated by P. S. Falla, Dean S. McMurry and Ewald Osers, Oxford, England: Claredon Press 1990.
• Deist Wilhelm, The German Military in the Age of Total War, Dover, New Hampshire: Berg Publishing 1985.
• Deist Wilhelm, Ursachen und Voraussetzungen des Zweiten Weltkrieges, Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag 1995.
• Die deutsche Industrie im Kriege 1939-1945, Berlin: Duncker & Humblot 1954.
• Fest Joachim, Speer. Eine Biographie, Berlin: Alexander Fest Verlag 1999.
• Grodyński Tadeusz, Budżety Francji i Niemiec w dobie kryzysu [Budgets of France and Germany in era of the crisis], Kraków: Towarzystwo Ekonomiczne w Krakowie 1935.
• Hoffman Walter G., Das Wachstum der deutschen Wirtschaft seit Mitte des 19. Jahrhunderts, Heidelberg 1965.
• International Military Tribunal, Trial of the Major War Criminals, Nuremberg, Volume I-XXIII, 1947.
• Kaldor Nicholas, The German War Economy, Manchester, England, Norbury, Lockwood and Company 1946.
• Keegan John, The Second World War, New York: Penguin Books 1989.
• Klein Burton H., Germany's Economic Preparations for War, Cambridge, Massachusetts 1959.
• Knorr Klaus, The War Potential of Nations. Princeton, New Jersey: Princeton University Press 1956.
• Krasucki Jerzy, Historia Rzeszy Niemieckiej 1871-1945 [History of German Reich 1871-1945], Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1969.
• Krieg und Wirtschaft. Studien zur deutschen Wirtschaftsgeschichte 1939-1945, Hrsg. Dietrich Eichholtz, Berlin: Metropol 1999.
• Łuczak Czesław, Dzieje gospodarcze Niemiec [History economic Germany], Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 1984.
• Łuczyński Wiesław, Modyfikacje dynamiki gospodarczej Niemiec [Modifications of the economic dynamics Germany], Poznań: Atakom 1993.
• Magenheimer Heinz, Hitler's War. Translated by Helmut Bogler, London, England: Wellington House 1998.
• Milch General Fieldmarschall, German Air Ministry, interviewed by Group Captain C. L. Thompson and Squadron Leader T. J. Andrade of the Control Commission for Germany, 15 June 1945.
• Milward Alan S. The German Economy at War, New York, NY: Oxford University Press 1965.
• Murray Williamson and Millett Allan R., A War To Be Won, Cambridge, MA: Harvard University Press 2000.
• Overy Richard J., Why the Allies Won, New York, NY: W.W. Norton and Company 1996.
• Overy Richard J., War and the Economy in the Third Reich, Oxford, England: Clarendon Press 1994.
• Petzina Dietmar, Die deutsche Wirtschaft in der Zwischenkriegszeit, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GmbH 1977.
• Sierpowski Stanisław, Niemcy w polityce międzynarodowej 1919-1939 [Germany in the international policy 1919-1939], t. II, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 1992.
• Speer Albert, Inside the Third Reich. Translated by Richard and Clara Winston, Toronto, Canada: The MacMillan Company 1970.
• Swianiewicz Stanisław, Polityka gospodarcza Niemiec hitlerowskich [The economic policy of Nazi Germany], Warszawa: Wydawnictwo Polityka 1938.
• Zgórniak Marian, Ekonomiczne podstawy zbrojeń niemieckich w latach 1919-1939, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1989, nr 1.
• Wurm Franz F., Wirtschaft und Gesellschaft in Deutschland 1848-1948, Opladen: Leske Verlag + Budrich GmbH 1975.
• The United States Strategic Bombing Surveys (European War) Maxwell AFB, AL, AU Press 1987.
• Welter Erich, Falsch und richtig planen. Eine Kritische Studie über die deutsche Wirtschaftslenkung im zweiten Weltkrieg, Heidelberg: Quelle & Meyer 1954.

Identifiers

Biblioteka Nauki

1835337