Sunki kaimynystė? Vilniaus stačiatikių šv. Dvasios vienuolyno ir unitų švč. Trejybės vienuolyno konfliktai XVII amžiuje

• Authors: Tomasz Kempa

Abstracts

LT

Šiame straipsnyje aptariami konfliktai, kildavę XVII a. Vilniuje tarp dviejų artimoje kaimynystėje įsikūrusių religinių centrų – stačiatikių Šv. Dvasios vienuolyno bei brolijos ir unitų Švč. Trejybės vienuolyno ir brolijos. Analizuojamos konfliktų priežastys, ginčų sprendimo būdai teismuose, seimuose ir valdovo dvare, taip pat kraštutinės šių ginčų pasireiškimo formos – sumaištys miesto gatvėse ir varžovų užpuolimai. Stačiatikių ir unitų vienuolynų konfliktas aptariamas kitų religinių konfliktų, vykusių XVII a. Vilniuje, kontekste.

Keywords

LT

bažnytinė unija; brolijos; stačiatikiai; unitai; Vilnius

• Publisher: Lietuvos istorijos institutas
• Journal: Lietuvos istorijos metraštis
• Year: 2016
• Issue: 2
• Pages: 97-115

Dates

published

2016

Contributors

author

Tomasz Kempa

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• BARONAS, Darius. Stačiatikių Šv. Dvasios brolijos įsisteigimas Vilniuje 1584–1633 m. In: Bažnyčios istorijos studijos, t. 5: Religinės bendrijos Lietuvos istorijoje: gyvenimas ir tapatybė. Sud. L. Jovaiša. Vilnius: Lietuvos katalikų mokslų akademija, 2012, p. 47–97.
• BRENSTEJN, Michał. Zarys dziejów ludwisarstwa na ziemiach b. Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wilno: Księgarnia stowarzyszenia nauczycielstwa polskiego w Wilnie, 1924.
• CHOMIK, Piotr. Drukarnie wileńskiego bractwa św. Ducha w XVII wieku. In: Chrześcijańskie dziedzictwo duchowe narodów słowiańskich. Red. Z. Abramowicz. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2003, s. 361–371.
• HALECKI, Oskar. Od unii florenckiej do unii brzeskiej, t. 2. Lublin–Rzym: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 1998.
• KEMPA, Tomasz. Kanclerz Lew Sapieha a Kościół unicki. In: Sapiehowie epoki Kodnia i Krasiczyna. Red. K. Stępnik. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie¬-Skłodowskiej, 2007, s. 27–42.
• KEMPA, Tomasz. Konflikty wyznaniowe w Wilnie od początku reformacji do końca XVII wieku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2016.
• KEMPA, Tomasz. Konstanty Wasyl Ostrogski (ok. 1524/1525–1608), wojewoda kijowski i marszałek ziemi wołyńskiej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1997.
• KEMPA, Tomasz. Мікалай Kрыштаф Pадзівіл Сіротка і Берасцейская унія, Arche, 2015, no. 6, c. 74–97.
• KEMPA, Tomasz. Nieznane listy dotyczące genezy unii brzeskiej (1595/1596), Odrodzenie i Reformacja w Polsce, r. 44, 2000, s. 109, 113–126.
• KEMPA, Tomasz. Sprawy bractwa wileńskiego na sejmikach litewskich w czasie panowania Zygmunta III. In: Po unii – sejmiki szlacheckie w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku. Red. H. Lulewicz, M. Wagner. Siedlce: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego, 2013, s. 99–124.
• KEMPA, Tomasz. Trybunał litewski w obronie wolności wyznaniowej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Zapiski Historyczne, r. 76, 2011, z. 2, s. 29–50.
• KEMPA, Tomasz. Wileńskie bractwo św. Ducha jako centrum obrony prawosławia w Wielkim Księstwie Litewskim w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Białoruskie Zeszyty Historyczne, t. 21, 2004, s. 51–52.
• KEMPA, Tomasz. Wydarzenia wileńskie z lat 1608–1609 – konflikt duchowieństwa obrządku greckiego z metropolitą kijowskim Hipacym Pociejem, Przegląd Wschodni, t. XI, 2004, z. 3(43), s. 462.
• KEMPA, Tomasz. Wyrugowanie prawosławnych mieszczan z rady miejskiej Wilna w 1621 roku. In: Litwa w epoce Wazów. Prace ofiarowane Henrykowi Wisnerowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Red. W. Kriegseisen, A. Rachuba. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006, s. 277–290.
• KEMPA, Tomasz. Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w Rzeczypospolitej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2007.
• KEMPA, Tomasz. Współpraca prawosławnych i ewangelików na terenie Wilna w latach 1596–1603. In: Silva rerum nova. Штудыі ў гoнaр 70-гoддзя Георгія Я. Гaленчaнкі. Vilnius: Aidai; Miensci: Athenaeum, 2009, s. 155–161.
• KOSMAN, Marceli. Konflikty wyznaniowe w Wilnie (schyłek XVI–XVII w.), Kwartalnik Historyczny, r. 79, 1972, z. 1, s. 3–23.
• KRASZEWSKI, Józef I. Wilno od początków jego do roku 1750, t. 2. Wilno, 1840.
• KUMOR, Bolesław. Geneza i zawarcie unii brzeskiej. In: Unia brzeska, geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich. Red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Karpiński. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas“, 1994, s. 38–40.
• MEILUS, Elmantas. Przynależność etniczna wilnian i ich lojalność względem władzy w czasie wojen z Moskwą w połowie XVII w. Rozważania nad tematem. In: Kultura Litwy i Polski w dziejach. Tożsamość i współistnienie. Red. J. Wyrozumski. Kraków: Międzynarodowe centrum kultury, 2000, s. 91–103.
• MEILUS, Elmantas. Życie codzienne w Wilnie w czasie okupacji moskiewskiej 1655–1661. In: Litwa w epoce Wazów. Prace ofiarowane Henrykowi Wisnerowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Red. W. Kriegseisen, A. Rachuba. Warszawa: Wydawnictwo Neriton; Instytut Historii PAN, 2006, s. 129–143.
• MIRONOWICZ, Antoni. Prawosławie i unia za panowania Jana Kazimierza. Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW w Białymstoku, 1997.
• NIEDŹWIEDŹ, Jakub. Kultura literacka Wilna (1323–1655). Retoryczna organizacja miasta. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas“, 2012.
• PAWLUCZUK, Urszula A. Osiemnastowieczne Wilno – miasto wielu religii i wyznań. Białystok: Wydawnictwo i Drukarnia „Libra“ S.C., 2015.
• PIECHNIK, Ludwik. Dzieje Akademii Wileńskiej, t. 3: Próby odnowy Akademii wileńskiej po klęskach Potopu i okres kryzysu 1655–1730. Rzym: Apud „Institutum Historicum Societatis Jesu“, 1987.
• RACHUBA, Andrzej. Wilno pod okupacją moskiewską w latach 1655–1661, Lithuania, 1994, nr. 2(11)–3(12), s. 63–72.
• SZEGDA, Mirosław. Działalność prawno-organizacyjna metropolity Józefa IV Welamina Rutskiego (1613–1637). Warszawa: Akademia teologii katolickiej, 1967.
• TRETIAK, Józef. Piotr Skarga w dziejach i literaturze unii brzeskiej. Kraków: Akademia Umiejętności, 1912.
• ZAŁĘSKI, Stanisław. Jezuici w Polsce, t. 3, cz. 2. Lwów: Drukarnia Ludowa, 1902.
• ZWOLSKI, Bogumił. Zburzenie zboru ewangelicko¬reformowanego w Wilnie w 1682 r., Ateneum Wileńskie, t. 12, 1937, s. 482–514.
• ВАСИЛЕВСКИЙ, Василий Г. Οчеркъ исторiи города Вильны, ч. 1: Памятники русской старины в западных губерниях империи, вып. 5: Вильна. Изд. П. П. Батюшков. Санктъ¬Петербургъ: [Изд. мин. внутр. дел], 1872, с. 9–80; ч. 2: Памятники русской старины в западных губерниях империи, вып. 6: Вильна. Изд. П. П. Батюшков. Санктъ-Петербургъ, 1874, c. 1–112.
• ГЕРАСИМОВА, Ирина В. Под властью русского царя. Социокультурная среда Вильны в середине XVII века. Санкт-Петербург: Издательство Европейского университета в Санкт¬-Петербурге, 2015.
• САГАНОВИЧ, Генадзь. Невядомая вайнa 1654–1667. Минск: Навука i тэхнiка, 1995.
• СМИРНОВ, Флегонт К. Виленский Св.-Духов монастырь. Историческое описание. Вильна, 1888.
• СЦЕПУРО, Дмитрий А. Виленское Свято-Духовское братство в XVII и XVIII столетиях. Кіевъ: тип. И. И. Горбунова, 1899.
• ЛЕВШУН, Любовь В. Леонтий Карпович. Жизнь и творчество. Минск: Экономпресс, 2001.

Identifiers

Biblioteka Nauki

57186419