Przysłowia jako źródło wiedzy o osiemnastowiecznej kulturze duchowej Polaków (na przykładzie Nowego dykcjonarza Michała Abrahama Troca)

• Authors: Beata Kuryłowicz

Title variants

EN

Proverbs as a source of knowledge of the eighteenth-century spiritual culture of Poles (based on Nowy dykcjonarz (New dictionary) by Michał Abraham Troc)

Abstracts

EN

This paper brings observations of the spiritual world of the eighteenth century participants of the Polish culture, which was reconstructed based on nearly 800 proverbs noted down from Nowy dykcjonarz (New dictionary) by M.A. Troc. The analysis of the paroemias registered in the dictionary serves the purpose of reconstructing the community reflection about the world, about the attitude to moral principles and system of values, to beliefs, attitudes towards the God and people, to judgments about the style of life, art, language, law, etc. Proverbs, which are the object of the discussions in this text, are evidence of the tradition and culture, where universal contents are coded, and a testimony of a given time – an epoch when they originated and the period when they formed the living substance of the Polish language, namely the second half of the 18th century. Due to their cliché nature, proverbs are carriers of conventionalised, not seldom stereotypical, information and therefore they reflect the thinking patterns that are most established in the cultural code. Owing to that, the cultural message contained in these short, yet not seldom meaningful, texts is a valuable supplementation of the information coming from other textual, historical, cultural sources.

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2017
• Volume: 744
• Issue: 5
• Pages: 55-64

Dates

published

2017

Contributors

author

Beata Kuryłowicz

• Uniwersytet w Białymstoku

References

• M. Ciccarini, 2008, Uwagi porównawcze o europejskich modelach kultury w dobie późnego baroku [w:] tejże, Żart, inność, zbawienie. Studia z literatury i kultury polskiej, tłum. M. Woźniak, Warszawa, s. 201–215.
• S. Dubisz, 2007, Język – Historia – Kultura (wykłady, studia, szkice), cz. 2, Warszawa.
• T. Hołówka, 1986, Myślenie potoczne. Heterogeniczność zdrowego rozsądku, Warszawa.
• J. Karłowicz, A. Kryński, A. Niedźwiedzki, 1900–1927, Słownik języka polskiego, Warszawa (Słownik warszawski).
• A. Kępińska, 2011, Nowy dykcjonarz, to jest Mownik polsko-niemiecko-francuski, Lipsk, 1764, Michał Abraham Trotz [w:] M. Bańko, M. Majdak, M. Czeszewski (red.), Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny [online: http://www.leksykografi a.uw.edu.pl; dostęp: 20.02.2016].
• J. Kitowicz, 1840, Opis obyczajów za panowania Augusta III, Poznań.
• G. Knapiusz, 1632, Thesauri Polono Latino Graeci Gregorii Cnapii e Societate Iesu, Tomus Tertius. Continens Adagia Polonica, Kraków [online: http://bcul.lib.uni.lodz.pl; dostęp: 20.02.2016].
• Z. Kuchowicz, 1975, Obyczaje staropolskie XVII–XVIII wieku, Łódź.
• B. Kuryłowicz, 2015, Wartości i antywartości w osiemnastowiecznych przysłowiach, „Roczniki Humanistyczne” t. 63, s. 263–275.
• B. Kuryłowicz, Słownik historyczny jako źródło do rekonstrukcji dawnych sposobów myślenia o świecie, w druku.
• J. Krzyżanowski, 1975, Mądrej głowie dość dwie słowie. Pięć centuryj przysłów polskich i diabelskich tuzin, t. I, Warszawa.
• M. Matuszewicz, 1876, Pamiętniki Marcina Matuszewicza Kasztelana Brzeskiego-Litewskiego 1714–1765, Warszawa.
• S. Skorupka, 1989, Frazeologia w „Pamiętnikach” Jana Chryzostoma Paska [w:] H. Rybicka-Nowacka (oprac.), O języku i stylu „Pamiętników” Jana Chryzostoma Paska, Warszawa, s. 195–208.
• F. Schulz, 1956, Podróże Inflantczyka z Rygi do Warszawy i po Polsce w latach 1791–1793, opr. W. Zawadzki, Warszawa.
• M.A. Trotz, 1764, Nowy dykcjonarz, to jest mownik polsko-niemiecko-francuski z przydatkiem przysłow potocznych, przestrog gramatycznych, lekarskich, matematycznych, fortyfikacyjnych, żeglaskich, łowczych i inszym naukom przyzwoitych wyrazow przez Michała Abrahama Troca, warszawianina [image/x.djvu], Lipsk [online: http://www.dbc.wroc.pl; dostęp: 15.02.2012].
• S. Urbańczyk, 1979, Polskie słowniki oświeceniowe [w:] tegoż: Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław, s. 292–299.
• H. Vautrin, 1963, Obserwator w Polsce [w:] W. Zawadzki (oprac.), Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. I, Warszawa.
• B. Walczak, 1994, Nowe prace o polskich słownikach osiemnastowiecznych [w:] H. Misterski, J. Sypnicki (red.), Studia romanica in honorem Stanislai Gniadek, Poznań, s. 45–57.
• H. Wiśniewska, 2009, Polszczyzna przez wieki, Łódź.
• R. Wyżkiewicz-Maksimow, 2012, Językowy obraz człowieka – charakter i osobowość w paremiologii polskiej, serbskiej i chorwackiej, Gdańsk.

Identifiers

Biblioteka Nauki

3151141