Relacje o bitwie konotopskiej z 1659 roku w zbiorach polskich archiwów

• Authors: Piotr Kroll

Title variants

EN

Accounts of The Battle of Konotop in the Polish Archives

Abstracts

EN

The Battle of Konotop took place in early July 1659 and was a very important episode in the history of fighting for the independence of Ukraine in seventeenth-century. It became an important part of The Union of Hadiach [Гадяч] history, since this wasted victory contributed to the collapse of Hetman Ivan Vyhovsky [Іван Виговський] as well as the idea of union, and as a result “pushed” Cossacs toward Moscow. There are numerous doubts around this battle of Cossack troops supported by the Tatars against the army of Moscow and faithful to Tsar Zaporozhian Cossacks; beginning with the number of troops taking part in the battle, ending with its course. This is because of the contradictory information contained in the sources used by historians. Documents presented in this article are of great importance for understanding the course of battle of Konotop. They are preserved in the Central Archive of Historical Records (AGAD) and the Jagiellonian Library in Kraków. Three of the four presented documents emerged just days after the battle, and were written by Ivan Vyhovsky, Cossack hetman. This in turn makes them very valuable source of information.

PL

Stoczona na początku lipca 1659 r. bitwa konotopska stanowi bardzo ważny epizod w historii XVII-wiecznej, walczącej o niezależność, Ukrainy. Jest istotną częścią dziejów unii hadziackiej, gdyż to niewykorzystane zwycięstwo przyczyniło się do upadku hetmana Iwana Wyhowskiego i idei unii, popychając Kozaczyznę w stronę Moskwy. Wokół tego starcia wojsk kozackich, wspieranych przez Tatarów, z armią moskiewską i wiernymi carowi Koza-kami zaporoskimi narosło wiele sprzeczności, począwszy od ilości wojsk biorących w nich udział, aż po jego przebieg. Wynikało to z faktu rozbieżności informacji zawartych w wykorzystywanych przez historyków źródłach. Dokumenty prezentowane w artykule mają wielkie znaczenie dla poznania przebiegu walk pod Konotopem. Przechowywane są w AGAD i w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. Trzy spośród czterech prezentowanych powstały zaledwie kilka dni po bitwie, a ich autorem jest sam hetman kozacki, Iwan Wyhowski. To zaś czyni z nich bardzo cenne źródła informacji.

Keywords

PL

Konotop; bitwa; archiwa polskie; wojna rosyjsko-ukraińska; Ukraina; Kozacy

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2008-2009
• Volume: 15-16
• Issue: 15-16
• Pages: 127-144

Dates

published

2008-2009

Contributors

author

Piotr Kroll

• Uniwersytet Warszawski, Warszawa

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Warszawskie Radziwiłłów, dz. V, nr 11208, 18111; Zbiór Anny z Potockich Branickiej, sygn. 5.
• Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, rkps 2446.
• Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, rkps 5.
• Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, rkps XVII–4862–III.
• Baranowski B., Tatarszczyzna wobec wojny polsko-szwedzkiej w latach 1655–1660 [w:] Polska w okresie II wojny północnej, t. 1, Warszawa 1957.
• Encyklopedia wojskowa, red. O. Laskowski, t. IV, Warszawa 1934.
• http://litopys.org.ua/
• Janas E., Konfederacja wojska koronnego w latach 1661–1663, Lublin 1998.
• Jemiołowski M., Pamiętnik dzieje Polski zawierający (1648–1679), oprac. J. Dzięgielewski, Warszawa 2000.
• Kochowski W., Historya panowania Jana Kazimierza, t. II, wyd. E. Raczyński, Poznań 1840.
• Kroll P., Bitwa pod Konotopem (8 lipca 1659 roku) – przyczynek do dziejów wojskowości kozackiej, „Materiały do historii wojskowości”, nr 2, Pułtusk 2004.
• Kroll P., Moskwa wobec unii hadziackiej [w:] W kręgu Hadziacza A.D. 1658. Od historii do literatury, red. P. Borek, Kraków 2008, s. 119–134.
• Kroll P., Od ugody hadziackiej do Cudnowa. Kozaczyzna między Rzecząpospolitą a Moskwą w latach 1658-1660, Warszawa 2008.
• Kroll P., Źródło do dziejów bitwy pod Konotopem w 1659 roku z Archiwum Radziwiłłów w Warszawie, „Studia Historyczno-Wojskowe”, red. K. Bobiatyński, P. Gawron, M. Nagielski, t. II, Zabrze 2008.
• Latopisiec albo kroniczka Joachima Jerlicza, t. II, wyd. K.W. Wójcicki, Warszawa 1853.
• Noyers Des P., Portofolio królowej Maryi Ludwiki, czyli zbiór listów, aktów urzędowych i innych dokumentów, ściągających się do pobytu téj monarchini w Polsce, t. 1, wyd. E. Raczyński, Poznań 1844.
• Ossoliński Ł, Rzecz o hetmanie Wyhowskim, Warszawa 2009.
• Podhorodecki L., Chanat Krymski i jego stosunki z Polską w XV–XVIII w., Warszawa 1987.
• Акты Московского государства, t. II. Разрядный приказ. Московский стол. 1635–1659, СПб. 1894.
• Акты, относящиеся к истории Южной и Западной России, t. 4, 7, 15, Санктпетербургъ 1863, 1872, 1892.
• Андреев И., Алексей Михайлович, Москвa 2003.
• Бульвінський A., Конотопська битва 1659 р., „Український Історичний Журнал”, 1998, nr 3, s. 76–83, nr 4, s. 33–43.
• Бульвінський A., Українсько-російські взаємини 1657–1659 рр. в умовах цивілізаційного розмежування на сході Європи, Київ 2008.
• Герасимчук В., Виговський і Юрій Хмельницкий, „Записки Наукового товариства імені Шевченка”, t. 59, Львів 1904, s. 1–40, t. 60, Львів 1904, s. 41–70.
• Горобець В., Іван Нечай та українсько-російскькі суперечки за Білорусь (1654–1659), УІЖ, Киïв 1998.
• Казем-Бек М.А., Сравнительные извлечения из разных писателей, относящиеся к истории Семи Планет, „Журнал Министерства Народного Просвещения”, Санкт-Петербург 1835, nr 6.
• Конотопська битва 1659 рoку. Збірка наукових праць, Конотоп 1996.
• Костомаров М., Гетьманство Выговского, Санкт-Петербург 1862.
• Кривошея В., Генеалогія українського козацтва. Білоцерківський полк, Київ 2002.
• Лазаревский А., Описание старoй Малороссии, t. 2, Київ 1893.
• Левицкий I., Iван Виговський та Юрій Хмельницкий, Львів 1879.
• Літопис гадяцького полковника Григорія Грабянки, пер. Р. Iванченко [w:] Збірник козацьких літописів, Київ 2006.
• Літопис Самійлa Величкa, t. I, пер., и комент. В.О. Шевчук [w:] Збірник козацьких літописів, Київ 2006.
• Літопис Самовидця, вид. Я.І. Дзира, Київ 1971.
• Мицик Ю.А., Гетьман Іван Виговський, Київ 2004.
• Мыцык Ю.А., „Літописец” Дворецких - памятник украинского летописания XVII в. [w:] Летописи и хроники, Мoсквa 1984.
• Новгородский Хронограф XVII в. [w:] М. Н. Тихомиров, Русское летописание, Москва 1979.
• Новосельский А.А., Борьба Московского государства с татарами во второй половине XVII век [w:] tenże, Исследования по истории эпохи феодализма (Научное наследие), Москвa 1994.
• Памятники, издаваемые Временною Киевскою комиссиею для разбора древних актов, т. III, Киевь 1898.
• Русский Биографический Словарь, t. 14, 23, Санкт-Петербург 1905, 1911.
• Смолій В.A., Степанков В.С., Українська національна революція XVII ст. (1648–1676 рр.), Київ 1999.
• Сокирко O., Конотопська битва 1659 р., Київ 2008.
• Софонович Ф., Хроніка з літописців стародавніх, підготовка тексту до друку, передмова, комент. Ю. А. Мицик, В. М. Кравченкo, Київ 1992.

Identifiers

Biblioteka Nauki

23944433