Południowokujawskie księgi grodzkie ze zbiorów AGAD jako źródła do dziejów starostw województwa brzesko-kujawskiego w XV wieku

• Authors: Sobiesław Szybkowski

Title variants

EN

Registers of local tribunals for nobles from the Southern Kujawy in The Collection of The Central Archives of Historical Records, as the Sources for the History of Brześć Kujawski Voivodeship in the 15th c.

Abstracts

EN

Probably there is no need to convince anyone that the late medieval land and municipal registers are the most important sources for social history of the Polish late Middle Ages. In the case of Kujawy we do not have, unfortunately, medieval registers of local tribunals for nobles of Inowrocław Voivodeship [local government and administration unit] as well as for Kruszwica district [starostwo - crown lands administrated by a royal official, i.e. starosta] and Radziejów district from the region of Brześć Kujawski. All of these series of books were destroyed with a high degree of probability during the Swedish „deluge” in the mid–17th century. Medieval registers of local tribunals for nobles for other districts located in the southern Kujawy, i.e. Brześć Kujawski (from 1437), Kowal (1441) and Przedecz (since 1474) were preserved slightly better. It should be stressed that in all these series of books we are dealing with gaps in the preserved material. Discussed in this text the south–Kujawy registers of local tribunals for nobles from the holdings of The Central Archives of Historical Records are the most important sources for research on the history of the late medieval districts of Brześć Kujawski voivodeship. In addition to specific personal information about people who took the office of starost of districts of Brześć, Przedecz and Kowal, along with the dates of their terms as starost, datas obtained from books that are here discussed, show that history of lands governed during that period was much more complicated than it had been described in the existing literature. Especially variable was administrative membership of Kowal district, which was twice excluded from the jurisdiction of the district of Brześć (1438–1442 and 1454?–1462) and double–backed under the control of starost of Brześć by buying up the king’s debts on Kowal. It was not until the early 16th century that Kowal obtained the status of a permanent independent district, managed by a separate starost due to king’s debts to voevoda Mikołaj Kościelecki from Skępe. Registers of local tribunals for nobles of Brześć, Kowal and Przedecz districts along with other sources give information on one more interesting institution in districts located in southern Kujawy area in the late Middle Ages. It is about heirs of deceased starosts, who had right to use the full titulary and took the office of their deceased predecessors (always for a short time) only until the arrival of the successors nominated by the king (Andrzej Kretkowski after his father Jan; Jan of Kobylany after the death of his brother Jakub; Jan Jaranda from Brudzewo after death of his father Mikołaj in Brześć district; Adam with his brother Jan z Woźnik in Przedecz district) or people replacing the newly appointed district starosts, who were heading to Kujawy only to cover obtained from king district (Mikołaj Słup from Wierzbick starost of Brześć replacing Jan Kretkowski until his arrival from Hungary). It should be noted that throughout the so-called Greater Wielkopolska there is no similar institution, the same refers to the lands of Sieradz and Łęczyca, and districts of Wielkopolska.

Keywords

PL

Kujawy; księgi grodzkie; AGAD; Archiwum Główne Akt Dawnych; starostwo; województwo brzesko-kujawskie

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2011
• Volume: 18
• Issue: 18
• Pages: 137-149

Dates

published

2011

Contributors

author

Sobiesław Szybkowski

• Uniwersytet Gdański

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych, Księgi grodzkie brzeskie, ks. 1a, 2-9; Księgi ziemskie przedeckie, ks. 1-2; Księgi grodzkie kowalskie, ks. 1.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Informator o zasobie archiwalnym, red. D. Lewandowska, Warszawa 2008.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Przewodnik po zespołach. I. Archiwa dawnej Rzeczypospolitej, red. J. Karwasińska, wyd. II, Warszawa 1975.
• Bielecka J., Inwentarze ksiąg archiwów grodzkich i ziemskich Wielkopolski XIV-XVIII wieku, Poznań 1965.
• Bieniak J., Elita ziemi dobrzyńskiej w późnym średniowieczu i jej majątki [w:] Stolica i region. Włocławek i jego dzieje na tle przemian Kujaw i ziemi dobrzyńskiej, red. O. Krut-Horonziak, J. Kajzer, Włocławek 1995.
• Bieniak J., Oporowski Piotr [w:] Polski słownik biograficzny, t. 24, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979, s. 139–141.
• Bieniak J., Piotr z Działynia [w:] Polski słownik biograficzny, t. 26, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981, s. 395.
• Bieniak J., Społeczeństwo Kujaw w średniowieczu [w:] Dwie części Kujaw. Związki i podziały w dziejach regionu, red. D. Karczewski, M. Krajewski, S. Roszak, Włocławek–Inowrocław 2001.
• Biskup M., Wojny Polski z zakonem krzyżackim (1308–1521), Gdańsk 1993.
• Codex diplomaticus Poloniae, t. 2/2, wyd. A. Muczkowski, L. Rzyszczewski, Warszawa 1847.
• Dziwik K., Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, cz. 1, Wrocław 1966.
• Fedorowicz K., Dostojnicy i urzędnicy świeccy województwa krakowskiego w latach 1374–1506, Archiwum Komisji Historycznej, t. 8, 1898.
• Gąsiorowski A., Starostowie wielkopolskich miast królewskich w dobie jagiellońskiej, Warszawa-Poznań 1981.
• Gąsiorowski A., Urzędnicy zarządu lokalnego w późnośredniowiecznej Wielkopolsce, Poznań 1970.
• Kiryk F., Działalność gospodarcza i kulturalna Jakuba z Dębna, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie”, z. 20, 1965.
• Księgi sądowe łęczyckie od 1385–1419, wyd. A. Pawiński, Teki Pawińskiego, t. 2, Warszawa 1897.
• Kutrzeba S., Sądy ziemskie i grodzkie w wiekach średnich, Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Filozoficzno-Historyczny, t. 42, 1901, s. 110–117.
• Ludwig M., Besteurung und Verpfändung königlicher Städte in spätmittelalterlichen Polen, Berlin 1984.
• Maleczyński K., Bielińska M., Gąsiorowski A., Dyplomatyka wieków średnich, Warszawa 1971.
• Matricularum Regni Poloniae summaria, t. 1, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1905.
• Pawiński A., Sejmiki ziemskie. Początek ich i rozwój aż do ustalenia się udziału posłów ziemskich w ustawodawstwie sejmu walnego 1374–1505, Warszawa 1895.
• Posadzy W., Kowalewicz H., Inwentarz dóbr starostwa brzeskiego na Kujawach z roku 1494, Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, t. 2, z. 2, Poznań 1956.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 2, z. 4, oprac. J. Kurtyka, J. Laberschek, Z. Leszczyńska–Skrętowa, F. Sikora, Kraków 1993.
• Straty archiwów i bibliotek warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, t. 1, Warszawa 1957.
• Szybkowski S., Kujawska szlachta urzędnicza w późnym średniowieczu (1370–1501), Gdańsk 2006.
• Szybkowski S., Najstarsze księgi ziemskie i grodzkie Kujaw Brzeskich i Inowrocławskich (XIV-XV w.) [w:] Formuła, archetyp, konwencja w źródle historycznym, red. A. Górak, K. Skupieński, Lublin–Radzyń Podlaski–Siedlce 2006.
• Szybkowski S., Nieznane dokumenty dotyczące związków Mikołaja Szarlejskiego ze starostwem bydgoskim [w:] Krzyżacy, szpitalnicy, kondotierzy [seria: Studia z dziejów średniowiecza, nr 12], red. B. Śliwiński, Malbork 2006.
• Szybkowski S., Przynależność rodowa Mikołaja Osieńskiego, męża Anny Trląskiej. Uzupełnienie do genealogii dziedziców Trląga [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 8, red. S. K. Kuczyński, Warszawa 1999.
• Szybkowski S., Starostowie przedeccy w późnym średniowieczu (koniec XIV–XV w.). Studium prozopograficzne, red. B. Śliwiński, Malbork 2008 [seria: Studia z dziejów średniowiecza, nr 14].
• Szymczakowa A., Szlachta sieradzka w XV w. „Magnifici et generosi”, Łódź 1998.
• Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Mikulski, W. Stanek, Kórnik 1990.
• Urzędnicy łęczyccy, sieradzcy i wieluńscy XIII–XV wieku. Spisy, oprac. J. Bieniak, A. Szymczakowa, Wrocław 1985.
• Urzędnicy małopolscy XII–XV wieku. Spisy, oprac. J. Kurtyka, T. Nowakowski, F. Sikora, A. Sochacka, P. K. Wojciechowski, B. Wyrozumska, Wrocław 1990.
• Urzędnicy wielkopolscy XII-XV wieku. Spisy, oprac. M. Bielińska, A. Gąsiorowski, J. Łojko, Wrocław 1985.

Identifiers

Biblioteka Nauki

23051032