Późnośredniowieczne księgi sądowe w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych jako źródło do badań genealogicznych

• Authors: Janusz Bieniak

Title variants

EN

The Late Medieval Court Registers from the Holdings of the Central Archives of Historical Records as the Sources for Genealogical Research

Abstracts

EN

The continuous increase of the number of source material in the following centuries of the Polish Middle Ages is expressed by a major qualitative change in the 14th century, that created for genealogical research previously unattainable possibilities. New types of sources were created then. Among them, the most important role played books and registers of courts and institutions i.e., local tribunals for nobles (Acta terrestria et castrensia), bench court (Schoppenstuhl; municipal court), municipal council, consistory (diocesan court) and, finally, chapters. This article deals with books of the courts for nobility (terrestria et castrensia). This kind of records allow researchers to capture the entire course of life of people mentioned in them, due to their continuous appearance before the courts in both litigation and non–litigious procedures. Items from the Central Archives of Historical Records include medieval books from the historical Mazovia, Kujawy and lands of Łęczyca (lat. Terra Lanciciensis), Sieradz (lat. Terra Siradiensis) and Wielun (lat. Terra Wyelunensis). Due to the war damages, especially World War II no such accounts are to be found for the certain lands, i.e. Sandomierz (lat. Terra Sandomiriensis), Dobrzyn (lat. Terra Dobrinensis), Podlasie, and some other districts. This lack might be compensated to some extent by relevant information from the books of the neighboring lands. The oldest court records preserved at The Central Archives of Historical Records are registers of local tribunals for nobles of Łęczyca region with entries from 1385. The oldest registers of local tribunals for nobles of Sieradz land and Kujawy region include entries from the late 14th century too. The main obstacles in the use of court records from The Central Archives of Historical Records are wrong binding and cards in non–sequential order. These are results of some old, unsuccessful attempts to arrange these records. Thus, there is a chance of committing numerous primarily chronological errors. Therefore, actual sequential arrangement of cards in the extant books is a research necessity. Relevant publications are a way for preparing future print edition of the courts’ records. Author presents his personal experience from arranging the oldest records from Kujawy region and Łęczyca land. The article ends with an example of the use of records from neighboring lands to determine the lineage of the Słoński Family, coat of arms Doliwa. Their main residential property was located in Dobrzyn land (Sadłowo).

Keywords

PL

AGAD; Archiwum Główne Akt Dawnych; księgi sądowe; średniowiecze; genealogia

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2011
• Volume: 18
• Issue: 18
• Pages: 129-136

Dates

published

2011

Contributors

author

Janusz Bieniak

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Informator o zasobie archiwalnym, wyd. II, red. D. Lewandowska, Warszawa 2008.
• Archiwum Główne Akt Dawnych. Informator o zasobie, red. T. Zielińska, Warszawa 1992.
• Bieniak J., Kościelna Wieś i jej dziedzice w średniowieczu [w:] Kościelna Wieś na Kujawach. Studium osadnicze, red. L. Kajzer, Łódź 1994.
• Bieniak J., Możliwości i zadania polskich genealogów-mediewistów [w:] Tradycje i perspektywy nauk pomocniczych historii w Polsce. Materiały z sympozjum w Uniwersytecie Jagiellońskim dnia 21-22 października 1993 roku Profesorowi Zbigniewowi Perzanowskiemu przypisane, red. M. Rokosz, Kraków 1995.
• Bieniak J., Najstarsze kujawskie księgi ziemskie (1397-1408). Kolejność i chronologia kart, Warszawa 2007.
• Bieniak J., Ród Labędziów [w:] Genealogia. Studia nad wspólnotami krewniaczymi i terytorialnymi w Polsce średniowiecznej na tle porównawczym, red. J. Hertel i J. Wroniszewski, Toruń 1987.
• Bieniak J., Sadłowo i jego dziedzice w średniowieczu [w:] Zamek w Sadłowie na ziemi dobrzyńskiej, red. L. Kajzer, Rypin 2004.
• Dyplomatyka wieków średnich, oprac. K. Maleczyński, M. Bielińska, A. Gąsiorowski, Warszawa 1971.
• Katalog inwentarzy archiwalnych, t. 1, oprac. M. Pestkowska, H. Stebelska, Warszawa 1971.
• Kodeks Dyplomatyczny Polski, t. II, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, Warszawa 1848–1852.
• Księgi sądowe brzesko-kujawskie 1418-1424, wyd. J.K. Kochanowski, Teki A. Pawińskiego, t. VII, Warszawa 1905.
• Lites ac res gestae inter Polonos ordinemque Cruciferorum, t. 1, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1890.
• Matricularum Regni Poloniae Summaria, Warszawa 1905–1961.
• Nowak T., Własność ziemska w ziemi łęczyckiej w czasach Władysława Jagiełły, Łódź 2003.
• Pacuski K., Możnowładztwo i rycerstwo ziemi gostynińskiej w XIV i XV wieku. Studium z dziejów osadnictwa i elity władzy na Mazowszu średniowiecznym, Warszawa 2009.
• Szybkowski S. [rec.], J. Bieniak, Najstarsze kujawskie księgi ziemskie (1397-1408). Kolejność i chronologia kart, Warszawa 2007, „Roczniki Historyczne”, t. 74, 2008, s. 266–269.
• Szybkowski S., Kujawska szlachta urzędnicza w późnym średniowieczu (1370–1501), Gdańsk 2006.
• Średniowieczne zapiski heraldyczne łęczyckie, wyd. T. Piotrowski, Z. Wdowiszewski, „Miesięcznik Heraldyczny”, t. 14, 1935.
• Teki A. Pawińskiego, t. III, Warszawa 1897.
• Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. 2, Ziemia łęczycka, sieradzka i wieluńskia, z. 1, Urzędnicy łęczyccy, sieradzcy i wieluńscy XIII–XV wieku, oprac. J. Bieniak, A. Szymczakowa, Wrocław 1985.
• Wolff A., Akta partykularne przedrozbiorowe Archiwum Głównego [w:] Straty archiwów i bibliotek warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, t. 1, Archiwum Główne Akt Dawnych, red. A. Stebelski, Warszawa 1957.

Identifiers

Biblioteka Nauki

23051031