Tytulatura pruska, chełmińska, elbląska, królewiecka, sambijska i michałowska na dokumentach i listach Kazimierza Jagiellończyka. Przyczynek do intytulacji Jagiellonów

• Authors: Janusz Grabowski

Title variants

EN

The titulature of Prussia, Chełmno, Elbląg, Königsberg, Sambia and Michałów in documents and letters Casimir's IV Jagiellon. Contribution to calling by title, name of the Jagiellons

Abstracts

EN

The article is an excerpt from a larger work devoted to calling by title of the Jagiellonian dynasty in Poland in the years 1386–1572. In the previous article the author took up the Mazovian and Rutheanian titulary of the Jagiellonian dynasty, the present one is devoted to the Prussian and connected with this one of Chełmno (Culm, Kulm), Elblag (Elbing), Königsberg, Sambia and Michałów. The Prussian (Prussiae) titulature in Casimir’s Royal Chancellery appeared for the first time in a record from March 6th, 1454 in which he incorporated all of Teutonic Order lands to the Polish Crown. Full title of Casimir IV Jagiellon in the act of incorporation was as follows: nos Kazimirus Dei gracia rex Poloniae necnon Cracovie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuyavie, magnus dux Lithuanie, Russie, Prussieque, Culmensis, Konigsbergensis, Elbingensis et Pomeranie terrarum dominus et heres. The acts that were drawn up in German contained the following Prussian titulature: konig zcu Polan, groszfurste zcu Littawen, obirster erbeling in Reuszen und Preuszen Hertzog, and the privileges: konig zcu Polan, Crocawser, Czewdmischer, Czerischer, Lanksznyczer und Koyszer, grosforste in Littauwen, in Rewszen un in Prewszen, Colmischer, Elbinscher, Konigsberischer und in der lande Pomerellen herre und erbeling etc. Titulature of Chełmno and Elblag regions is to be found in the royal papers (since 1454.): rex Poloniae Nenon terrarum Cracouiae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cujauiae, magnus dux Lithwaniae, Russiae, Prussiae ac Culmemsis, Elbingensis et Pomeraniae dominus et haeres etc. As for the titulary from Königsberg (Konigsbergensis), we find it only in the years 1454–1464. Under the provisions of the Second Peace of Thorn (1466) Königsberg remained in the Teutonic Order. The restitutionary titulature from Königsberg disappeared. Following the incorporation of the lands of the Teutonic Order to Poland only in individual cases the titulature from Sambia (Samen) and Michałów (Michaleviensis) regions was present. Until the end of the Polish-Lithuanian Commonwealth, all Polish kings in their acts and privileges used the Prussian title. At the same time. The titulature of Chełmno and Elblag became irregular after 1572 too and finally disappeared in the Polish Royal Chancellery.

Keywords

PL

Kazimierz Jagiellończyk; zakon krzyżacki; Prusy; Chełmno; Elbląg

EN

Casimir IV Jagiellon; the Teutonic Order; Prussia; Culm; Kulm; Elbing

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2016
• Issue: 23
• Pages: 127-137

Dates

published

2016

Contributors

author

Janusz Grabowski

• Archiwum Główne Akt Dawnych

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych, Zbiór dokumentów pergaminowych, sygn. 185, 1140, 1521, 1614, 2767, 3543, 3546, 3553, 3563, 3572, 3574, 3576, 3578, 3580, 3599-3600, 3612, 3614, 3903, 4645, 4746; Metryka Koronna, sygn. 12
• Archiwum Państwowe w Toruniu, Katalog I, nr 1525, 1527, 2133, 2483
• Autrey Dabbs J.: „Dei gratia“ in royal titles, Mouton, The Hague u. a. 1971 (Studies in European history, 22)
• Barciak A., Tytuł opawski książąt wrocławsko-legnickich w początkach XIV wieku [w:] Ludzie – kościół – wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej, Warszawa 2001
• Biskup M., Jan Bażyński [w:] Ludzie pomorskiego średniowiecza. Szkice biograficzne, Gdańsk 1981, s. 13–22
• Biskup M., Trzynastoletnia wojna z Zakonem Krzyżackim 1454–1466, Warszawa 1967
• Bogucka M., Zernack K., Sekularyzacja zakonu krzyżackiego w Prusach. Hołd Pruski 1525 roku, Warszawa 1998
• Brunner K., Der fränkische Fürstentitel im neunten und zehnten Jahrhundert, „Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung. Ergänzungsbände”, t. 24, 1973, s. 179–340
• Codex Diplomaticus Vieliciensis. Kodeks dyplomatyczny wielicki, wyd. A. Rudyński, Lwów 1872
• Codex epistolaris saeculi decimi quinti, wyd. A. Lewicki, t. 3, Kraków 1894
• Corpus Iuris Polonici, t. 4/1, wyd. O. Balzer, Kraków 1910
• Czaplewski P., Tytulatura książąt pomorskich do początku XIV wieku, „Zapiski Historyczne”, t. 15, 1949, z. 1–2, s. 9–61
• Enzensberger H., Zu den Titulaturen in den süditalienischen Privaturkunden unter Normannen und Staufern [w:] Nea Rhome. Rivista di ricerche bizantinistiche, 4, 2007, s. 239–265
• Garms-Cornides E., Die langobardischen Fürstentitel (774–1077), „Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung. Ergänzungsbände”, t. 24, 1973, s. 341–452
• Grabowski J., Dynastia Piastów mazowieckich. Studia na dziejami Mazowsza, intytulacją i genealogią książąt, Kraków 2012
• Grabowski J., Prawa i wolności dla Stanów Królewska Polskiego [w:] Idee europejskie w tradycji prawno-państwowej Rzeczypospolitej Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego, red. K. Budziło, A. Jankiewicz, H. Wajs, Warszawa 2004
• Grabowski J., Tytulatura książąt mazowieckich. Forma i funkcje (Wybrane zagadnienia), „Klio”, nr 13, 2009, s. 41–79
• Grabowski J., Tytulatura mazowiecka i ruska na dokumentach królewskich Piastów i Jagiellonów [w:] Polska kancelaria królewska czasów nowożytnych. Miedzy władzą a społeczeństwem, cz. 3, red. W. Chorążyczewski, W. Krawczuk, Warszawa 2008, s. 9–31
• Grabowski J., Tytulatura Siemowita IV, księcia mazowieckiego, pretendenta do Korony Polskiej, „Archeion”, t. 112, 2011, s. 281–304
• Grabowski J., W sprawie początku tytułu mazowieckiego Kazimierza Jagiellończyka. Uwagi na marginesie pracy Piotra Węcowskiego (Mazowsze w Koronie. Propaganda i legitymizacja władzy Kazimierza Jagiellończyka na Mazowszu, Kraków 2004), „Rocznik Mazowiecki”, t. 18, 2006
• Graus F., Rex – dux Moraviae, „Sborník prací Filosofické fakulty Brněnské University”, t. 7, 1960, s. 181–190
• Grzegorz M., Analiza dyplomatyczno-sfragistyczna dokumentów traktatu toruńskiego z 1466 r., Toruń 1970
• Iura Masoviae terrestria. Pomniki dawnego prawa mazowieckiego ziemskiego, wyd. J. Sawicki, t. 1, Warszawa 1972
• Jasiński T., Tytulatura Bolesława Chrobrego na zjeździe gnieźnieńskim [w:] Memorie amici et magistri. Studia historyczne poświęcone pamięci Prof. Wacława Korty (1919–1999), Wrocław 2001
• Katalog dokumentów i listów królów polskich z Archiwum Państwowego w Gdańsku (do 1492 roku), oprac. M. Grulkowski, B. Możejko, S. Szybkowski, Gdańsk 2014
• Koch W., Intitulatio [w:] Lexikon des Mittelalters, t. 5, München 1990, s. 471–472
• Pakulski J., Desygnaty władzy książęco-królewskiej w średniowiecznej Polsce [w:] Genealogia. Stan i perspektywy badań nad społeczeństwem Polski średniowiecznej na tle porównawczym, red. J. Pakulski, J. Wroniszewski, Toruń 2003
• Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach, red. M. Biskup, R. Czaja, Warszawa 2008
• Przywileje królewskiego miasta stołecznego Starej Warszawy 1376–1772, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1913
• Przywileje miasta Poznania XIII–XVIII wieku, wyd. W. Maisel, Poznań 1994
• Salomon M., Imię i tytuł Władysława III (Warneńczyka) w historiografii greckiej [w:] Cracovia, Polonia, Europa. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, Kraków 1995
• Schneidmüller B., Herrscher über Land oder Leute? Der kapetingische Herrschertitel in der Zeit Philipps II. August und seiner Nachfolger (1180)–1270 [w:] H. Wolfram, A. Scharrer, Lateinische Herrschertitel und Herrschertitulaturen vom 7. bis zum 13 Jahrhundert, Böhlau, Wien 1988
• Skurvysaite L., Lietuvas valdovo Vytauto tytulatura: kada Vytautas ima tituluotis didzuojo kunigaiksciu?, „Lietuvos Istorijos Studios”, t. 8, 2000, s. 9–18
• Stelmach R., Listy i dokumenty Jagiellonów w WAP we Wrocławiu (1413–1503), „Teki Archiwalne”, t. 18, 1981
• Sułkowska-Kurasiowa I., Dokumenty królewskie i ich funkcja w państwie polskim za Andegawenów i pierwszych Jagiellonów 1370–1444, Warszawa 1977
• Sułkowska-Kurasiowa I., Polska kancelaria królewska w latach 1447–1506, Wrocław 1967
• Szczuczko W., Korespondencja czasów wojny. Listy króla Kazimierza Jagiellończyka do rady miasta Torunia z okresu wojny trzynastoletniej 1454–1466 [w:] Kancelaria wielkich mistrzów i Polska kancelaria królewska w XV wieku. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej Malbork 2–3 IX 2004, red. J. Trupinda, Malbork 2006
• Vetulani A., Lenno pruskie. Od traktatu krakowskiego do śmierci księcia Albrechta 1525–1568. Studium historyczno-prawne, Kraków 1930
• Volumina legum, wyd. J. Ohryzko, t. 1, Petersburg 1859
• Węcowski P., Dwa przyczynki do piastowskiej legitymizacji władzy Jagiellonów. Imiona i liczebniki w tytulaturze polskich Jagiellonów [w:] Świat średniowiecza. Studia ofiarowane Profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi, red. A. Bartoszewicz, G. Myśliwski, J. Pysiak, P. Żmudzki, Warszawa 2010
• Wijaczka J., Albrecht von Brandenburg-Anbach (1490–1568). Ostatni mistrz zakonu krzyżackiego i pierwszy książę „w Prusiech”, Olsztyn 2010
• Wolfram H., Intitulatio I. Lateinische Königs- und Fürstentitel bis zum Ende des 8. Jh., „Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung. Ergänzungsbände”, t. 21, 1967
• Wolfram H.,, Lateinische Herrschertitel im neunten und zehnten Jh. [w:] Intitulatio II. Lateinische Herrscher- und Fürstentitel im neunten und zehnten Jh., „Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung. Ergänzungsbände”, t. 24, 1973, s. 19–178
• Wójcik M. L., Tytulatura książąt legnicko-brzeskich do początku XV wieku [w:] Silesia Numismatica. Ducatus Lignicensis et Bregensis. Liber primus, red. B. Paszkiewicz, Legnica 2001
• Zbiór dokumentów i listów miasta Płocka, wyd. S. M. Szacherska, t. 2, 1495–1586, Warszawa 1987
• Związek Pruski i poddanie się Prus Polsce. Zbiór tekstów źródłowych, red. K. Górski, Poznań 1949

Identifiers

Biblioteka Nauki

1065262