Archiwum Miasta Chełma w okresie staropolskim. Katalog dokumentów z lat 1392–1794

• Authors: Robert Jop

Title variants

EN

Chełm City Archive in Old Poland period. Catalogue of documents from 1392–1794

Abstracts

PL

Na zasób staropolskiego archiwum miasta Chełma składały się przywileje otrzymane od władców polskich, dekrety sądów królewskich, dokumenty wystawiane przez urzędników powiatowych (np. starostów) oraz księgi sądów miejskich. Opieka rady miejskiej nad księgami nie była zadowalająca. W 2. połowie XVII w. pojawiła się praktyka wynoszenia ich z archiwum i przechowywania w domach rajców. Skutkowało to utratą ksiąg, będącą wynikiem pożarów miasta. W latach 40. XVIII w. podjęto pierwsze uchwały nakazujące złożenie zarchiwizowanych ksiąg w archiwum miejskim, jednak dopiero postanowienia rady miejskiej z przełomu lat 80. i 90. XVIII w. doprowadziły do poprawy bezpieczeństwa akt. Przywileje wydawane przez królów polskich dla Chełma oraz inne dokumenty podlegały szczególnej ochronie. Do początku lat 90. XVIII w. nie zanotowano żadnych strat w zasobie dyplomatycznym archiwum miejskiego. Dopiero w 1791 r. w domu landwójta (viceadvocatus, podwójci) Józefa Boguchwalskiego spłonęło co najmniej 29 dokumentów miejskich. Reszta prawdopodobnie została zniszczona przez wojska rosyjskie po bitwie pod Chełmem, rozegranej 8 VI 1794 r. W artykule zamieszczono katalog dokumentów wystawionych dla miasta w latach 1392–1789, z których część zachowała się do dziś w odpisach i regestrach.

EN

Old Poland collection of Chełm City Archive includes privileges received from Polish kings, decrees of royal courts, documents issued by district offi cials (e.g. starosta) and records of city courts. The City Council did not take satisfactory care of the books. In second half of 17th century a practice started of taking the records out of the archive and storing them in councilmen’s homes. This resulted in loss of records due to city fires. In 1740s, fi rst resolutions were passed requiring deposition of archived records in the city archive, however only the resolutions of city council of late 1780s and early 1790s have led to improved safety of the records. Privileges issued by Polish kings for Chełm, as well as other documents, were subject to particular care. Until early 1790s, no losses were recorded in the diplomatic fond of the city archive. Only in 1791, at least 29 city documents have burned in the house of viceadvocatus Józef Boguchwalski. The rest was probably destroyed by Russian military after the Battle of Chełm, which took place on 8th June 1794. The paper contains a catalogue of documents issued for the city in 1392– 1789, some of which are preserved until today as copies and registers.

Keywords

PL

archiwum,; Chełm,; dyplomatyka,; katalog dokumentów

EN

archive,; Chełm,; diplomacy,; catalogue of documents

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2017
• Issue: 24
• Pages: 223-250

Dates

published

2017

Contributors

author

Robert Jop

• Archiwum Państwowe w Lublinie

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych, Metryka Koronna, Lustracje, dz. XVIII, sygn. 47
• Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta miasta Chełma, sygn. 1-3, 6, 8-11, 19, 24
• Archiwum Państwowe w Lublinie, Księgi grodzkie chełmskie. Relacje, Manifestacje, Oblaty, sygn. 110, 178, 188
• Arłamowski K., Archiwum Akt Dawnych masta Przemyśla, jego dzieje, zasób i pracownicy, ,,Archeion”, t. 39, 1963.
• Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, t. 2, cz. 2, Warszawa 1845.
• Friedberg M., Kancelaria miasta Kazimierza pod Krakowem 1335–1802, ,,Archeion”, t. 36, 1962.
• Jop R., Zarys dziejów kancelarii miasta Chełma w XVII–XVIII w., ,,Rocznik Chełmski”, t. 4, 1998, s. 9–27.
• Krochmal J., Akta miasta Przemyśla 1402–1944, t. 1, Przewodnik po zespole archiwalnym, Przemyśl 1995.
• Łosowski J., Kancelarie miast szlacheckich województwa lubelskiego od XV do XVIII wieku, Lublin 1997.
• Piskorska H., Organizacja władz i kancelarii miasta Torunia do 1793 r., Toruń 1956.
• Powstanie kościuszkowskie 1794. Dzieje militarne, red. T. Rawski, t. 1, Warszawa 1994.
• Radtke I., Kancelaria miasta Poznania do 1570 roku, Warszawa 1967.
• Skibiński S., Losy akt i archiwów chełmskich, ,,Ziemia Chełmska”, t. 1, 1961, s. 9.
• Skibiński S., Przywileje lokacyjne miasta Chełma na prawie magdeburskim, ,,Ziemia Chełmska”, t. 2, 1962.
• Stankowa M., Kancelaria miasta Lublina XVI–XVII wieku, Warszawa 1968.
• Starzyński M., Średniowieczny Kazimierz, jego ustrój i kancelaria, Kraków 2015.
• Szczygieł R., Miasto w późnym średniowieczu. Lokacja na prawie niemieckim [w:] Chełm i chełmskie w dziejach, red. R. Szczygieł, Chełm 1996.
• Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. H. Gmiterek, R. Szczygieł, Kórnik 1992.
• Zbiór dokumentów małopolskich, cz. 8, wyd. I. Sułkowska-Kurasiowa, S. Kuraś, Wrocław 1976.
• Zimmer B., Miasto Chełm. Zarys historyczny, Kraków 1974.

Identifiers

Biblioteka Nauki

474769