„Dziwaczna sekta” w oczach habsburskich dyplomatów. Przyczynek do historii mariawityzmu w latach 1906–1914

• Authors: Piotr Szlanta

Title variants

EN

The phenomenon of Mariavites in the light of the reports of the Austro-Hungarian Warsaw consuls of 1906–1914

Abstracts

EN

Habsburg diplomats in Warsaw watched closely the birth of Mariavite religious movement in Russian-Poland in 1906. In their opinion the split within the dominant Roman-Catholic Church and the establishment of the Independent Old Catholic Church of Mariavite posed a threat to the unity of the Polish nation. Consuls, in their reports, labeled Mariavites as a “bizarre sect” or “false teaching”. The consuls despite their conflict with the Roman Catholic hierarchy unambiguously favored the latter. On the other hand, the Russian authorities in different ways (for example by giving permissions for erecting new churches or granting Mariavite leaders audiences with the tsar) supported a newly established church. In doing so they hoped it would deepen divisions among Polish society. But already in 1907 one could observe the sharp decline in the dynamics of Mariavites and the number of members of the new church. This decline was noted with satisfaction by the consuls and with disappointment by the Russians. The consuls’ interest in Mariavites came partly from their anxiety of a possible spread of the movement among the poor peasants in Austrian-Poland.

PL

W 1906 r. dyplomaci habsburscy w Warszawie z uwagą obserwowali narodziny ruchu religijnego mariawitów. Ich zdaniem rozłam w Kościele rzymskokatolickim i powstanie Niezależnego Starokatolickiego Kościoła Mariawitów stanowiły zagrożenie dla jedności mariawitów. W raportach konsulowie określali mariawitów mianem „dziwacznej sekty” lub „fałszywie nauczającej”. Zarazem faworyzowali hierarchię rzymskokatolicką. Z drugiej strony władze rosyjskie na różne sposoby (np. wydając zezwolenia na budowę świątyń czy udzielając przywódcom mariawitów audiencji u cara) wspierały nowo powstały Kościół. W ten sposób liczyli na pogłębienie podziałów w społeczeństwie polskim. Ale już w 1907 r. można było zaobserwować gwałtowny spadek dynamiki rozwoju mariawitów i liczby członków nowego Kościoła. Spadek ten został odnotowany z satysfakcją przez konsulów, a z rozczarowaniem przez Rosjan. Zainteresowanie konsulów mariawitami wynikało po części z ich obawy o rozprzestrzenienie się tego ruchu wśród biedoty chłopskiej w Galicji.

Keywords

PL

mariawityzm; katolicyzm; Stephan von Ugron; Ernst Maurig von Sarnfeld; Leopold von Andrian; Królestwo Polskie; Austro-Węgry

EN

Mariavite religious movement; Catholicism; Stephan von Ugron; Ernst Maurig von Sarnfeld; Leopold von Andrian; Kingdom of Poland; Austro-Hungary

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2022
• Volume: 29
• Issue: 29
• Pages: 227-241

Dates

published

2022

Contributors

author

Piotr Szlanta

• Stacja Naukowa Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu

References

• Österreichisches Staatsarchiv, Haus-, Hof- und Staatsarchiv, PA XXXVIII, 338, 340, 349, 353, 357, 365.
• Górecki A., Mariawici i mariawityzm. Narodziny i pierwsze lata istnienia, Warszawa 2011.
• Krawczak T., Rewolucja 1905–1907 a życie społeczno-religijne. Ruch mariawitów [w:] Społeczeństwo i polityka – dorastanie do demokracji. Kultura polityczna w Królestwie Polskim na początku XX wieku, red. A. Żarnowska, T. Wolsza, Warszawa 1993, s. 115–136.
• Leopold von Andrian (1875–1951). Korrespondenzen, Notizen, Esseys, hg. U. Prutsch, K. Zeyringer, Wien 2003.
• Mazur K., Mariawityzm w Polsce, Kraków 1991.
• Olszewski D., Polska kultura religijna na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1996, s. 55–64.
• Papierowski A.J., Geneza mariawityzmu jako ruchu religijnego i społecznego, „Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego”, t. 42, 1997, s. 3–9.
• Podgórski R.A., Starokatolicki Kościół Mariawitów. Studium historyczno-socjologiczne, Kraków 1998.
• Przedpełski, B., Mariawityzm a prawosławie, „Rocznik Teologiczny”, t. 44, 2002, nr 1, s. 99–140.
• Seweryniak H., Święte Oficjum a mariawici, Płock 2014.
• Schumacher H., Leopold Andrian. Werk und Weltbild eines österreichischen Dichters, Wien 1967.
• Rybak S., Mariawityzm. Dzieje i współczesność, Warszawa 2011.

Identifiers

Biblioteka Nauki

22446648