Tropem modlitwy, czasem dwóch. Chrześcijaństwo w kinie polskim (do roku 1989)

• Authors: Krzysztof KORNACKI

Title variants

EN

Following the Prayer, Sometimes One, Sometimes More: Christianity in Polish Cinema until the Year 1989

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Z okazji 1050. rocznicy Chrztu Polski autor przygląda się obecności chrystianizmu w kinie polskim do 1989 roku. Dla zilustrowania ewolucji tego zagadnienia autor wykorzystał metodę pars pro toto – w różnych okresach historii rodzimego kina starał się odnaleźć scenę modlitewną (bądź scenę z modlitwą związaną), która byłaby reprezentatywna nie tylko dla filmu, ale także dla szerszego tła historyczno-filmowego, a zarazem religijnego i społeczno-politycznego. Prokatolickość i promaryjność filmu Drugiej Rzeczypospolitej ilustruje scena z filmu Pod Twoją obronę (1933, reż. E. Puchalski, J. Lejtes), ofensywę ideologiczną marksizmu – scena zbiorowej modlitwy różańcowej z filmu Ostatni etap (1948, reż. W. Jakubowska). Skrajnie negatywną ocenę religii w okresie stalinizmu autor odnajduje w scenach z filmu Uczta Baltazara (1954, reż. J. Zarzycki). O erozji religijności nowego pokolenia twórców filmowych z roczników 20. – tak zwanych Kolumbów – świadczy zaś Pokolenie (1955, reż. A. Wajda). Kampanię antyklerykalną lat 60. (także na gruncie kina) ilustruje scena modlitwy z filmu Matka Joanna od aniołów (1961, reż. J. Kawalerowicz). Zmianę podejścia do religii katolickiej kolejnego pokolenia twórców (z roczników 30.) symbolizuje scena z filmu Iluminacja (1973, reż. K. Zanussi). W scenach modlitw z filmów powstających na przełomie lat 70. i 80., takich jak Człowiek z żelaza (1981, reż. A. Wajda), Przypadek (1981, reż. K. Kieślowski), Przewodnik (1984, reż. T. Zygadło) i cyklu Dekalog (1988, reż. K. Kieślowski), autor odnajduje ślady uznania przez twórców rangi katolicyzmu i Kościoła katolickiego w Polsce w różnych aspektach: politycznym, społecznym, moralnym oraz metafizycznym.

EN

On the occasion of the 1050th anniversary of the baptism of Poland the author looks at the manifestations of Christianity in Polish cinema until the year 1989. In order to illustrate the evolution of this subject, the author uses the pars pro toto method applied to various periods of the national cinematography: in each case he attempts to find a scene of prayer (or one related to a prayer) in a particular film that might be considered as representative not only of the movie in question, but also of a broader background comprising the history of Polish cinematography as well as the social and political reality of the given period. Thus, there is a scene in the movie Pod Twoją obronę [“Beneath Thy Protection”] (1933, by E. Puchalski and J. Lejtes) in which one can clearly see a favorable climate for Polishness and for the cult of the Virgin Mary, whereas another scene showing a Rosary prayer, one from the movie Ostatni etap [“The Last Stage”] (1948, by W. Jakubowska), illustrates the ideological offensive of Marxism. The author finds an extremely negative assessment of religion in the times of Stalinism, particularly in the discussed scene from Uczta Baltazara [“Balthazar’s Feast”] (1954, by J. Zarzycki). Furthermore, the piece Pokolenie [“A Generation”] (1955, by A. Wajda) tells us a lot about the erosion of the religiousness of today’s artists born in the 1920’s (of the so-called generation of Columbuses). Matka Joanna od aniołów [“Mother Joan of the Angels”] (1961, by J. Kawalerowicz) in turn clearly presents the campaign against ‘clericalism’ characteristic of the 1960’s in Poland. A scene from Iluminacja [“The Illumination”] (1973, by K. Zanussi) shows how the attitude towards religion shifted in the Polish cinema. In the scenes of prayers present in the movies of the turn of the 1980’s, such as Człowiek z żelaza [“Man of Iron”] (1981, by A. Wajda), Przypadek [“Blind Chance”] (1981, by K. Kieślowski), Przewodnik [“The Guide”] (1984, by T. Zygadło), and the series Dekalog [“The Decalogue”] (1988, by K. Kieślowski), the author can see hints of the appreciation of the rank of Catholicism and the Catholic Church in Poland in the aspects of politics, society, morality and metaphysics.

Keywords

PL

film polski, kino II RP, polskie kino powojenne, religia w filmie, modlitwa w filmie, Jerzy Kawalerowicz, Andrzej Wajda, Krzysztof Kieślowski

EN

Polish movies, the cinema of the Second Republic of Poland, Polish post-war feature films, religion and film, prayer and film, Jerzy Kawalerowicz, Andrzej Wajda, Krzysztof Kieślowski

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
• Year: 2016
• Volume: 29
• Issue: 3 (115)

Dates

published

2020-01-13

Contributors

author

Krzysztof KORNACKI