Blask Taboru. Światło ikony. Od bizantyńskiej mozaiki do Andrieja Rublowa

• Authors: Bartłomiej BRĄŻKIEWICZ

Title variants

EN

The Taboric Light and the Light of the Icon: From Byzantine Mosaics to Andrei Rublev

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Ikona, czyli obraz, jest nie tylko dziełem sztuki, lecz przede wszystkim widomym znakiem Boga. Potwierdzają to nawiązujące do teorii estetycznych antycznej Grecji wczesnochrześcijańskie rozważania teologiczne, z objawiającym się człowiekowi bytem transcendentnym łączące kategorię piękna. Wnikliwy ogląd zachowanych zabytków sztuki sakralnej – bizantyńskiej mozaiki i staroruskiego malarstwa ikonowego – pozwala stwierdzić, że zarówno jedne, jak i drugie powstawały pod wpływem monastycznego hezychazmu: pierwsze kształtowane w duchu tradycji egipskich ojców pustyni, drugie zaś poprzez oddziaływanie doktryny św. Grzegorza Palamasa. Przekonanie o możliwości ujrzenia Bożej Światłości w wyniku kontemplacyjnych praktyk ascetycznych znajdowało nie tylko odbicie, lecz również uzasadnienie w przedstawieniu biblijnego Przemienienia. Motyw objawionego na górze Tabor światła symbolizował zewnętrzną względem człowieka światłość, będącą swoistym preludium do uczestnictwa w przebóstwieniu, czyli do wewnętrznej światłości duszy. Uwidoczniony na bizantyńskich mozaikach oraz na ikonach Teofanesa Greka i Andrieja Rublowa temat może być postrzegany nie tyle na poziomie dydaktycznym (jako przekazująca religijne treści ilustracja), ile jako sprzyjające wewnętrznej przemianie źródło modlitewnej zadumy.

EN

The icon, having originally been an image, is not only a piece of art, but above all a visible sign of God. Such an interpretation of the icon was approved in the early Christian theological thought referring to the aesthetic theories of ancient Greece which linked beauty with the essence of the transcendent being revealed to mankind. A thorough overview of Byzantine mosaics and Old Russian iconic paintings, the preserved works of sacred art, shows that both of them developed under the influence of monastic hesychasm, the former shaped in the spirit of the Egyptian desert fathers, the latter formed by the impact of the Palamist doctrine. The belief in the potentiality of seeing God’s Light as a result of contemplative ascetic practices was not only reflected, but also grounded in the biblical narrative of the Transfiguration. The Light revealed at Mount Tabor was the Light coming to humanity from without, which signified a possibility of theosis: obtaining inner Light by the human soul and its resultant divinization. The theme recognized in the Byzantine mosaics, as well as in the icons by Theophanes the Greek and Andrei Rublev, can be seen not so much as the fulfilment of didactic purposes, a plain illustration spreading religious content, but rather as a source of prayerful reflection leading to inner metamorphosis.

Keywords

PL

sztuka bizantyńska, sztuka staroruska, Teofanes Grek, Andriej Rublow, hezychazm

EN

Byzantine Art, Old Russian Art, Theophanes the Greek, Andrei Rublev, Hesychasm

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
• Year: 2017
• Volume: 30
• Issue: 3 (119)

Dates

published

2020-01-12

Contributors

author

Bartłomiej BRĄŻKIEWICZ