Słuchając sacrum. O doświadczeniu ducha w muzyce dwudziestego i dwudziestego pierwszego wieku. Rekonesans, wybór, interpretacja

• Authors: Agnieszka DRAUS

Title variants

EN

Listening to Sacred Music: On Experiencing Spirituality in the Music of the 20th and 21st Centuries. Reconnaissance, Selection, Interpretation.

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Homo sapiens, istota najbardziej złożona pośród żyjących na Ziemi, wykształciła zdolność wielopoziomowego doświadczania rzeczywistości. Na początku jest to poziom poznawania świata z jednej strony intuicyjnie i zmysłowo, z drugiej zaś badawczo i intelektualnie. Kolejny krok to poziom dokumentowania wyników poznania poprzez naukowo-refleksyjny opis świata, jak i jego artystyczne wyrażanie. Na końcu pojawia się poziom doznawania świata poprzez przeżywanie jego codzienności, a także odświętności, przy czym człowiek zawsze pozostaje między dwiema postawami społecznymi, między „dwoma sposobami bycia-w-świecie”: świeckim i świętym. Prezentowany artykuł ma na celu ukazanie zespołu cech obecności sfery sacrum w muzyce dwudziestego i dwudziestego pierwszego wieku, cech uniwersalnych i indywidualnych, jednoznacznych i niejednoznacznych. Przywołane zostały zarówno arcydzieła polskiej muzyki kameralnej autorstwa klasyków takich, jak Krzysztof Penderecki, Henryk Mikołaj Górecki czy Wojciech Kilar, jak i autorów młodszych – Pawła Łukaszewskiego i Pawła Mykietyna. Obok utworów religijnych w sposób oczywisty przypomniane zostały dzieła kontrowersyjne estetycznie czy religijnie, dzieła synkretyczne, ujawniające wiarę ich twórców nie tyle w perspektywie którejś z religii zinstytucjonalizowanych, ile szeroko rozumianej wewnętrznej sfery duchowej. Zauważone zatem zostało stałe dochodzenie do głosu Eliadowskiego homo religiosus, „który wierzy, że życie ma sakralne początki i że istnienie człowieka w takim stopniu realizuje wszystkie tkwiące w nim możliwości, w jakim stopniu jest ono religijnym, to znaczy mającym udział w jedynej rzeczywistości”. Chodzi już nie tylko – jak chciał Krzysztof Penderecki – „o odbudowywanie metafizycznej przestrzeni człowieka”, ale o stałe jej budowanie i poszerzanie w kontekście zmieniających się czasów, tendencji, sposobów komunikacji i funkcjonowania społeczeństw.

EN

Homo sapiens, the most complex creature on Earth, has developed the ability to experience reality on many levels. The first of them is that of intuitive and sensual knowledge of the world on the one hand and of research and intellectual approach on the other. The second level of human experience embraces documenting cognitive results by means of scientific and reflective description of the world, but also by way of artistic expression. Finally, there is the level of experiencing the world of everyday life as opposed to its festive dimension, the life of a human individual being stretched between these polarities, between “the two ways of being-in-the-world”: the secular one and the one related to the sacred. The aim of this article is to present a set of qualities, universal as well as individual, unambiguous as well as ambiguous, that mark the presence of the sacred in the 20th- and 21st-centuries music. The author discusses masterpieces of Polish music by such classics as Krzysztof Penderecki, Henryk Mikołaj Górecki, and Wojciech Kilar, as well as by younger authors, namely, Paweł Łukaszewski and Paweł Mykietyn. Apart from religious works, the author discusses those considered as aesthetically controversial or demonstrating religious syncretism and manifesting the faith of their creators in a broadly understood inner spiritual sphere rather than in the perspective of one of the institutionalized religions. Thus the author points to a continuous significance of Eliade’s homo religiosus, “who believes that life has sacral origins and that the existence of man fulfills all the possibilities inherent in him to the extent that it is religious, i.e. that it participates in the only reality.” It is not only about, as Krzysztof Penderecki wanted, “a rebuilding of the metaphysical space of man,” but also about its constant development and expansion in the context of the changing times, trends, ways of communication, and functioning of societies. translated by Aneta Ptak

Keywords

PL

sacrum, muzyka współczesna, świętość i świeckość, tematyka religijna, synkretyzm religijny, homo religiosus

EN

the sacred, modern music, contemporary music, holiness and secularity, religious motifs, religious syncretism, homo religiosus

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
• Year: 2019
• Volume: 32
• Issue: 2 (126)

Dates

published

2020-01-10

Contributors

author

Agnieszka DRAUS