Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2021 | 31 | 221-231

Article title

Powstanie i rozwój archiwów diecezjalnych w Polsce

Content

Title variants

EN
The origin and development of diocesan archives in Poland

Languages of publication

Abstracts

PL
Polskie archiwa kościelne zaczęły się rozwijać wraz z odzyskaniem niepodległości w 1918 r. Do wybuchu wojny w 1939 r. funkcjonowało 6 archiwów diecezjalnych. Po zakończeniu II wojny światowej Polska znalazła się w nowej rzeczywistości politycznej. Władza ludowa traktowała archiwa, w tym także archiwa kościelne marginalnie. Na Kościół i jego zasoby patrzyła przez pryzmat pozostałości feudalizmu, który trzeba zniszczyć. W tym celu władza dążyła do całkowitej konfiskaty archiwaliów kościelnych, których dalszy los miał zależeć wyłącznie od państwowych urzędników. Kościół musiał odnaleźć swoje miejsce w nowej rzeczywistości politycznej i stawić czoło działaniom władz zmierzającym do unicestwienia administracji kościelnej. Wśród działań administracyjnych władz kościelnych niewątpliwie ważniejsze było utrzymanie autonomicznej struktury i zapewnienie kadr dla działań duszpasterskich. Zrozumiałe, że w takiej sytuacji – jako priorytet – Kościół nie mógł zająć się sprawami archiwów. Mimo niebywałych trudności po 1945 r. wznowiło działalność Archidiecezjalne Archiwum we Wrocławiu. Powstały archiwa w Pelplinie i Włocławku. W 1974 r. było 7 archiwów archidiecezjalnych i 20 diecezjalnych. W 1989 r. liczba archiwów diecezjalnych wzrosła do 24, a w 2002 r. do 32. Przełomowym wydarzeniem dla archiwów diecezjalnych było powstanie Stowarzyszenia Archiwistów Kościelnych (SAK) w Warszawie w dniu 17 czerwca 2004 r. Głównym zadaniem Stowarzyszenia jest porządkowanie, udostępnianie i inwentaryzacja archiwaliów kościelnych. Jego członkowie kontynuują polską tradycję archiwalną oraz „wielką służbę nauce kościelnej i narodowej”.
EN
The origin and development of diocesan archives in Poland Polish church archives began to develop along with the restoration of independence in 1918. Until the outbreak of the war in 1939, there were 6 diocesan archives. After the World War II, Poland found itself in a new political reality. The so-called „people's authority” treated archives, including church archives marginally. The Church and its resources looked through the lens of the remnants of feudalism, which had to be destroyed. In order to achieve that, the authority sought complete confiscation of church archives, which were to depend solely on state oficials. The Church had to find its place in a new political reality and face the actions of the authorities to annihilate the ecclesiastical administration. Among the administrative activities of the church authorities, maintaining an autonomous structure and providing personnel for pastoral activities were undoubtedly more important. It is understandable that in such a situation, as a priority, the Church could not deal with archival matters. Despite incredible dificulties, after 1945 the Archdiocesan Archive in Wrocław resumed their activities. Archives were created in Pelplin and Włocławek. In 1974 there were 7 archdiocesan archives and 20 diocesan archives. In 1989, the number of diocesan archives increased to 24 and in 2002 to 32. Establishment of the Association of Church Archivists (SAK) in Warsaw on 17 June 2004 was a breakthrough event for diocesan archives. The main task of the Association is to organize, provide access to, and inventory church archives. Its members continue the Polish archival tradition and „the great service to ecclesiastical and national science”.

Year

Issue

31

Pages

221-231

Physical description

Dates

published
2021

References

  • Abraham W., Ustawodawstwo kościelne o archiwach, „Archeion” 4 (1928), s. 1-14.
  • Ataman J., Ks. Jan Kwolek 1885-1958, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” (dalej ABMK) 1 (1959) z.1, s. 159-161.
  • Buczek K., Archiwa polskie, „Nauka Polska” 7 (1912), s. 1-97; 1930:12 (suplement do t. 7), s. 1-85.
  • Chwalewik E., Zbiory polskie, t. 1, Warszawa 1926; t. 2, Warszawa 1927.
  • Codex Iurii Canonici Pii X pontificis maximi iussu digestus Benedicti papae XV auctoritate pro - mulgatus, Friburgi Brisgoviae-Ratisbonae 1918.
  • Dębowska M., Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II 1956-2006, Lublin 2006, s. 107.
  • Dziwoki J., Edukacja archiwistów kościelnych w Polsce po 1945 roku. Referat wygłoszony w Olsztynie na V Powszechnym Zjeździe Archiwistów Polskich w ramach sesji „Archiwa kościelne” w dniach 6-7 września 2007 (w posiadaniu autorki).
  • Glemma T., O archiwach warmińskich we Fromborku, „Archeion” 9 (1931), s. 19-35.
  • Gustaw R., Stan i potrzeby bibliotek kościelnych oraz program pracy na najbliższy okres, ABMK 1 (1959), z. 1, s. 34-42.
  • Hamryszczak A., Prace Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych w zakresie dokumentowania bibliotek kościelnych, ABMK 99 (2013), s. 19.
  • Kaczmarczyk K., Kowalski O. G. OCist, Katalog Archiwum Opactwa Cystersów w Mogile, [Kraków] 1919, s. 1-104.
  • Kaczmarczyk K., Archiwum oo. Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie, „Archeion” 6-7 (1930), s. 123-159.
  • 45 S. Librowski, Dotychczasowe osiągnięcia, s. 9.
  • Kaczmarczyk K., Egzemplarz częstochowski inwentarza Archiwum Koronnego z r. 1613, „Archeion” 14 (1936), s. 36-47.
  • Kalendarium życia, cierpień, działalności, twórczości i uznania księdza Stanisława Librowskiego, ABMK 58 (1989), s. 455-456.
  • Kiersnowski R., Nauki pomocnicze historii w okresie powojennym, „Kwartalnik Historyczny” 1 (1987), s. 314.
  • Kopiec J., Potrzeba Sowarzyszenia Archiwistów Kościelnych w Polsce, „Archiva Ecclesiastica. Biuletyn Stowarzyszenia Archiwistów Kościelnych” 1 (2004), s. 47-50.
  • Kwiatkowski W., Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie, „Wiadomości Archidiecezji Warszawskiej” 26 (1936), s. 283-285.
  • Kwolek J., Archiwa diecezji przemyskiej obrz. łacińskiego, „Kronika Diecezji Przemyskiej” 27 (1927), s. 223-276.
  • Kwolek J., Ekstrakty metrykalne w Archiwum Diecezjalnym Przemyskim, „Kronika Diecezji Przemyskiej” 28 (1928), s. 231-249.
  • Kwolek J., Naukowa organizacja archiwów diecezjalnych, „Archeion” 4 (1928), s. 15-35.
  • Kwolek J., Naukowa organizacja archiwów kościelnych, „Nasza Myśl Teologiczna” 1 (1930), s. 1-37.
  • Kwolek J., Archiwum Diecezjalne przy Kurii Biskupiej ob.łac. w Przemyślu, „Ateneum Kapłań- skie” 38 (1936), s. 514-526.
  • Lenort F., Z dziejów organizacji i zasobu Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu, Lublin 1967, s. 70.
  • Librowski S., Archiwum Diecezjalne we Włocławku 1945-1958, Włocławek 1958.
  • Librowski S., Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych, ABMK 1 (1959), z. 1, s. 12-16.
  • Librowski S., Stan i potrzeby archiwów kościelnych oraz program pracy na najbliższy okres, ABMK 1 (1959), s. 20-33.
  • [Librowski S.] Pierwszy Zjazd Archiwistów, Bibliotekarzy i Muzeologów Kościelnych. 1. Przebieg Zjazdu, ABMK 1 (1959) z. 1, s. 18-20.
  • Librowski S., Projekt statutu i regulaminu archiwum diecezjalnego, Lublin 1960.
  • Librowski S., Dotychczasowe osiągnięcia w dziedzinie reformy organizacji archiwów kościelnych w Polsce, ABMK 3 (1961) z. 1-2, s. 8-14.
  • Librowski S., Podejmowanie i załatwianie kwerend w archiwach kościelnych, ABMK 27 (1973), s. 6.
  • Librowski S., Archiwa Kościoła katolickiego w Polsce, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 1, Lublin 1989, kol. 879.
  • Nowacki J., Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, „Ateneum Kapłańskie” 38 (1936), s. 198-205.
  • Rybus H., Widawskie Archiwum Kościelne, Łódź 1939.
  • Smoleń W., Stan i potrzeby muzeów kościelnych oraz program pracy na najbliższy okres, ABMK 1 (1959), s. 43-56.
  • Statut i regulaminy Muzeum Diecezjalnego w Łodzi, „Archeion” 15 (1937-1938), s. 132-134.
  • Urban W., Archiwum Archidiecezjalne we Wrocławiu, „Archeion” 25 (1956), s. 309-320; Urban W., Katalog Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu, ABMK 10 (1965), s. 16.
  • Związek J., Słowo po wyborze i zarys programu działania Stowarzyszenia Archiwistów Kościelnych, „Archiva Ecclesiastica”, 1 (2004), s. 53.
  • Związek J., Twórcy zespołów w archiwach kościelnych w Polsce, „Archiva Ecclesiastica. Biuletyn Stowarzyszenia Archiwistów Kościelnych” 2 (2005), s. 53-54.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

Biblioteka Nauki
2076129

YADDA identifier

bwmeta1.element.ojs-issn-0860-8539-year-2021-issue-31-article-2b10b7f8-4b65-3180-a507-23c0d8e7acec
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.