Sylwetka biskupa Wilhelma Pluty z lat 1962-1965 w relacji i działaniu twórców teczki operacyjnej ministerstwa spraw wewnętrznych kryptonim „Kruk”

• Authors: Dariusz Śmierzchalski-Wachocz

Title variants

EN

The profile of bishop Wilhelm Pluta, 1962-1965 in the relationship and activities of the creators of the operating file of the ministry of internal affairs cryptonym „raven (Kruk)”

Abstracts

PL

Po przejęciu władzy komuniści polscy początkowo ukrywali swoje rzeczywiste nastawienie do Kościoła katolickiego. W związku z tym w latach 1944-1947 unikano otwartej walki z duchowieństwem. Po osiągnięciu pierwszego celu, już z początkiem 1949 roku podjęto zmasowane uderzenie na Kościół katolicki. Walkę tę prowadzono na wiele sposobów z różną intensywnością, przy czym głównym wykonawcą dyrektyw partii w tym względzie było jej „zbrojne ramię”, czyli Urząd Bezpieczeństwa, a następnie Służba Bezpieczeństwa. Osoba biskupa traktowana była przez kierownictwo pionu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych niezwykle priorytetowo. W walce z Kościołem katolickim inwigilacja lub ewentualne rozpracowanie biskupów należało do spraw szczególnej wagi. Od 1963 roku podstawowym narzędziem tej walki była – zarówno jako zbiór niezbędnych informacji dotyczących biskupa, jak i zapis planów oraz kronika podejmowanych przez bezpiekę działań – właśnie Teczka Ewidencji Operacyjnej na Biskupa (TEOB).Mutacją TEOB-y, czyli teczki na biskupa, jest odnaleziona przez autora w zasobach Instytutu Pamięci Narodowej teczka pt. „Sprawa kontrolna – Pluta Wilhelm. 1962-1986. Kryptonim Kruk” o numerze archiwalnym 5446/K. W opisie zasobu archiwum IPN otrzymała ona sygn. IPN BU 0608/241 i została odtajniona 18 czerwca 2009 roku. Do chwili powstania Instytutu Pamięci Narodowej teczka znajdowała się na stanie Centralnego Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Teczka w dwóch tomach obejmuje w sumie 280 stron. Lata graniczne założonej sprawy to rok 1962, czyli podjęcie przez biskupa Wilhelma Plutę starań o uzyskanie paszportu na wyjazd do Rzymu i udział w obradach Soboru Watykańskiego II, oraz 5 kwietnia 1986, czyli jej zamknięcie w konsekwencji tragicznej śmierci biskupa w wypadku samochodowym. W planach komunistycznego szefostwa MSW teczka sprawy krypt. „Kruk” miała być przekazana do Biura „C”, czyli Centralnego Archiwum MSW dopiero w 1989 roku, a ulec wybrakowaniu, czyli zostać zniszczona w 2005 roku.Teczka operacyjna MSW pt. „Sprawa kontrolna – Pluta Wilhelm. 1962-1986” jest świadectwem wrogich działań, które aparat bezpieczeństwa PRL prowadził przeciwko biskupowi Wilhelmowi Plucie, ordynariuszowi najpierw ogromnego ordynariatu gorzowskiego, a od 1972 roku diecezji gorzowskiej. Prowadzone przez SB działania, opisane w tej teczce, nie były tylko bierną obserwacją postaw, zachowania i prowadzonej posługi pasterskiej przez biskupa gorzowskiego, ale czynną świadomą, celową i nade wszystko szkodliwą ingerencją w działalność tego hierarchy i przede wszystkim człowieka i obywatela państwa polskiego. Zarysowana na kartach tej teczki sylwetka biskupa Pluty jest dowodem, że jego słowa głoszone do wiernych miały potwierdzenie w jego życiu. Oczywiście biskup Pluta miał jak każdy człowiek swoje przywary, słabości i niedoskonałości, jednak jego wady nie pomniejszały jego wyjątkowości jako niestrudzonego, rozmodlonego pasterza Kościoła gorzowskiego, który nie poszedł na układ z walczącym z Kościołem katolickim i wiarą w Boga reżimem komunistycznym.

EN

The profile of bishop Wilhelm Pluta, 1962-1965 in the relationship and activities of the creators of the operating file of the ministry of internal afairs cryptonym „raven (Kruk)” After taking power, the Polish communists initially concealed their true attitude towards the Catholic Church. Therefore, in the years 1944-1947, an open fight with the clergy was avoided. After achieving the first goal, already at the beginning of 1949, a massive attack was launched against the Catholic Church. This fight was carried out in many ways with varying intensity, the main executor of the party's directives in this regard was its „armed arm“, i.e. the Security Ofice, and then the Security Service. The bishop was treated by the management of section IV of the Ministry of the Interior as a very high priority. In the fight against the Catholic Church, surveillance or possible investigation of bishops was of particular importance. From 1963, the basic tool of this fight was - both as a collection of necessary infor mation about the bishop, as well as a record of plans and a chronicle of actions taken by the security services - the Bishop Operations File (TEOB). A mutation of TEOBs, i.e. a file for the bishop, is the file entitled „Control case - Pluta Wilhelm. 1962-1986. Code name“ Kruk ”, archive number 5446 / K. In the description of the resources of the archive of the Institute of National Remembrance, it received reference number IPN BU 0608/241 and was declassified on June 18, 2009. Until the establishment of the Institute of National Remembrance, the file was in the state of the Central Archives of the Ministry of Internal Affairs. The two-volume folder contains a total of 280 pages. The boundary years of the established case, i.e. 1962 - that is, the efforts made by Bishop Wilhelm Pluta to obtain a passport to travel to Rome and participate in the deliberations of the Second Vatican Council, and its closure on April 5, 1986, is a consequence of the bishop‘s tragic death in a car accident. In the plans of the communist leadership of the Ministry of Internal Affairs, the cryptonym. „Kruk“ was to be handed over to the „C“ Office, that is the Central Archives of the Ministry of Internal Affairs, only in 1989, and was to be scrapped, that is, destroyed in 2005. The operating file of the Ministry of Internal Affairs entitled „The case of control - Pluta Wilhelm. 1962-1986 „is a testimony to the hostile actions that the security apparatus of the People‘s Republic of Poland carried out against Bishop Wilhelm Pluta, the bishop of first the huge Gorzów Ordinariate, and from 1972 the Gorzów diocese. The activities carried out by the Security Service, and described in this file, were not only a passive observation of the attitudes, behavior and pastoral ministry carried out by the bishop of Gorzów, but an active, conscious, purposeful and, above all, harmful interference in the activities of this hierarch and, above all, of a man and citizen of the Polish state. The profile of Bishop Pluta outlined on the pages of this file confirms that his words to his faithful were confirmed in his life. Of course, Bishop Pluta had his vices, weaknesses and imperfections, but his flaws did not diminish his uniqueness as a tireless, prayerful pastor of the Gorzów Church, which did not make a deal with the communist regime fighting against the Catholic Church and faith in God.

Keywords

PL

biskup; kler; komunizm; ziemie zachodnie; ordynariat gorzowski; sobór; aparat bezpieczeństwa; służba bezpieczeństwa; teczka; posługa pasterska; Pluta; Kruk.; Kościół

EN

Church; bishop; clergy; communism; Western territories; Gorzów ordinariate; council; security apparatus; security service; operating file; pastoral service; Pluta; Raven (Kruk)

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne w Gościkowie-Paradyżu
• Journal: Studia Paradyskie
• Year: 2021
• Issue: 31
• Pages: 175-201

Dates

published

2021

Contributors

author

Dariusz Śmierzchalski-Wachocz

• Uniwersytet Szczeciński

• https://orcid.org/0000000302396347

References

• Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza. Tom II 1956-1975, P. Piotrowski [red.], IPN Warszawa 2006.
• Bernacki W., Głęboki H., Korkuć M., Musiał F., Szarek J., Zblewski Z., Komunizm w Polsce: zdrada, zbrodnia, zakłamanie, zniewolenie, Kraków 2011.
• Białkowski M., Protokoły konferencji polskich ojców soborowych. Zbiór dokumentów 1962-1965, Lublin 2019.
• Ceynowa T., Aparat bezpieczeństwa wobec biskupa Ignacego Jeża w początkach jego działalności w Koszalinie, [w:] Kościół katolicki w realiach władzy komunistycznej na Pomorzu Środkowym w latach 1945-1989, T. Ceynowa i P. Knap [red.], Szczecin 2011.
• Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989), Kraków 2003.
• Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945-1989. Wstęp, wybór dokumentów, A. Dziurok [red.], Warszawa 2004.
• Dudek A., Zblewski Z., Materiały operacyjne służb specjalnych PRL jako źródło historyczne. Uwagi metodyczne, [w:] Wokół teczek bezpieki - zagadnienia metodologiczno-źródłowe, F. Musiał [red.], Kraków 2006.
• Giovanni Paolo II e la Chiesa cattolica in Unione Sovietica e nel paesi sorti dalla sua dissoluzione. Nel centenario della nascita di Karol Wojtyła (1920-2020), a cura di Jan Mikrut, Verona 2021.
• Graczyk R., Tropem SB. Jak czytać teczki, Znak Kraków 2007.
• Gronowski D., Bp Wilhelm Pluta. Biografia , Gorzów Wlkp.-Zielona Góra 2015.
• Harasimiak G., Represje wobec Kościoła katolickiego na przykładzie postępowań karno-administracyjnych na terenie województwa szczecińskiego w latach 1962-1972, [w:] Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej w latach 1945-1989, T. Ceynowa i P. Knap [red.], Szczecin 2010.
• Milczanowski P., Specyfika struktury organizacyjnej Archiwum MSW , [w:] Wokół teczek bezpieki - zagadnienia metodologiczno-źródłowe, F. Musiał [red.], Kraków 2006.
• Nowak-Jeziorański J., Wojna w eterze, Kraków 2005.
• Paczkowski A., Trzy twarze Józefa Światły. Przyczyny do historii komunizmu w Polsce, Warszawa 2009.
• Peterman R., Proces brakowania i niszczenia akt organów bezpieczeństwa państwa w latach 1954-1990 na przykładzie województwa łódzkiego, [w:] Wokół teczek bezpieki - zagadnienia metodologiczno-źródłowe, F. Musiał [red.], Kraków 2006.
• Sangue dei vostro sangue ossa delle vostre ossa. Il pontificato di Giovanni Paolo II (1978-2005) e le Chiese in Europa centro-orientale. Nel centenario della nascita di Karol Wojtyła, Volume I-II, a cura di Jan Mikrut, Verona 2020.
• Socha P., Biskup dr Wilhelm Pluta wikariusz generalny, administrator i biskup diecezjalny (*10 I 1910 r. +22. I. 1986 r.), [w:] Księga pamiątkowa 50-lecia organizacji Kościoła katolickiego na Ziemi Lubuskiej, Pomorzu Zachodnim i Północnym (1945-1995), P. Socha [red.] przy współpracy ks. dra Z. Leca, Zielona Góra-Gorzów Wlkp. 1998, s. 82-119.
• Stanuch Z., Walka o religię. Katechizacja szkolna i pozaszkolna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945-1961, Szczecin 2014.
• Śmierzchalski-Wachocz D., Partia komunistyczna wobec Kościoła i przejawów wiary katolickiej w swoich szeregach. Na przykładzie Środkowego Nadodrza w latach 1945-1989, Ząbki 2007.
• Śmierzchalski-Wachocz D., Duchowieństwo rzymskokatolickie na Pomorzu Zachodnim, Środkowym i Ziemi Lubuskiej w świetle dokumentów państwowych z lat 1945-1989, tom I, Zielona Góra 2014.
• Śmierzchalski-Wachocz D., Il Partito (PZPR) come promotore della società atea , [w:] Testimoni della Fede. Esperienze personali e collettive dei cattolici in Europa centro-orientale sotto il regime comunista, a cura di Jan Mikrut, Roma 2017, s. 721-742.
• Śmierzchalski-Wachocz D., Il martyrologio della Chiesa polacca, in.: La Chiesa cattolica in Europa centro-orientale di fronte al nazionalsocialismo 1933-1945, a cura di Jan Mikrut, Verona 2019, s. 663-679.
• Terlecki R., Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944-1990, Kraków 2007.
• Zając E., TEOK, TEOB, TEOP, czyli inwigilacja permanentna, [w:] R. Dyrcz, J. Laska, ks. J. Raź- ny, E. Zając, Teczka Ewidencji Operacyjnej na Księdza. Teoria i praktyka pracy operacyjnej SB, IPN Kraków 2009.
• Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003.
• Życie i posługa pasterska biskupa Wilhelma Pluty, R. Tomczak, ks. A. Oczachowski [red.], Gorzów Wlkp. 2011.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2076150