The Kurpie phenomenon

• Authors: Adam Czesław Dobroński

Title variants

PL

Fenomen Kurpiowski

Abstracts

PL

Zachwycamy się Kurpiami, co nie idzie w parze z poznawaniem ich dziejów, odróżnianiem legendy od faktów. Badania utrudnia brak dawnych źródeł pisanych z tego regionu, późne „odkrywanie Kurpiów”, słabość lokalnych ośrodków miejskich. Największe zasługi w dokumentowaniu przeszłości i promowaniu swych ziomków miał Adam Chętnik, który jednak nie zostawił uczniów, a sam chętnie przeplatał prawdę z legendami. Najmocniej to przemieszanie uwidoczniło się w opisach etapów osadnictwa w Zagajnicy Kurpiowskiej, także w próbach tworzenia portretu Kurpia, zestawianiu cech jego charakteru, ocenie roli dziejowej. U podstaw fenomenu kurpiowskiego leży – jak ustalił Ludwik Krzywicki – aktywność Puszczaków, którzy wykazali się samodzielnością, doprowadzili do ukształtowania się świadomości etnicznej. „Odkrywanie Kurpiów” przyśpieszyło ich wpisywanie w historię narodową w dobie zaborów. W Polsce niepodległej nasilała się moda na Kurpiów, podziw dla ich dzielności, wierności tradycji, oryginalnych przejawów kultury materialnej i duchowej. Powstaje pytanie, czy fenomen kurpiowski ma szansę na kontynuację w sytuacji, gdy kurczy się zasięg osadnictwa w Puszczy Zielonej, zachodzą niekorzystne zmiany demograficzne, a cały region ma wciąż niezadawalający potencjał ekonomiczny.

EN

We rave about Kurpie, which is not in line with learning about their history, distinguishing between legends and facts. Research is hindered by the lack of old written sources from the region, the late “discovery of Kurpie”, the weakness of local urban centers. Adam Chętnik contributed the most to documenting the past and promoting his countrymen. However, he did not leave any disciples, and he willingly interwoven the truth with legends. That mixture was most strongly manifested in the descriptions of the stages of settlement in the Kurpian Zagajnica, also in the attempts at creating the image of a Kurpian, the juxtaposition of their personality traits, the assessment of the role they played in history. At the base of the Kurpie phenomenon lies, as Ludwik Krzywicki found, the activity of the Forest inhabitants, who proved themselves independent, managed to form their ethnic awareness. “The discovery of Kurpie” accelerated the process of giving them place in the national history during the period of Partitions. In independent Poland, the fashion for Kurpie increased, as well as the admiration for their bravery, loyalty to tradition, original manifestations of material and spiritual culture. The question arises as to whether the Kurpie phenomenon has the chance to continue in a situation when the area of settlement in the Green Forest is shrinking, unfavorable demographic changes are taking place, and the entire region still has unsatisfactory economic potential.

Keywords

EN

Green Kurpie and White Kurpie; the Green Forest (Zagajnica); settlement in the Mazovian-Masurian borderland; regional identity; facts and; legends; ethnography; folk culture; Adam Chętnik

PL

Kurpie Zielone i Kurpie Białe; Puszcza (Zagajnica) Zielona; osadnictwo na pograniczu mazowiecko-mazurskim; tożsamość regionalna; fakty; i legendy; etnografia; kultura ludowa; Adam Chętnik

• Publisher: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika
• Journal: Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego
• Year: 2017
• Volume: Zeszyt
• Issue: XXXI
• Pages: 15-28

Dates

published

2017

Contributors

author

Adam Czesław Dobroński

References

• Chętnik A. 1913. Puszcza Kurpiowska. Warszawa.
• Chętnik A. 1915. Chata. Warszawa.
• Chętnik A. 1924. Kurpie. Kraków.
• Chętnik A. 1936. Pożywienie Kurpiów. Jadło i napoje zwykłe, obrzędowe i głodowe. Kraków.
• Chętnik A. 1939. Mazurskim szlakiem. Opisy, obrazki, opowieści i gadki z pogranicza Prus Wschodnich. Łomża.
• Dobroński A. 1993. Kształtowanie się granic Puszczy Zielonej. Zeszyty Naukowe OTN, Vol. VII.
• Gawarecki H. 1830. Pamiętnik historyczny płocki, Vol. II. Warszawa.
• Grzywa M. 2010. Mieszkańcy Puszczy Zielonej wobec upadku powstania styczniowego i represji. Rocznik Mazowiecki (Warszawa), Vol. XXII.
• Jastrzębski J. 1999. Bursztyniarstwo na Kurpiach. Płock.
• Kazimierski J. 1984. Dzieje północno-wschodniego Mazowsza 1525–1864, [In:] Dzieje ziem województwa ostrołęckiego. Warszawa.
• Kijowski J. 1993. Historia Puszczy Zielonej w pracach Adama Chętnika. Zeszyty Naukowe OTN, Vol. VII.
• Krzywicki L. 1892. Kurpie. Biblioteka Warszawska, Vol. 52.
• Kultura religijna Kurpiowszczyzny. 2004. Ed. F.M. Ozorowski. Olecko.
• Kurpie. Puszcza Zielona. 1962–1965. Vol. I–III. Ed. A. Kutrzeba-Pojnarowa. Warszawa.
• Kurpiologia. Dziedzictwo kurpiowskie w perspektywie antropologicznej… 2013. Ed. J. Żukowski. Ostrołęka.
• Madej M. 2007. Obraz Kurpia na przestrzeni dziejów. Rocznik Mazurski (Szczytno), Vol. XI.
• Majewski W. 1987. Puszcza Zielona ostatnią ostoją Dzikowian (maj–grudzień 1735 r.). Zeszyty Naukowe OTN, Vol. I.
• Niedziałkowska Z. 1988. Kurpie. Bory Ostrołęckie. Warszawa.
• Nowotka M. 2014. Trudna powojenna rzeczywistość, Z problematyki badawczej pogranicza kurpiowsko-mazurskiego po 1945 roku – nowe spojrzenie. Rocznik Mazurski (Szczytno), Vol. XVIII.
• Olędzki J. 1971. Kultura artystyczna ludności kurpiowskiej. Wrocław.
• Orłowski C., Woźniczko M. 2008. Kuchnia kurpiowska i jej wpływ na atrakcyjność turystyczną regionu. Warszawa.
• Pajka S. 1991. Region kurpiowski – zarys problematyki. Zeszyty Naukowe OTN, Vol. V.
• Pajka S. 1992. Regionalizm kurpiowski w latach międzywojennych. Zeszyty Naukowe OTN, Vol. VI.
• Pajka S. 1993. Kształtowanie się społecznego ruchu narodowego w regionie kurpiowskim Puszczy Zielonej. Zeszyty Naukowe OTN, Vol. VII.
• Paprocka W. 1967. Przemysł domowy, rzemiosło i chałupnictwo wsi kurpiowskiej Puszczy Zielonej. Wrocław.
• Paprocka W. 1975. Współczesne przemiany wsi kurpiowskiej. Wrocław.
• Połujański A. 1859. Wędrówki po guberni augustowskiej w celu naukowym odbyte. Warszawa.
• Samsel M. 2001. Kurpie, Kurpiowszczyzna czy Puszcza Zielona? Pracowania (Ostrołęka), Vol. IV.
• Samsel M. 2014. Kurpie. Tożsamość i trwanie. Teki Kociewskie (Tczew), Vol. VIII.
• Samsonowicz H. 1991. Kurpie na mapie Polski. Zeszyty Naukowe OTN, Vol. V.
• Skierkowski W. 1933. Wesele na Kurpiach. Płock.
• Staszewski D. 1903. Moralność i umoralnianie Kurpiów. Studium obyczajowe. Echa Płockie i Łomżyńskie, Vol. 3.
• Syska H. 1975. Scalone pogranicze. Warszawa.
• Wiśniewski T. 2004. Udział Kurpiów w walkach narodowowyzwoleńczych w XIX wieku. Ostrołęka.
• Woźniak W. 1984. Mit wolnego Kurpia w literaturze. Ostrołęka.
• Wójcicki K. 1834. Kurpie: powieść historyczna, Vol. 1. Lwów.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2166129