Northeastern Mazovia during the war with Bolshevik Russia in August 1920

• Authors: Janusz Szczepański

Title variants

PL

Mazowsze Północno-Wschodnie podczas wojny z Bolszewicką Rosją w sierpniu 1920 roku

Abstracts

PL

Podczas najazdu bolszewickiego na Polskę latem 1920 r. ziemie Mazowsza Północno-Wschodniego odegrały istotną rolę. Stały się miejscem odwrotu głównych sił polskich oddziałów, wchodzących w skład frontu północnowschodniego, zaciekle atakowanych przez wojska frontu zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Głównym celem ofensywy Armii Czerwonej było zajęcie Polski, jej sowietyzacja i przeniesienie ideałów rewolucji bolszewickiej na zachód Europy. Wszystkie warstwy społeczeństwa Mazowsza Północno-Wschodniego, poza komunistami, a zwłaszcza duchowieństwo, ziemiaństwo, młodzież szkolna, ludność wiejska, udzieliły wsparcia Radzie Obrony Państwa. Powodzenie planu rozstrzygającej bitwy, zwanej później Bitwą Warszawską, w dużym stopniu zależało od jak najdłuższego powstrzymywania sowieckiej ofensywy pod Łomżą, Ostrołęką, Różanem i Pułtuskiem, z wykorzystaniem naturalnej linii obronnej, jaką stanowiła rzeka Narew. Dzięki zaciętej obronie powyższych miast udało się opóźnić pochód wojsk bolszewickich ku Wiśle. Na ich szlaku zaczęto tworzyć zręby władzy sowieckiej, ich symbolem były tzw. rewkomy. Po przełomie w Bitwie Warszawskiej mieszkańcy Mazowsza Północno-Wschodniego, a zwłaszcza chłopi, przystąpili do walki z wycofującymi się na wschód oddziałami Armii Czerwonej.

EN

During the Bolshevik invasion of Poland in the summer of 1920, Northeastern Mazovia lands played an important role. They became the place of retreat of the main Polish forces that were part of the Northeastern Front, fiercely attacked by the troops of Mikhail Tukhachevsky’s Western Front. The main aim of the Red Army offensive was the occupation of Poland, its sovietization and the transfer of the Bolshevik revolution ideas to the west of Europe. Except for the communists, all the social classes of Northeastern Mazovia, especially the clergy, landowners, schoolchildren, villagers, supported the Council of National Defence. The success of the decisive battle plan, later called the Battle of Warsaw, largely depended on the longest possible containment of the Soviet offensive near Łomża, Ostrołęka, Różan and Pułtusk, using the natural defensive line the Narew river was. Thanks to the fierce defence of the towns mentioned above, it was possible to delay the march of the Bolshevik armies towards the Vistula. On their way, the framework of the Soviet authority began to be established, whose symbol were the so-called “rewkoms” (military revolutionary committees). After the breakthrough in the Battle of Warsaw, the inhabitants of Northeastern Mazovia, especially peasants, started fighting against the Red Army troops retreating east.

Keywords

EN

Polish-Bolshevik war in 1920; Northeastern Mazovia; Tukhachevsky; the Narew river; the defence of towns; the Battle of Warsaw in 1920; military; revolutionary committees (“rewkoms”)

PL

wojna polsko-bolszewicka 1920 r.; Mazowsze Północno-; Wschodnie; Tuchaczewski; Narew; obrona miast; Bitwa Warszawska 1920 r.; rewkomy

• Publisher: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika
• Journal: Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego
• Year: 2017
• Volume: Zeszyt
• Issue: XXXI
• Pages: 275-292

Dates

published

2017

Contributors

author

Janusz Szczepański

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN) – Akta Generała Żeligowskiego.
• Archiwum Państwowe w Pułtusku (APP) – Starostwo Powiatowe w Makowie Mazowieckim.
• Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie (CAW) – Dowództwo frontu północno-wschodniego. – Dowództwo frontu północnego. – Dowództwo 1. Armii. – Oddział I Mobilizacyjno-Organizacyjny. – Relacje, sygn. 400.906. Obrona Łomży od dn. 28 lipca do 2 sierpnia 1920 r.
• Rosyjskij Gosudarstwiennyj Wojennyj Istoriczeskij Archiw w Moskwie (RGWIA) – f. 200, op. 2, d. 149.
• Gazeta Polowa 1920.
• Kurier Płocki 1920.
• Kurier Poranny 1920.
• Kurier Warszawski 1920.
• Wyzwolenie 1920.
• Zorza 1920.
• Gaj G.D. 1928. Na Warszawu. Moskwa–Leningrad.
• Mieczkowski W. 1921. Bolszewicy w polskiej plebanii. Wyd. Księgarnia W. Wędołowskiej w Wyszkowie, Wyszków.
• Mond B.S., Gintel J. 1932. Historia 205. Pułku Piechoty Ochotniczej im. Jana Kilińskiego. Warszawa.
• Piłsudski J. 1937. Pisma zbiorowe, Vol. VII. Wyd. Instytut Józefa Piłsudskiego w Warszawie, Warszawa.
• Raganowicz S. 1930. Krótki szkic historii obrony Łomży w roku 1920, [In:] Na otwarcie Domu Żołnierza i dziesięciolecie obrony Łomży 1920–1930. Wyd. Komitet Budowy Domu Żołnierza w Łomży, Łomża.
• Reguła J.A. 1994. Historia Komunistycznej Partii Polski w świetle faktów i dokumentów. Wyd. Portal, Toruń.
• Rola członków Związku Zawodowego Robotników Rolnych Rzeczypospolitej Polskiej podczas najazdu bolszewickiego. 1921. Wyd. Związek Ziemian w Warszawie, Warszawa.
• Sikorski W. 1928. Nad Wisłą i Wkrą, Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Wyd. Zakład im. Ossolińskich w Lwowie, Lwów.
• Wawrzyński T. 1970. Komunistyczna Partia Robotnicza Polski w wojsku w latach 1918–1920. Teki Archiwalne (Warszawa), Vol. XII.
• Żeligowski L. 1990. Wojna w roku 1920. Wspomnienia i rozważania. Wyd. Ministerstwo Obrony Narodowej w Warszawie, Warszawa.
• Aksamitowski A. 2006. Militarna rola Narwi w kampaniach wojennych XX wieku. Wyd. Akademia Obrony Narodowej w Warszawie, Warszawa.
• Ciałowicz J. 1966. Fortyfikacje na ziemiach polskich w czasie pierwszej wojny światowej. Studia i Materiały do Historii Wojskowości, Vol. XII, Part 1.
• Dziewałtowski-Gintowt R., Taube K. 1933. Zarys historii wojennej pułku morskiego. Warszawa.
• Juszkiewicz R. 2011. Działania militarne na północnym Mazowszu i w korytarzu pomorskim 1920 rok. Wyd. Stacja Naukowa im. Prof. Stanisława Herbsta w Mławie, Mława.
• Lisiak H. 1997. Propaganda obronna w Polsce w rozstrzygającym okresie wojny polsko-sowieckiej 1920 r. Dzieje Najnowsze, No. 4.
• Mitkiewicz L. 1976. W wojsku polskim 1917–1921. Wyd. Veritas, Londyn.
• Oleksiewicz W. 1992. Chłopi i ruch ludowy w obronie niepodległości Polski w 1920 roku. Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego (Warszawa), No. 27.
• Piotrowski P. 2014. Walka o miasta Mazowsza Północnego podczas wojny polskorosyjskiej 1920 roku. Wyd. Nauka i Innowacje, Poznań.
• Przybylski J. 1999. Marynarze w walce o niepodległość Polski 1918–1920. Wyd. Bellona, Warszawa.
• Stankiewicz W. 1963. Konflikty społeczne na wsi polskiej 1918–1920. Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Szczepański J. 1993. Harcerstwo polskie w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Harcerstwo, No. 7–8.
• Szczepański J. 1995. Wojna 1920 r. na Mazowszu i Podlasiu. Wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych w Warszawie, Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku, Warszawa–Pułtusk.
• Szczepański J. 1996. Duchowieństwo diecezji płockiej w obliczu bolszewickiego najazdu 1920 r., [In:] Kościół i kultura. Eds. ks. R. Jaworski and A. Koseski. Wyd. Wyższe Seminarium Duchowne w Płocku, Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku, Płock–Pułtusk.
• Szczepański J. 1997. Wojna 1920 r. w Ostrołęckiem. Wyd. Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe, Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku, Warszawa– Ostrołęka–Pułtusk.
• Szczepański J. 2000. Społeczeństwo Polski w walce z najazdem bolszewickim 1920 roku. Wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych w Warszawie, Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku, Warszawa–Pułtusk.
• Szczepański J. 2004. Młodzież szkolna w Polsce wobec najazdu bolszewickiego 1920 roku, [In:] Historia. Społeczeństwo. Wychowanie. Ed. K. Bartnicka. Wyd. Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku, Pułtusk–Warszawa.
• Szczepański J. 2005. Społeczność żydowska Mazowsza w XIX–XX wieku. Wyd. Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku, Pułtusk.
• Szczepański J. 2007. Ziemiaństwo polskie wobec bolszewickiego najazdu 1920 r., [In:] O polskich elitach raz jeszcze. Eds. T. Epsztein, S. Górzyński, A. Karpiński. Wyd. DiG, Warszawa.
• Szczepański J. 2011. Budowa sowieckiego aparatu władzy w 1920 r. w Polsce, [In:] Rok 1920. Wojna i polityka. Ed. M. Szumiło. Wyd. UMCS w Lublinie, Lublin.
• Wyszczelski L. 1995. Warszawa 1920. Wyd. Bellona, Warszawa.
• Żukowski S. 1934. Działania 3 Konnego Korpusu Gaja. Wyd. Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2166298