Dyskurs – z perspektywy teoretyczno-metodologicznej

• Authors: Urszula Ostrowska

Title variants

EN

Discourse - from the theoretical and methodological perspective

Abstracts

EN

Undertaking the issues addressed in this article was influenced by at least a couple of reasons, among which especially the fact of spreading the concept of discourse in various spheres of social life, despite the vague, imprecise meaning of the term, the sense of which usually emerges from the context in which it is used. Moreover, what seems interesting is the broad enough discretion in the use of the category of discourse by the authors of papers of various problem scope and level and singling out different types of discourse in the considerations undertaken (i.e., political, legal, historical, philosophical, educational, scientific, etc.) without clear criteria of this typology. What is more, the issue of qualitative research on discourse, which is still not adequately appreciated, not only in the sciences of education, also appears to be important. I begin my considerations with a few introductory remarks, and then refer to the more important etymological issues, and consider the question of importance of discourse. Furthermore, I pay attention to the emerging problems with the concept of discourse and refer to some selected aspects of discourse research, including the role and position of the researcher. Finally, I attempt to summarize the discussion.

PL

O podjęciu niniejszej problematyki zaważyło co najmniej kilka powodów, pośród nich zwłaszcza fakt rozpowszechniania się pojęcia dyskursu w różnych sferach życia społecznego pomimo niedookreślonego, nieostrego znaczenia terminu, którego sens z reguły wyłania się z kontekstu w jakim zostaje ono użyte. Ponadto interesująca zdaje się dość duża swoboda w posługiwaniu się kategorią dyskursu przez autorów prac o rozmaitym zakresie i poziomie problemowym oraz wyodrębnianie różnych rodzajów dyskursu w podejmowanych rozważaniach (tj. polityczny, prawny, historyczny, filozoficzny, edukacyjny, naukowy etc.) z pominięciem wyraźnych kryteriów owej typologii. Jako istotna jawi się ponadto kwestia jakościowych badań nad dyskursem, które ciągle jeszcze nie są należycie doceniane, nie tylko w naukach o edukacji. Rozważania rozpoczynam od kilku uwag wprowadzających, po czym nawiązuję do ważniejszych kwestii etymologicznych, oraz zatrzymuję się przy zagadnieniu znaczenia dyskursu. Następnie zwracam uwagę na pojawiające się problemy z pojęciem dyskursu i odnoszę się do wybranych aspektów badań dyskursu, w tym do roli i pozycji badacza. Na koniec podejmuję próbę podsumowania rozważań.

Keywords

PL

dyskurs; perspektywa teoretyczno-metodologiczna; kwestie terminologiczne; epistemologiczne; aksjologiczne

EN

axiological issues; discourse; epistemological; terminological; theoretical and methodological perspective

• Publisher: Uniwersytet Dolnośląski DSW. Wydawnictwo Naukowe DSW
• Journal: Forum Oświatowe
• Year: 2014
• Volume: 26
• Issue: 1(51)
• Pages: 91-109

Dates

published

2014

Contributors

author

Urszula Ostrowska

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Instytut Pedagogiki, Katedra Aksjologii Pedagogicznej i Metodologii Badań

References

• Bartmiński, J. (Ed.). (2001). Współczesny język polski [Contemporary Polish language] (2nd ed.). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Błeszyński, J. J., Baczała, D., & Binnebesel, J. (Eds.). (2008). Historyczne dyskursy nad pedagogiką specjalną?: w ujęciu pedagogicznym [Historical discourses on special pedagogy?: in pedagogical terms]. Łódź: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej.
• Bourdieu, P. (1991). Language and Symbolic Power. Cambridge: Polity Press.
• Bourdieu, P., & Wacquant, L. J. D. (2001). Zaproszenie do socjologii refleksyjnej [An invitation to reflexive sociology] (A. Sawisz, Trans.). Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Descartes. (1637/2003). Rozprawa o metodzie [Discourse on the Method] (T. Boy-Żeleński, Trans.). Kraków: Zielona Sowa.
• Dębowski, J. et al. (1996). Mała encyklopedia filozofii: pojęcia, problem, kierunki, szkoły [A small encyclopedia of philosophy: concepts, problems, directions, schools]. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Branta.
• Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis. Boston, MA: Addision Wesley.
• Fowler, R., Hodge, R., Kress, G., & Trew, T. (Eds.). (1979). Language and Control. London: Rotledge & Kegan Paul.
• Foucault, M. (1998). Nadzorować i karać: narodziny więzienia [Discipline and Punish: The birth of Prison] (T. Komendant, Trans.). Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Foucault, M. (2002). Porządek dyskursu [The order of discourse] (M. Kozłowski, Trans.). Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.
• Gajda, S. (1999). Współczesny polski dyskurs naukowy [Contemporary Polish scientific discourse]. In S. Gajda (Ed.), Dyskurs naukowy – tradycja i zmiana [Scientific discourse – tradition and change] (pp. 9–17). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Habermas, J. (1983). Teoria i praktyka [Theory and Practice] (M. Łukasiewicz, Z. Krasnodębski, Trans.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Habermas, J. (1999). Teoria działania komunikacyjnego [The theory of communicative action] (M. Kaniowski, Trans.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Habermas, J. (2005). Filozoficzny dyskurs nowoczesności [The Philosophical Discourse of Modernity] (M. Łukasiewicz, Trans.). Kraków: Universitas.
• Hollis, M. (1998). Filozofia [Philosophy] (A. Walkowski, Trans.). Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Klus-Stańska, D., & Szczepska-Pustkowska, M. (2009). (Eds.). Pedagogika wczesnoszkolna: dyskursy, problemy, rozwiązania [Early Education Pedagogy: discourses, problems, solutions]. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Kopaliński, W. (1988). Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [A dictionary of foreign words and phrases in foreign languages]. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Kostyło, P. (2008). Wykluczanie jako problem filozofii edukacji [Exclusion as a problem of philosophy of education]. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Krajewski, W. (Ed.). (1996). Słownik pojęć filozoficznych [A dictionary of philosophical terms]. Warszawa: Scholar.
• Kumaniecki, K. (1965). Słownik łacińsko-polski [Latin-Polish Dictionary] (3rd ed.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kwieciński, Z. (Ed.). (1991). Nieobecne dyskursy [Absent discourses] (Part 1). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Kwiecinski, Z. (Ed.). (1992). Nieobecne dyskursy [Absent discourses] (Part 2). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Kwiecinski, Z. (Ed.). (1993). Nieobecne dyskursy [Absent discourses] (Part 3). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Kwiecinski, Z. (Ed.). (1994). Nieobecne dyskursy [Absent discourses] (Part 4). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Kwiecinski, Z. (Ed.). (2000). Nieobecne dyskursy [Absent discourses] (Part 6). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Milerski, B., & Śliwerski, B. (Eds.). (2000). Pedagogika [Pedagogy]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Morawski, L. (1988). Argumentacje, racjonalność prawa i postępowanie dowodowe [Argumentations, rationality of law and the taking of evidence]. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
• Olechnicki, K., & Załęski, P. (2000). Słownik socjologiczny [A Dictionary of Sociology]. Toruń: Graffiti BC.
• Ossowski, S. (1983). O osobliwościach nauk społecznych [On the Peculiarities of Social Sciences] (3rd ed.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Ostrowska, U. (2000). Dialog w pedagogicznym badaniu jakościowym [Dialogue in educational qualitative research]. Kraków: Wydawnictwo Impuls.
• Ostrowska, U. (2008a). Aksjologiczne aspekty przedmiotu badań teorii wychowania. Podejście jakościowe [Axiological aspects of the subject of educational theory research. The qualitative approach]. In E. Kubiak-Szymborska, & D. Zając (Eds.), Teoria wychowania w okresie przemian [The theory of education in the period of transition] (pp. 119–139). Bydgoszcz: Wydawnictwo Wers.
• Ostrowska, U. (2008b). Język edukacji akademickiej w opinii studentów pedagogiki UWM w Olsztynie i UKW w Bydgoszczy [The language of academic education in the opinion of students of the Warmia and Mazury University in Olsztyn and the UKW in Bydgoszcz]. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Ostrowska, U. (2011). Krytyczna analiza dyskursu (KAD) z perspektywy badań pedagogicznych [Critical Discourse Analysis (CDA) from the perspective of educational research]. In T. Hejnicka-Bezwińska (Ed.), Pedagogika ogólna: dyskursy o statusie naukowym i dydaktycznym [General pedagogy: discourses on the academic and didactic status] (pp. 113–126). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Pomieciński, A., & Sikora, S. (Eds.). (2009). Zanikające granice: antropologizacja nauki i jej dyskursów [Disappearing boundaries: The anthropologisation of science and its discourses]. Poznań: Wydawnictwo Biblioteka Telgte.
• Popper, K. (1997). W poszukiwaniu lepszego świata [In search of a better world] (A. Malinowski, Trans.). Warszawa: Książka i Wiedza.
• Szacki, J. (2002). Historia myśli socjologicznej [The history of sociological thought]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Sztompka, P. (2002). Socjologia: analiza społeczeństwa [Sociology: An analysis of society]. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• van Dijk, T. A. (2001). Badania nad dyskursem [Studies in discourse]. In T. A. van Dijk (Ed.), Dyskurs jako struktura i proces [Discourse as structure and process] (G. Grochowski, Trans., pp. 9–44). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Węc, K. (2007). Psychoanaliza w dyskursie edukacyjnym: radykalność humanistyczna teorii i praktyki pedagogicznej: konteksty nie tylko Lacanowskie [Psychoanalysis in educational discourse: Humanist radicalism of the theory and practice of teaching: Not only Lacanian contexts]. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Wodak, R., & Meyer, M. (Eds.). (2001). Methods of Critical Discourse Analysis. London: Sage.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2138239