Kategoria dyskursu w języku i w badaniach edukacyjnych – w poszukiwaniu osobliwości pedagogicznie zorientowanej analizy dyskursu

• Authors: Helena Ostrowicka

Title variants

EN

Discourse Category in the Language and Educational Research – Searching for the Curiosities of Pedagogically-Oriented Discourse Analysis

Abstracts

EN

The aim of the paper is a reflection on the status and importance of the category of discourse in pedagogical language and research. The article consists of two main parts. The first part contains a description of the general difficulties in organizing the extensive area of research on discourse; the second part is devoted to the status of research on discourse in pedagogy and to the analysis of the concept of educational discourse. As a result, three approaches: archaeological, institutional and interactive, and the possibility of constructing conceptual maps within their frameworks, have been described. The article ends with an attempt to summarise the considerations in the context of the discursive construction of the subject of contemporary educational studies.

PL

Podstawowym celem tekstu jest namysł nad statusem i znaczeniem kategorii dyskursu w języku i w badaniach pedagogicznych. Artykuł składa się z dwóch zasadniczych części. Część pierwsza zawiera opis ogólnych trudności związanych z porządkowaniem rozległego obszaru badań nad dyskursem; część druga poświęcona jest statusowi badań nad dyskursem w polskiej pedagogice oraz analizie treści i zakresu pojęcia dyskursu edukacyjnego. W rezultacie, opisane zostały trzy ujęcia definicyjne: archeologiczne, instytucjonalne i interakcyjne oraz możliwości konstruowania w ich ramach map pojęciowych. Artykuł kończy próba podsumowania rozważań w kontekście koncepcji dyskursywnego konstruowania przedmiotu pedagogiki współczesnej.

Keywords

PL

dyskurs; analiza dyskursu; dyskurs edukacyjny; badania edukacyjne

EN

discourse; discourse analysis; educational discourse; educational studies

• Publisher: Uniwersytet Dolnośląski DSW. Wydawnictwo Naukowe DSW
• Journal: Forum Oświatowe
• Year: 2014
• Volume: 26
• Issue: 2(52)
• Pages: 47-68

Dates

published

2014

Contributors

author

Helena Ostrowicka

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Wydział Pedagogiki i Psychologii

References

• Berger, P., Luckmann, T. (1983). Społeczne tworzenie rzeczywistości. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Bernasiewicz, M. (2008). Popularne dyskursy światopoglądowe skierowane do młodzieży współczesnej (na przykładzie czasopism i tekstów muzycznych) (Rozprawa doktorska). Pobrane z: http://fbc.pionier.net.pl/id/oai:www.sbc.org.pl:12742
• Boniecka, B. (1999). Lingwistyka tekstu: teoria i praktyka. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Cackowska, M., Kopciewicz, L., Patalon, M., Stańczyk, P., Starego, K., Szkudlarek, T. (2012). Dyskursywna konstrukcja podmiotu: przyczynek do rekonstrukcji pedagogiki kultury. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Cackowska, M., Mendel, M., Strużyńska-Kujałowicz, A., Szkudlarek, T. (2006). Analiza dyskursu w europejskich badaniach porównawczych – między fenomenografią a hermeneutyką. Przykład dyskursywnej konstrukcji granic profesjonalizmu w kształceniu psychologów. W: A. Horolets (red.), Europa w polskich dyskursach (s. 13–33). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Dobrołowicz, J. (2013). Obraz edukacji w polskim dyskursie prasowym. Kraków: Impuls.
• Dunaj, B. (red.). (1996). Słownik współczesnego języka polskiego. Warszawa: Wilga.
• Duszak, A. (1998). Tekst, dyskurs, komunikacja. Warszawa: PWN.
• Duszak, A., Fairclough, N. (red.). (2008). Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej. Kraków: Universitas.
• Fairclough, N., Wodak, R. (2006). Krytyczna analiza dyskursu. W: A. Jasińska-Kania, L. M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowki (wybór i oprac.), Współczesne teorie socjologiczne (s. 1047–1056). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Foucault, M. (1977). Archeologia wiedzy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Foucault, M. (1993). Nadzorować i karać: narodziny więzienia. Warszawa: Aletheia – Spacja.
• Foucault, M. (2002). Porządek dyskursu: wykład inauguracyjny wygłoszony w Collège de France 2 grudnia 1970. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.
• Foucault, M. (2006). Słowa i rzeczy: archeologia nauk humanistycznych. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.
• Gawlicz, K. (2008). Konstruowanie nieudacznika: praktyki normalizacji i wykluczania w przedszkolu. Pobrane z: http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0072gawlicz2008.pdf
• Gee, J. P. (1999). An introduction to discourse analysis: theory and method. London: Routledge.
• Goffman, E. (2000). Człowiek w teatrze życia codziennego. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Grabias, S. (1997). Język w zachowaniach społecznych (wyd. 2). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Gromkowska-Melosik, A. (2002). Kobiecość w kulturze globalnej: rekonstrukcje i reprezentacje. Poznań: Wolumin.
• Grzmil-Tylutki, H. (2010). Francuska lingwistyczna teoria dyskursu: historia, tendencje, perspektywy. Kraków: Universitas.
• Grzymała-Kazłowska, A. (2004). Socjologicznie zorientowana analiza dyskursu na tle współczesnych badań nad dyskursem. Kultura i Społeczeństwo, 48(1), 13–34.
• Habermas, J. (2002). Przyczynek do krytyki rozumu funkcjonalnego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Hajer, M. (1995). The Politics of Environmental Discourse: Ecological Modernization and the Policy Process. Oxford: Clarendon Press.
• Heinemann, W. (2012). Kontrowersje wokół analizy dyskursu. Stylistyka, 21, 287-318.
• Hejnicka-Bezwińska, T. (2006). Konsekwencje badawcze wynikające z uznania dyskursów edukacyjnych przedmiotem pedagogiki. W: D. Kubinowski, M. Nowak (red.), Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie (s. 83–96). Kraków: Impuls.
• Hejnicka-Bezwińska, T. (2008). Pedagogika ogólna. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Horolets, A. (red.). (2008). Analiza dyskursu w socjologii i dla socjologii. Toruń: Adam Marszałek.
• Howarth, D. (2008). Dyskurs. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Jauss, H. R. (1972). Historia literatury jako wyzwanie rzucone nauce o literaturze. Pamiętnik Literacki, 63(4), 271–307.
• Keller, R. (2007). Diskurse und Dispositive analysieren. Die Wissenssoziologische Diskursanalyse als Beitrag zu einer wissensanalytischen Profilierung der Diskursforschung. Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research, 8(2), Art. 19. Pobrane z: http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs0702198
• Keller, R. (2012). Doing discourse research: an introduction for social scientists. London: Sage Publications.
• Klus-Stańska, D. (2007). Między wiedzą a władzą: dziecięce uczenie się w dyskursach pedagogicznych. Problemy Wczesnej Edukacji, 5–6, 92–106.
• Klus-Stańska, D., Szczepska-Pustkowska, M. (red.). (2009). Pedagogika wczesnoszkolna: dyskursy, problemy, rozwiązania. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Kurcz, I., Okuniewska, H. (red.). (2011). Język jako przedmiot badań psychologicznych: psycholingwistyka ogólna i neurolingwistyka. Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Academica”.
• Kwiecińska, M. (1997). Zmiana społeczna jako gra dyskursów. W: Z. Kwieciński (red.), Nieobecne dyskursy (Tom 5, s. 217–227). Toruń: Dział Wydawnictw UMK.
• Kwieciński, Z. (1992). Socjopatologia edukacji. Warszawa: Edytor.
• Leipold, S., Winkel, G. (2013, czerwiec). Discursive Agency: Towards an actor-centered analysis of political discourses. Referat przedstawiony na 1st International Conference on Public Policy (ICPP 2013), Grenoble, France.
• Lisowska-Magdziarz, M. (2006). Analiza tekstu w dyskursie medialnym: przewodnik dla studentów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Malewski, M. (2010). Od nauczania do uczenia się: o paradygmatycznej zmianie w andragogice. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
• Marynowicz-Hetka, E. (2009). Pedagogika społeczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Mead, G. H. (1975). Umysł, osobowość i społeczeństwo. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Melosik, Z. (1996). Tożsamość, ciało i władza: teksty kulturowe jako (kon)teksty pedagogiczne. Poznań: Edytor.
• Melosik, Z. (2002). Kryzys męskości w kulturze współczesnej. Poznań: Wolumin.
• Melosik, Z. (2009). Uniwersytet i społeczeństwo: dyskursy wolności, wiedzy i władzy. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Milerski, B., Śliwerski, B. (red.). (2000). Pedagogika. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Mizerek, H. (1999). Dyskursy współczesnej edukacji nauczycielskiej: między tradycjonalizmem a ponowoczesnością. Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.
• Nocoń, J. (2009). Podręcznik szkolny w dyskursie dydaktycznym – tradycja i zmiana. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Nowak-Dziemianowicz, M. (2011). Pedagogika dyskursywna: nadzieje i możliwości. W: M. Nowak-Dziemianowicz, P. Rudnicki (red.), Pedagogika: zakorzenienie i transgresja (s. 315–345). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
• Ostrowicka, H. (2010). Horyzont oczekiwań – z recepcji myśli Michela Foucaulta w badaniach pedagogicznych. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 3(51), 7–23.
• Ostrowicka, H. (2012a). Suitable Enemies? Governmentality of Youth: youth as a threat. European Educational Research Journal, 11(4), 534–544. DOI: 10.2304/eerj.2012.11.4.534
• Ostrowicka, H. (2012b). Urządzanie młodzieży: studium analityczno-krytyczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Ostrowicka, H. (2013). Dyskurs pedagogiczny jako element urządzania młodzieży. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 2(62), 49–73.
• Ostrowicka-Miszewska, H. (2004). Dochodzenie w sprawie Strategii Państwa dla Młodzieży – z inspiracji myślą Michela Foucaulta. Kultura i Edukacja, 3, 19–27.
• Ostrowicka-Miszewska, H. (2006). „Jak porcelana rzucona o beton…”: dyskursy o młodzieży, polityce i polityce młodzieży. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Ostrowicka-Miszewska, H. (2007). Zakładnicy przyszłości – o dyskursywnej polityce wobec młodzieży. Przegląd Pedagogiczny, 1, 71–78.
• Ostrowska, U. (2011). Krytyczna analiza dyskursu (KAD): z perspektywy badań pedagogicznych. W: T. Hejnicka-Bezwińska (red.), Pedagogika ogólna: dyskursy o statusie naukowym i dydaktycznym (s. 113–127). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Ostrowska, U. (2014). Discourse – from the theoretical and methodological perspective. Forum Oświatowe, 1(51), 91–109. Pobrane 2 maja 2014 z: http://forumoswiatowe.pl/index.php/czasopismo/article/view/131
• Parker, I. (red.). (1999). Deconstructing psychotherapy. London: Sage Publications.
• Pawliszek, P., Rancew-Sikora, D. (2012). Wprowadzenie do socjologicznej analizy dyskursu (SAD). Studia Socjologiczne 1(204), 5–15.
• Pilch, T. (red.). (2003). Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku (Tom 1). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Potter, J., Wetherell, M. (1987). Discourse and social psychology: beyond attitudes and behavior. London: Sage Publications.
• Rancew-Sikora, D. (2008). Analiza dyskursu jako metoda badania działań społecznych W: M. Nowak, M. Nowosielski (red.), Jak badać społeczeństwo obywatelskie?: doświadczenia praktyków (s. 131–141). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Rapley, T. (2010). Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ratajczak-Zawodna, M. (2005). Dyskursy kobiecości w reklamie współczesnej. Studium socjo-pedagogiczne. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wydział Studiów Edukacyjnych.
• Retter, H. (2003). Komunikacja codzienna w pedagogice. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Rypel, A. (2012). Ideologiczny wymiar dyskursu edukacyjnego na przykładzie podręczników języka polskiego z lat 1918–2010. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Rzeźnicka-Krupa, J. (2007). Komunikacja – edukacja – społeczeństwo: o dyskursie dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Impuls.
• Schmidt, V. A. (2008). Discursive Institutionalism: The Explanatory Power of Ideas and Discourse. Annual Review of Political Science, 11, 303–326. DOI: 10.1146/annurev.polisci.11.060606.135342
• Schulz, R. (2009). Logos edukacji. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Seredyńska, D. (2013). Dyskursy edukacyjne o starości w naukach humanistycznych i społecznych: analiza konferencji ogólnopolskich. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Siegień, W. (2013). Topografie dyskursów płci. Krytyczne studium nad tożsamością rodzajową polskiej młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Stańczyk, P. (2013). Człowiek, wychowanie i praca w kapitalizmie: w stronę krytycznej pedagogiki pracy. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Stasiuk, K. (2003). Krytyka kultury jako krytyka komunikacji: pomiędzy działaniem komunikacyjnym, dyskursem a kulturą masową. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Stubbe, M., Lane, Ch., Hilder, J., Vine, E., Vine, B., Marra, M., Holmes, J., Weatherall, A. (2013). Interakcja w miejscu pracy z perspektywy kilku podejść dyskursywnych. Przegląd Socjologii Jakościowej, 9(1), 112–151. Pobrane 2 lutego 2014 z: http://www.przegladsocjologiijakosciowej.org/Volume21/PSJ_9_1_Stubbe_Lane_Hilder_Vine_Vine_Marra_Holmes_Weatherall.pdf
• Szkudlarek, T. (2001). Ekonomia i polityka: przemieszczenia dyskursu edukacyjnego. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, Numer specjalny, 165–191.
• Sztompka, P. (2002). Socjologia: analiza społeczeństwa. Kraków: Znak.
• Titscher, S., Meyer, M., Wodak, R., Vetter, E. (2000). Methods of Text and Discourse Analysis. London: Sage.
• Van Dijk, T. A. (2001). Dyskurs jako struktura i proces. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Wawrzyniak-Śliwska, M. (2013). Nauczycielskie dyskursy autonomii uczniowskiej w edukacji zintegrowanej i we wczesnym nauczaniu języka angielskiego: (analiza porównawcza). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Węc, K. (2007). Psychoanaliza w dyskursie edukacyjnym: radykalność humanistyczna teorii i praktyki pedagogicznej: konteksty nie tylko Lacanowskie. Toruń: Adam Marszałek.
• Witosz, B. (1997). Opis w prozie narracyjnej na tle innych odmian deskrypcji: zagadnienia struktury tekstu. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Wodak, R. (2011). Wstęp: badania nad dyskursem. W: R. Wodak, M. Krzyżanowski (red.), Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych (s. 11–48). Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.
• Wodak, R., Krzyżanowski, M. (red.). (2011). Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.
• Wojnarowska, A. (2010). Niepełnosprawność intelektualna w publicznym i prywatnym dyskursie. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2138293