Emocje moralne jako wyznacznik pomagania członkom grup o niższym statusie

• Authors: Jarosław Klebaniuk

Abstracts

PL

W artykule przedstawiony został przegląd badań na temat roli emocji moralnych w pomaganiu grupom o niższym statusie społecznym. Wskazano na odmienne mechanizmy udzielania pomocy w oparciu o empatię, a w wyniku współczucia czy doświadczania konkretnych emocji moralnych. Przywołano badania Nancy Eisneberg i współpracowników nad empatią, Bernarda Weinera – nad emocjami jako ogniwem łączącym atrybucje i działanie, funkcjonalne podejście do emocji moralnych Rogera Giner-Sorolli, a także wyniki badań dotyczących winy egzystencjalnej i oburzenia moralnego jako emocji związanych z postrzeganą niesprawiedliwością. Emocje moralne w różnych nurtach badań okazały się mediatorami związku między procesami poznawczymi (atrybucjami, przekonaniami politycznymi) a tendencjami behawioralnymi. Za sprawą obecności emocji moralnych w mediach społecznościowych wyłoniła się nowa perspektywa ich badania.

Keywords

PL

emocje moralne; empatia; wina egzystencjalna; oburzenie moralne; pomaganie; grupy o niskim statusie

• Publisher: Uniwersytet Dolnośląski DSW. Wydawnictwo Naukowe DSW
• Journal: Forum Oświatowe
• Year: 2018
• Volume: 30
• Issue: 1(59)
• Pages: 119-135

Dates

published

2018

Contributors

author

Jarosław Klebaniuk

• Instytut Psychologii, Uniwersytet Wrocławski

References

• Bartlett, M., DeSteno, D. (2006). Gratitude and Prosocial Behavior. Psychological Science, 17, 319-325. DOI: 10.1111/j.1467-9280.2006.01705.x
• Batson, C. D. (1987). Prosocial motivation : Is it ever truly altruistic? W: L. Berkowitz (red.), Advances in experimental social psychology. (Vol. 20, s. 65-122). New York: Academic Press.
• Batson, C. D. (1991). The altruism question: Toward a socio-psychological answer. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Batson, C. D., Ahmad, N., Stocks, E. L. (2008). Korzyści i problemy związane z altruizmem wzbudzonym przez empatię. W: A. G. Miller (red.), Dobro i zło z perspektywy psychologii społecznej (s.447-479). Przeł. V. Reder. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Batson, C. D., Chang, J., Orr, R., Rowland J. (2002). Empathy, Attitudes, and Action: Can Feeling for a Member of a Stigmatized Group Motivate One to Help the Group? Personality and Social Psychology Bulletin, 28, 1656-1666. DOI:10.1177/014616702237647
• Batson, C. D., Dyck, J. L., Brandt, J. R., Batson, J. G., Powell, A. L., McMaster, M. R.; Griffitt, C. (1988). Five studies testing two new egoistic alternatives to the empathy-altruism hypothesis. Journal of Personality and Social Psychology, 55, 52-77. DOI:10.1037/0022-3514.55.1.52
• Batson, C. D., Polycarpou, M. P., Harmon-Jones, E., Imhoff, H. J., Mitchener, E. C., Bednar, L. L., Klein, T. R., Highberger, L.(1997). Empathy and attitudes: Can feeling for a member of a stigmatized group improve feelings toward the group? Journal of Personality and Social Psychology, 72, 105-118. DOI:10.1177/014616702237647
• Beelmann, A., Heinemann, K. S. (2014). Preventing prejudice and improving intergroup attitudes: A meta-analysis of child and adolescent training programs. Journal of Applied Developmental Psychology, 35, 10-24. DOI: 10.1016/j.appdev.2013.11.002
• Berkowitz, L. (1972). Social norms, feelings, and other factors affecting helping and altruism. Advances in Experimental Social Psychology, 6, 63-108.
• Berkowitz, L., Daniels, L. R. (1963). Responsibility and dependency. Journal of Abnormal and Social Psychology, 66, 429-436.
• Beugré, C. D. (2012). Development and validation of a deontic justice scale. Journal of Applied Social Psychology, 42, 1-28. DOI:10.1111/j.1559-1816.2012.00935.x.
• Bloom, P. (2015). To tylko dzieci. Narodziny dobra i zła. Przeł. E. Wojtych. Sopot: Wydawnictwo Smak Słowa.
• Bloom, P. (2017). Przeciw empatii. Argumenty za racjonalnym współczuciem. Przeł. M. Chojnacki. Kielce: Wydawnictwo Charaktery.
• Brady, W. J., Wills, J. A., Jost, J. T., Tucker, J. A., Van Bavel, J. J. (2017). Emotion shapes the diffusion of moralized content in social networks. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. DOI:10.1073/pnas.1618923114
• Byrnes, D. A., Kiger, G. (1990). The effect of prejudice-reduction simulation on attitude change. Journal of Applied Social Psychology, 20, 341-356. DOI:10.1111/j.1559-1816.1990.tb00415.x
• Cimbora, D. M., McIntosh, D. N. (2005). Understanding the link between moral emotions and behavior. W: A. V. Clark, (red.), Psychology of moods (s. 1–27). Hauppauge, NY US: Nova Science Publishers.
• Cuddy, A. J.C., Fiske, S. T., Glick, P. (2008). Warmth and Competence As Universal Dimensions of Social Perception: The Stereotype Content Model and the BIAS Map. Advances in Experimental Social Psychology, 40, 61–149. DOI: 10.1016/S0065-2601(07)00002-0
• Eisenberg, N., Fabes, R. A., Bustamante, D., Mathy, R., Miller, P., Lindholm, E. (1988). Differentiation of vicariously induced emotional reactions in children. Developmental Psychology, 24, 237–246. DOI:10.1037/0012-1649.24.2.237
• Eisenberg, N., Fabes, R. A., Miller, P. A., Fultz, J., Shell, R., Mathy, R. M., Reno, R. R. (1989). Relation of sympathy and personal distress to prosocial behavior: A multimethod study. Journal of Personality and Social Psychology, 57, 55-66. DOI:10.1037/0022-3514.57.1.55
• Eisenberg, N., Miller, P. A. (1987). The Relation of Empathy to Prosocial and Related Behaviors. Psychological Bulletin, 101, 91-119. DOI:10.1037/0033-2909.101.1.91
• Eisenberg, N., Valiente, C., Champion, C. (2008). Reakcje pokrewne empatii. Korelaty moralne, społeczne i socjalizacyjne. W: A. G. Miller (red.), Dobro i zło z perspektywy psychologii społecznej (s.480-516). Przeł. V. Reder. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Ekman, P., Davidson, R. J. (red.) (1998). Natura emocji. Podstawowe zagadnienia. Przeł. B. Wojciszke. Gdańsk: GWP.
• Ellithorpe, M. E., Ewoldsen, D. R., Oliver, M. B. (2015). Elevation (sometimes) increases altruism: Choice and number of outcomes in elevating media effects. Psychology of Popular Media Culture, 4, 236-250. DOI:10.1037/ppm0000023
• Fabes, R. A., Eisenberg, N., Karbon, M., Bernzweig, J., Lee Speer, A., Carlo, G. (1994). Socialization of children's vicarious emotional responding and prosocial behavior: Relations with mothers' perceptions of children's emotional reactivity. Developmental Psychology, 30, 44-55.
• Fabes, R. A., Eisenberg, N., Miller, P. (1990). Maternal correlates of children’s vicarious emotional responsiveness. Developmental Psychology, 26, 639–648. DOI:10.1037//0012-1649.26.4.639
• Finlay, K. A., Stephan, W. G. (2000). Improving intergroup relations: The effects of empathy on racial attitudes. Journal of Applied Social Psychology, 30, 1720-1737. DOI:10.1111/j.1559-1816.2000.tb02464.x
• Florian, V., Mikulincer, M., Hirschberger, G. (1999). The Anatomy of a Problematic Emotion – The Conceptualization and Measurement of the Experience of Pity. Imagination, Cognition and Personality, 19, 3-25. DOI:10.2190/4JG9-M79P-HJYK-AQNE
• Fredrickson, B. I. (2005). The broaden-and-build theory of positive emoitions. W: F. A. Huppert, N. Baylis, B. Keverne (red.), The science of well-being (s. 217-240). Oxford, UK: Oxford University Press.
• Giner-Sorolla, R. (2012). Judging passions. Moral emotions in persons and groups. London & New York: Routledge.
• Gollwitzer, M., Schmitt, M., Schalke, R., Maes, J., Baer, A. (2005). Asymmetrical Effects of Justice Sensitivity Perspectives on Prosocial and Antisocial Behavior. Social Justice Research, 18, 183-201. DOI:10.1007/s11211-005-7368-1
• Gouldner, A. W. (1960). The norm of reciprocity: A preliminary statement. American Sociological Review, 25, 161-178. DOI:10.2307/2092623
• Greenberg, M. S., Block, M. W., Silverman, M. A. (1971). Determinants of helping behavior: Person's rewards versus Other's costs. Journal of Personality, 39, 79-93. DOI:10.1111/j.1467-6494.1971.tb00990.x
• Haidt, J. (2001). The Emotional Dog and Its Rational Tail: A Social Intuitionist Approach to Moral Judgment. Psychological Review, 108, 814-834. DOI:10.1037//0033-295X.108.4.814
• Haidt, J. (2003). The moral emotions. W: R. J. Davidson, K. R. Scherer, H. H. Goldsmith (red.), Handbook of affective sciences (s. 852–870). New York, NY: Oxford University Press.
• Haidt, J. (2014). Prawy umysł. Dlaczego dobrych ludzi dzieli religia i polityka? Przeł. A. Nowak-Młynikowska. Sopot: Wydawnictwo Smak Słowa.
• Haidt, J., Rozin, P., McCauley, C. R., Imada, S. (1997). Body, psyche, and culture: The relationship between disgust and morality. Psychology and Developing Societies, 9, 107-131. DOI:10.1177/097133369700900105
• Hamiltron, W. D. (1964). The genetical evolution of social behavior: I. Journal of Theoretical Biology, 7, 1-16. DOI:10.1016/0022-5193(64)90038-4
• Henry, P. J., Reyna, C., Weiner, B. (2004). Hate Welfare But Help the Poor: How the Attributional Content of Stereotypes Explains the Paradox of Reactions to the Destitute in America. Journal of Applied Social Psychology, 34, 34-58. DOI:10.1111/j.1559-1816.2004.tb02536.x
• Hoffman M.L. (1976). Empathy, role-taking, guilt, and development of altruistic motives. W: T. Lickona (red.), Moral development: Current theory and research. New York: Holt, Rine-hart, & Winston.
• Hoffman, M. L. (1984). Empathy, its limitations, and its role in a comprehensive moral theory. W: W. M. Kurtines, J. L. Gewirtz (red.), Morality, Moral Behavior, and Moral Development (s. 283-302). New York: Wiley.
• Hume, D. (1738/2015). Traktat o naturze ludzkiej. Przeł. C. Znamierowski. Warszawa: Aletheia.
• Jost, J. T., Hunyady, O. (2002). The psychology of system justification and the palliative function of ideology. European Review of Social Psychology, 13, 111–153. DOI:10.l080/10463280240000046
• Klebaniuk, J. (2015). Wina egzystencjalna jako mediator związku pomiędzy orientacją na dominację społeczną a popieraniem redystrybucji. Plakat prezentowany podczas XII Zjazdu Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej w Łodzi.
• Klebaniuk, J. (2016). Psychologiczne uwarunkowania postaw studentów ekonomii wobec redystrybucji. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 47, 247-259.
• Kohlberg. L., Levine, C., Hewer, A. (1983). Moral stages: A current formulation and a response to critics. Basel, Switzerland: Karger.
• Kroll, J., Egan, E. (2004). Psychiatry, moral worry, and the moral emotions. Journal of Psychiatric Practice, 10, 352–360. DOI:10.1097/00131746-200411000-00003
• Latané, B., Darley, J. M. (1970). The unresposive bystander: Why doesn’t he help? New York: Apppleton-Century-Crofts.
• Leach, C. W., Iyer, A., Pedersen, A. (2006). Anger and Guilt About Ingroup Advantage Explain the Willingness for Political Action. Personality and Social Psychology Bulletin, 32, 1232-1245. DOI: 10.1177/0146167206289729
• Lifton, R. (1968). Death in life; survivors of Hiroshima. New York: Random House.
• McCullough, M. E., Emmons, R. A., Kilpatrick, S. D., Larson, D. B. (2001). Is Gratitude a Moral Affect? Psychological Bulletin, 127, 249-266. DOI: 10.1037//0033-2909.127.2.249
• Miller, P. A., Eisenberg, N., Fabes, R. A., Shell, R. (1996). Relations of moral reasoning and vicarious emotion to young children's prosocial behavior toward peers and adults. Developmental Psychology, 32, 210-219. DOI:10.1037/0012-1649.32.2.210
• Montada L., Schmitt M., Dalbert, C. (1986). Thinking about justice and dealing with one’s own privileges: A study of existential guilt. W: H.-W. Bierhoff, R. L. Cohen, J. Greenberg (red.), Justice in social relations (s. 125-143). New York: Plenum Press. DOI:10.1007/978-1-4684-5059-0.
• Montada, L. (1993). Understanding oughts by assessing moral reasoning or moral emotions. W: G. Noam, T. Wren (red.), The moral self (s. 292–309). Boston, MA: MIT Press.
• Montada, L., Schneider, A. (1988). Justice and emotional reactions to victims. E. S., Report no. 7. In Berichte aus der Arbeitsgruppe "Verantwortung, Gerechtigkeit, Moral" Nr. 4Z Universitiit Trier, Fb I-Psychologie, Trier, FRG.
• Montada, L., Schneider, A. (1989). Justice And Emotional Reactions to The Disadvantaged. Social Justice Research, 3, 313-344. DOI:10.1007/BF01048081
• Piliavin, J. A., Dovidio, J. F., Gaertner, S. S., Clark, R. D., (1981). Emergency interventions. New York: Academic Press.
• Rudolph, U., Roesch, S. C., Greitemeyer, T., Weiner, B. (2004). A meta-analytic review of help-giving and aggression from an attributional perspective: Contributions to a general theory of motivation. Cognition and Emotion, 18, 815–848. DOI:10.1080/02699930341000248
• Rudolph, U., Tscharaktschiew, N. (2014). An attributional analysis of moral emotions: Naive scientists and everyday judges. Emotion Review, 6, 1–9. DOI:10.1177/1754073914534507
• Russel, P. S., Giner-Sorolla, R. (2011). Moral Anger Is More Flexible Than Moral Disgust, Social Psychological and Personality Science, 2, 360-364. DOI:10.1177/1948550610391678
• Schmitt, M., Baumert, A., Gollwitzer, M., Maes, J. (2010). The Justice Sensitivity Inventory: Factorial Validity, Location in the Personality Facet Space, Demographic Pattern, and Normative Data. Social Justice Research, 23, 211-238. DOI:10.1007/s11211-010-0115-2
• Schmitt, M., Gollwitzer, M., Maes, J., Arbach, D. (2005). Justice sensitivity: Assessment and location in the personality space. European Journal of Psychological Assessment, 21, 202–211. DOI:10.1027/1015-5759.21.3.202
• Schnall, S., Roper, J., Fessler, D. M. T. (2010). Elevation leads to altruistic behavior. Psychological Science, 21, 315–320. DOI:10.1177/0956797609359882
• Schneider, M. E., Major, B., Luhtanen, R., Crocker, J. (1996). Social Stigma and the Potential Costs of Assumptive Help. Personality and Social Psychology Bulletin, 22, 201–209. DOI:10.1177/0146167296222009
• Sidanius, J., Pratto, F. (1999). Social Dominance: An Intergroup Theory of Social Hierarchy and Oppression. Cambridge, MA: Cambridge University Press.
• Skitka, L. J. (1999). Ideological and attributional boundaries on public compassion: Reactions to individuals and communities affected by a natural disaster. Personality and Social Psychology Bulletin, 25, 793-808. DOI:10.1177/0146167299025007003
• Smith, A. ( 1759/1989). Teoria uczuć moralnych. Przeł. S. Jedynak. Warszawa: PWN.
• Stephan, W. G., Finlay, K. (1999). The Role of Empathy in Improving Intergroup Relations. Journal of Social Issues, 55, 729-743. DOI:10.1111/0022-4537.00144
• Tangney, J., Stuewig, J., Mashek, D. J. (2007). Moral emotions and moral behavior. Annual Review of Psychology, 58, 345–372. DOI:10.1146/annurev.psych.56.091103.070145
• Trivers, R. L. (1971). The evolution of reciprocal altruism. Quarterly Review of Biology, 46, 35-37. DOI:10.1086/406755
• Tscharaktschiew N., Rudolph U. (2015). "The who and whom of help giving: An attributional model integrating the help giver and the help recipient", European Journal of Social Psychology, 46, 90–109. DOI:10.1002/ejsp.2135
• Vescio, T. K., Sechrist, G. B., Paolucci, M. P. (2003). Perspective taking and prejudice reduction: the mediational role of empathy arousal and situational attributions. European Journal of Social Psychology, 33, 455–472. DOI:10.1002/ejsp.163
• Wakslak C. J., Jost J. T., Tyler T. R., Chen E. S. (2007). Moral Outrage Mediates the Dampening Effect of System Justification on Support for Redistributive Social Policies, Psychological Science, 18, 267-274. DOI:10.1111/j.1467-9280.2007.01887.x
• Weiner, B. (1986). An attributional theory of motivation and emotion. New York: Springer
• Weiner, B. (2012). Emocje moralne, sprawiedliwość i motywacje społeczne. Przeł. Z. Mijakowska. Sopot: Smak Słowa.
• Weiner, B., Osborne, D., Rudolph, U. (2011). An attributional analysis of reactions to poverty: The political ideology of the giver and the perceived morality of the recipient. Personality & Social Psychology Review, 15, 199–213. DOI:10.1177/1088868310387615
• Weiner, B.; Perry, R. P.; Magnusson, J. (1988). An attributional analysis of reactions to stigmas. Journal of Personality and Social Psychology, 55, 738-748. DOI:10.1037/0022-3514.55.5.738
• Wheatley, T., Haidt, J. (2005). Hypnotic Disgust Makes Moral Judgments More Severe. Psychological Science, 16, 780-784. DOI:10.1111/j.1467-9280.2005.01614.x
• Wojciszke, B. (2012). Psychologia społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2139130