Dwa cele kształcenia

• Authors: Ireneusz Białecki

Title variants

EN

Two Functions of Education

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Kształceniu na poziomie wyższym i selekcji, która mu towarzyszy, można przypisać dwie funkcje. Pierwsza - to jak najlepsze wyselekcjonowanie i przygotowanie kształconych do przyszłych ról zawodowych. Chodzi o to, by zawodom, specjalnościom i kompetencjom cenionym na rynku pracy odpowiadały szkoły, wydziały i kierunki kształcące jak najlepszych specjalistów w danej dziedzinie. Drugą funkcją kształcenia jest wyrównywanie szans tak, aby do najlepszych szkół, na najbardziej pożądane kierunki dostawali się uczniowie niezależnie od swego pochodzenia i miejsca zamieszkania. Wydaje się, że w praktyce skuteczne połączenie obu funkcji nie jest możliwe. Jeżeli istnieją szkoły elitarne, ostro selekcjonujące przyjmowanych studentów, szkoły, których dyplom jest wysoko ceniony na rynku pracy, to prawie zawsze selekcji według uzdolnień i przygotowania towarzyszy selekcja środowiskowa. Na ogół bywa tak, że im więcej kandydatów na jedno miejsce, tym większy odsetek wśród przyjętych studentów wywodzi się z środowisk uprzywilejowanych kulturowo i materialnie. W Polsce przed 1989 rokiem obie funkcje kształcenia nie były realizowane w stopniu zadowalającym. Wyniki badań wskazują, że w ciągu powojennego 40-lecia nierówność szans na wykształcenie wyższe utrzymała się mniej więcej w tej samej rozpiętości. Można przewidywać, że większe niż dotychczas zróżnicowanie zarobków i różnicowanie się ich w przyszłości - wedle wykonywanego zawodu, nie zaś jak dotychczas w zależności od sektora gospodarki czy typu zakładu pracy - będzie sprzyjać wyodrębnianiu się kierunków i szkół, których dyplom zagwarantuje wysokie zarobki. Nauka w tych szkołach może być droga, zaś rekrutacja do nich - oparta na bardzo ostrej selekcji. Oba te czynniki zapewne zwiększą nierówności w dostępie do kształcenia w tych szkołach. Z drugiej strony planowane zwiększenie odsetka młodzieży studiującej przyczyni się do zrównania szans na traktowane całościowo wykształcenie wyższe. Oba te mechanizmy doprowadzą zapewne do większego niż dotychczas różnicowania kształcenia na poziomie wyższym - zarówno pod względem dostępności, jak i poziomu kształcenia.

EN

Two functions can be attributed to higher education and selection to it. The first one consists in the best selecting and preparing students to their future profession. Professions, specialties and competences highly valued on the labour market should be taught at school and departments which train the best specialists in a given field. The other function of education is equalizing chances, so that the best schools and the most sought for directions can be accessible to pupils regardless of their social background. It seems that both functions are incompatible. In elite schools which narrowly select their students and issue diplomas demanded by the labour market, selection made by talents and acquired training is usually also selection according to the pupils, background. The larger number of candidates for one place, the larger proportion of the admitted come from the culturally and materially privileged environments. Before 1989 in Poland both functions of education were not carried out in a satisfactory way. Research findings show that during the post-war 40 years inequality of chances of obtaining higher education had more or less the same dimension. It can be expected that the present differentiation of salaries will in future grow according to professions and not to economic sector or enterprise; this will favour the graduates of schools issuing diplomas which will guarantee high salaries. Education in these schools can be expensive and the recruitment very selective. The two mentioned factors will certainly increase inequality of access to these schools. On the other hand, the planned growth of the proportion of students contribute to a larger equality of chances of acquiring higher education. Both mechanisms will surely lead to a greater than before diversification of higher education, both as regards its accessibility and level.

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Nauka i Szkolnictwo Wyższe
• Year: 1993
• Issue: 1
• Pages: 31-39

Dates

published

2016-04-01

Contributors

author

Ireneusz Białecki

• Uniwersytet Warszawski

References

• Białecki I. 1975 Funkcjonowanie olimpiad matematycznych. Warszawa: Ossolineum, IFiS PAN.
• Białecki J. 1989 Dostępność wyższego wykształcenia w Polsce powojennej. „Przegląd Socjologiczny” XXXVIII.
• Białecki I. 1982 Antropologiczne przejawy rozwoju społecznego współczesnej ludności polskiej. (Ekspertyza PAN). Warszawa.
• Heyns B., Białecki I. 1992 Educationał lnequality in Poland. In Persistent Inquality. W: Y. Shavit, H.P. Blossfeld (red): Changing Educational Stratijication in Thirteen Comtries, Boulder (Colorado): Westview Press.
• Heyns B., Szczucki J. 1992 „Educating Entrepreneurs: The New Polish Business Schools” (niepublikowany raport z badań).
• Domański H. 1987 Zróżnicowanie dochodów oraz jego percepcja. W: K. Janicka (red.): Zróżnicowanie społeczne i jego percepcja. Wrocław: Ossolineum.
• Kwieciński Z. 1975 Środowisko a wyniki pracy sokoły. Warszawa: PWN.
• Kwieciński Z. 1980 Dynamika funkcjonowania sokoły. Warszawa: PWN.
• Psacharopoulos G. 1973 Return to Education: An International Comparison. Amsterdam and New York: Elsevier and Jossey-Bass.
• Sadlak J. 1992. „In Search o f the »Post-communist« University - The Background and Scenario of Transformation in Higher Education in East and Central Europe” (maszynopis wykładu wygłoszonego w Waszyngtonie 18 lutego 1992 r.)
• Schultz T.W. 1963 The Economic Value o f Education. New York: Columbia University Press.
• Sawiński Z. 1988 „Nierówności edukacyjne w polskim szkolnictwie po wojnie” (niepublikowany referat wygłoszony na konferencji)