Niezależność, autonomia i wolność akademicka a modele koordynacji szkolnictwa wyższego. Na marginesie artykułu C. Kerra

• Authors: Julita Jabłecka

Title variants

EN

Independence, Academic Freedom and Autonomy. Models of Coordination of Higher Education - In the Margin of Clark Kerr’s Paper

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Nawiązując do artykułu C. Kerra, w którym wyróżniono cztery aspekty niezależności uczelni (własność, kontrolę, źródła i mechanizmy finansowania), przedstawiono szereg problemów związanych z próbą spojrzenia na polski system szkolnictwa wyższego z amerykańskiej perspektywy teoretycznej. Sięgając do źródeł uniwersytetu średniowiecznego, poprzez model uniwersytetu liberalnego aż do czasów współczesnych przedstawiono proces stopniowego narastania różnic ustrojowych uczelni polskich i amerykańskich. Efektem tych różnic jest szereg nieporozumień terminologicznych dotyczących autonomii, niezależności i wolności akademickiej. Opisane przez Kerra różnice dotyczą poszczególnych uczelni, ale różnić się mogą także całe systemy szkolnictwa. Dla ich opisu posłużono się 4 modelami teoretycznymi B. Clarka: koordynacji biurokratycznej, politycznej, oligarchii akademickiej i rynkowej, przedstawiając instrumenty ich realizacji oraz wynikającą stąd sytuację uczelni. Konsekwencje wykorzystania w praktyce koordynacji opartej na dominacji modelu oligarchii i rynku przedstawiono na przykładzie przeobrażeń systemu brytyjskiego przed kilku laty. W ostatniej części artykułu przedstawiono analizę krytyczną kierunku przeobrażeń polskiego systemu wynikającego z nowych regulacji prawnych i ich interpretacji, wskazując na sprzeczności i niekonsekwencje oraz warunki spójności rozwiązań.

EN

Referring to the paper by Clark Kerr in which he distinguishes four aspects of the university independence (property, control, financial sources and mechanisms), the author presents problems arising from looking on Polish system of higher education from the American theoretical perspective. The evolution from the medieval university, through the model of liberal university to the modern university shows a process of gradual arising of system differences between Polish and American institutions. The differences result in misinterpretation of terminology related to the  academic autonomy, independence and freedom. The differences between particular institutions, described by Kerr, can pertain to the whole systems. They are described by four theoretical models of coordination by B. Clark: beaurocratic, political, academic oligarchyand market instruments of their realization and the resulting situation of the universities are also presented. Different consequences of utilization in practice of coordination based on a dominating oligarchy and market model are presented on the example of transformations of the British system. The last section of the paper gives a critical analysis of the direction of transformations of the Polish system which result from new legal regulations and their interpretation, demonstrates its contradictions and lack of consequences as well as possibilities of more coherent solutions.

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Nauka i Szkolnictwo Wyższe
• Year: 1993
• Issue: 1
• Pages: 58-76

Dates

published

2016-01-14

Contributors

author

Julita Jabłecka

• Uniwersytet Warszawski

References

• Ashby E. 1966 Universities, British, Indian, African. Cambridge: Harvard University Press.
• Ashby E. 1971 Any Person Any Study. An Essay on Higher Education in the United States. New York: Mc Graw Hill.
• Ben-David J. 1971 The Scientists Role in Society. New Jersey: Prentice-Hall, Englewood Cliffs.
• Ben-David J. 1972 American Higher Education. New York, San Francisco: The Carnegie Commission on Higher Education.
• Berdahl R. 1990 Academic freedom. Autonomy and accountahility in british universities. „Studies in Higher Education” 15, nr 2.
• Bocheński J.M. 1992 Autonomia uniwersytetu. „Przegląd Akademicki” 5(6) (przedruk wypowiedzi z 1963 roku).
• Clark B. 1983 The Higher Education System. Academic Organięation in Cross-National Perspectwe. Berkeley: University of California Press.
• Classification..., 1981 Classification of Institutions of Higher Education. Carnegie Foundation for the Advancement of Teaching. W: Financing Higher Education: Current Patterns. Paris: OECD.
• Jabłecka J. 1979 Przygotowanie, realizacja i ocena reformy instytutowej w szkołach wyższych. Warszawa: Instytut Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego.
• Kerr C. 1990 The american mixture of higher education in perspective: Four Dimensions. „Higher Education” 19, nr 1.
• Perkin H. 1984 The Historical Perspectwe. W: B. Clark (red.): Perspectim on Higher Education. Berkeley: University of California Press.
• Szczepański J. 1976 Szkice o szkolnictwie wyższym. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Tymowski J. 1980 Organizacja szkolnictwa wyższego w Polsce. Warszawa: PWN.
• Williams G. 1984 The Economic Approach. W: B. Clark (red.) Perspectwes on Higher Education. Berkeley: University of California Press.