O konsekwencjach prymatu matematyki w procesach poznawania i kreowania rzeczywistości

• Authors: Zdzisław W. Trzaska

Title variants

EN

On the Consequences of the Primacy of Science in the Cognition and Creation of Reality

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autor przedstawia pewne aspekty kwestii granicy między twórczym i destrukcyjnym wpływem matematyki na współczesny stan nauk przyrodniczych oraz technologii, a także na inne dziedziny aktywności człowieka, np. zarządzanie, ekonomię, psychologię, klimatologię. Biorąc pod uwagę rozwój nauki w dziejach ludzkości i różnorodność metod stosowanych do poznania świata rzeczywistego, uwypukla dominującą rolę matematyki w procesie doskonalenia narzędzi poznawczych oraz w interpretacji uzyskiwanych wyników eksperymentalnych. Wskazuje na penetrację coraz to nowszych dziedzin wiedzy i obszarów aktywności człowieka przez matematykę oraz podejmuje próbę wyjaśnienia tego stanu rzeczy. Poddaje szczegółowej analizie wpływ intensywnego sprzężenia zwrotnego w układzie matematyka-technologia, które nastąpiło w drugiej połowie XX wieku w wyniku postępu w technologiach półprzewodnikowych oraz inżynierii materiałowej. Analizuje związki matematyki z wieloma dziedzinami nauki oraz formułuje tezę o potrzebie podjęcia wnikliwych badań w celu wyjaśnienia dostrzegalnego obecnie coraz szybszego „marszu matematyki” na niwy naukowe dotąd całkowicie na nią odporne. Ów „marsz matematyki” uważany jest za irracjonalny i wciąż stanowi ogromną tajemnicę naukową. W artykule przedstawione są też zagadnienia związane z procesami chaotycznymi oraz strukturami fraktalnymi, które matematycy próbują od kilku dziesięcioleci wprowadzać do opisu układów rzeczywistych. Integralną część przedstawionych analiz stanowią problemy związane ze sztuczną inteligencją oraz tendencją do istotnych przemian w podejściu współczesnej nauki do celowości prowadzenia dalszych badań nad tymi zagadnieniami. Nacisk został położony na słaby stosunkowo postęp w tej dziedzinie mimo poważnych nakładów finansowych poniesionych dotychczas na jej rozwój. Autor podejmuje również próbę oceny alternatywnej metody poznania świata rzeczywistego bez intensywnego stosowania matematyki, a także sygnalizuje problem tzw. bomby I.

EN

The author discusses several aspects of the problem of the distinction between the creative and destructive effects of mathematics on the natural sciences and technology today as well as on other fields of human activity, e.g., management, economics, psychology or climatology. Taking into consideration the way science developed throughout the history of mankind and the variety of methods used to learn about the real world, he stresses the prominent role of mathematics in the improvement of cognitive instruments and the interpretation of experimental findings. He shows how mathematics have penetrated more and more branches of knowledge and fields of human activity and attempts to explain why this is so. He conducts a detailed analysis of the intensive feedback between mathematics and technology which was observed in the second half of the twentieth century due to the great advancements in semiconductor technologies and material engineering. He also analyses the connections between mathematics and many fields of science and claims that insightful research should be undertaken to explain the noticeable quick ‘march’ of mathematics through scientific disciplines which were previously completely immune to mathematics. This ‘march of mathematics’ is often thought to be irrational and is still one of science’s great mysteries. Trzaska also discusses chaotic processes and fractal structures, phenomena which mathematicians have been trying to include in the list of real systems for many decades. One of the integral parts of the analyses presented in this article are the problems relating to artificial intelligence and the tendency for contemporary science to change its views on the purposefulness of further research on these issues. Trzaska’s main emphasis is on the relatively poor progress in this area despite considerable financial resources. He also tries to assess the alternative method of cognising the real world without the intensive application of mathematics and mentions the problem of the so-called I-bomb.

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Nauka i Szkolnictwo Wyższe
• Year: 2002
• Issue: 1(19)
• Pages: 67-82

Dates

published

2016-02-09

Contributors

author

Zdzisław W. Trzaska

• Politechnika Warszawska

References

• Bell E.T. 1945 Development of Mathematics, 2nd ed., McGraw-Hill, New York.
• Bochner S. 1966 The Role of Mathematics In the Rise of Science, Princeton University Press, Princeton, N.J.
• Brown R., Porter T. 1990 Mathematics in the Context. New Course, UCNW Mathematics, Preprint 90.09, School of Mathematics, The University of Wales, Bangor, Waies.
• Courant R., Robins R. 1998 Co to jest matematyka?, Pruszyński i S-ka, Warszawa.
• Davis RJ., Hersch R. 1981 The Mathematical Experience, Birkhauser, Boston.
• Dyson F.J. 1964 Mathematics inthe Physical Science, „Scientific American", nr 211, s. 127-146.
• Germinet R. 1999 Przygotowanie do niepewnego, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• Hilton G. 1973 Thematic Origins of Scientific Thought. From Kepler to Einstein, Harvard University Press, Cambridge, Mass.
• Kline M. 1980 Mathematics: The Loss of Certainty, Oxford University Press, New York.
• Krąpiec M.A. 1995 Dzieta V. Struktura bytu, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin
• Medvedev A.R 1991 Scenes from the History of Real Functions, Birkhauser-Verlag, Basel.
• Polkinghorne J. 1998 Poza nauką, Amber, Warszawa.
• PólyaG. 1963 Mathematical Methods in Science, American Mathematical Society, Providence, Ri.
• Scott A. 1999 Schody do umysłu, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa.
• Sela M. 2001 The Fight against Diseases: Comments Related to „Science for Man and Man for Science”, Pont. Academy of Science, Vatican.
• Sikorski R. 1964 Matematyka - nauka dziwna, „Matematyka”, t. 5, nr 4.
• Smorynski C. 1983 Mathematics as a Cultural System, „The Mathematical Intelligencer”, nr 5, s. 9-15.
• Steinhaus H. 1985 Selected Papers, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Wigner E.P 1960 The Unreasonable Effectiveness of Mathematics in the Natural Sciences, „Communications on Pure Applied Mathematics”, nr 13, s. 1-14.
• Yuskevich A.R 1970 - 1972 History of Mathematics from Ancient Times to the Beginning of the Nineteenth Century, t. I-III, Nauka, Moscow.