Ustrojowe wyznaczniki koncepcji szkolnictwa wyższego

• Authors: Roman Sowiński

Title variants

EN

Systemic determinants of higher education concepts

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Na gruncie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku nie da się jednoznacznie wskazać istotnych elementów organizacyjno-prawnych szkolnictwa wyższego. Wiąże się to z mato precyzyjnym określeniem ustroju społeczno-gospodarczego kreowanego przez polską ustawę zasadniczą. W tym stanie rzeczy uzasadnione są różnego rodzaju koncepcje miejsca szkolnictwa wyższego w systemie zadań państwa oraz dopuszczalnego statusu prawnego szkół wyższych. Autor podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie o charakter powinności (świadczeń) władz publicznych, wynikających z art. 70 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, uznając je za zadania publiczne realizowane przez działania organizatorskie, koordynacyjne, kontrolne i nadzorcze, tworzące warunki powszechnego prawa do nauki. Za jeden z najważniejszych obowiązków podmiotów edukacyjnych uznawany jest obowiązek współdziałania wszystkich elementów składowych systemu szkolnictwa wyższego wykonujących zadania publiczne; bez względu na ich charakter organizacyjno-prawny i status własnościowy. Na gruncie polskiej konstytucji nie da się wykluczyć traktowania podmiotów świadczących usługi edukacyjne jako przedsiębiorców. Autor zwraca uwagę, iż w tym przypadku do działań uczelni-przedsiębiorców powinny być stosowane wszystkie reguły związane z działaniami przedsiębiorczymi (np. przepisy antymonopolistyczne, nakaz uczciwej konkurencji itp.). W artykule sugerowana jest też możliwość korzystania w realizacji zadań edukacyjnych z form partnerstwa publiczno-prywatnego, zamówień publicznych, a także wykorzystywanie koncepcji interesariuszy. Autor wyraża przekonanie, iż w przyszłym społeczeństwie wiedzy szkoły wyższe powinny legitymować się cechami prawnymi chroniącymi je przed utratą charakteru misyjnego, a zarazem gwarantującymi trwałe miejsce w systemie zaspokajania indywidualnych i społecznych potrzeb oraz praw do nauki i nauczania.

EN

The 1997 Polish Constitution does not clearly identify the relevant organisational and legal elements of higher education since the description of Poland’s social and economic system plaid down in this fundamental act is not very precise. In this state of affairs, various concepts can be developed to define the place of higher education in the system of governmental responsibilities and the permissible legal status of universities. The author attempts to define the nature of obligations (benefits) resting upon public authorities under Article 70 para. 1 subpara. 4 of Poland’s Constitution, describing them as public responsibilities pursued through organisational, coordinating, controlling and supervisory functions, and creating the environment for the universal right to education to be exercised. One of the essential obligations resting upon educational organisations is the obligation to cooperate. This obligation pertains to all constituents of the higher education system which perform public functions, regardless of their organisational and legal format or ownership status. Under the Polish Constitution, entities which offer educational services may be treated as entrepreneurs. The author points out that in this case all rules applicable to entrepreneurship (e.g. antitrust bans, fair competition clauses) should apply to activities undertaken by universities-entrepreneurs. The article proposes that educational responsibilities should be pursued in formats such as public-private partnership, public procurement and the stakeholder framework. The author expresses a view that in the future knowledge society, the legal features of universities should protect them against losing their mission-oriented role but should also guarantee their stable position in the system which satisfies individual and social needs and rights to education and teaching.

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Nauka i Szkolnictwo Wyższe
• Year: 2004
• Issue: 1(23)
• Pages: 104-120

Dates

published

2016-04-01

Contributors

author

Roman Sowiński

• Uniwersytet Szczeciński

References

• Bielski M. 2002 Podstawy teorii organizacji i zarządzania, Warszawa.
• Biernat S. 1996 Świadczenia zdrowotne a działalność gospodarcza. Relacje w aktualnym systemie prawnym, w: Współczesne problemy administracji publicznej, „Studia Iuridica” (Warszawa), t. 32.
• Bojanowski E. (red.) 2002 O zadaniach jednostek samorządu terytorialnego w Rzeczypospolitej, w: Wybrane problemy funkcjonowania samorządu terytorialnego w Rzeczypospolitej Polskiej po reformie, „Gdańskie Studia Prawnicze”, t. VIII.
• Cieśliński W. (red.) 2002 Przedsiębiorstwa jako świątynie wiedzy, Wałbrzych.
• Chmielecki A. 1999 Rzeczy i wartości. Humanistyczne podstawy edukacji ekonomicznej, Warszawa.
• Clark B.R. 1998 Creating Entrepreneuriai Universities. Organizational Pathways of Transformation, Oxford - New York.
• Collin P. 1988 Dictionary of Governmental and Politics, Teddington.
• Dąbrowski Z. 2000 Współczesne funkcje gospodarcze państwa, „Polityka Gospodarcza”, nr 4.
• Drucker RF. 1999 Społeczeństwo pokapitalistyczne, Warszawa.
• Finkielkraut A. 2004 Paraliżujący kompleks winy, wywiad przeprowadził Bronisław Wildstein, „Rzeczpospolita”, nr 50.
• Gellner E. 1991 Narody i nacjonalizm, Warszawa.
• Haughton G., Hart I., Strange I., Thomas K., Peck J. 1995 TEC and Their Non-employer Stakeholders, London.
• Homplewicz J. 1984 Polskie prawo szkolne, Warszawa.
• Jakimowicz W. 2002 Publiczne prawa podmiotowe, Kraków.
• Jan Paweł II 1991 Przemówienie wygłoszone podczas spotkania z nauczycielami w Katedrze Wrocławskiej, „L’Osservatore Romano” (wyd. polskie), numer specjalny, 1-9 czerwca.
• Jóźwiak J. 2003 Model uczelni przedsiębiorczej a model tradycyjny - doświadczenia polskie, „Nauka i Szkolnictwo Wyższe”, nr 1/21.
• Kochanowicz J. 2000 Uwagi o projekcie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, „Nauka i Szkolnictwo Wyższe”, nr 1/15.
• Kosikowski C. 2002 Polskie publiczne prawo gospodarcze, Warszawa.
• Kotarbiński T. 1957 Sprawność i błąd (rozdział Nauczyciele sztuki nauczania), Warszawa.
• Kuta T. 1992 Funkcje współczesnej administracji i sposoby ich realizacji, Wrocław.
• Leoński Z. 1999 Konstytucyjne podstawy materialnego prawa administracyjnego (tezy referatu), w: E. Knosala, A. Matan, G. Łaszczyca (red.): Prawo administracyjne w okresie transformacji ustrojowej, Katowice - Kraków.
• Neave G. 2003 Perspektywa interesariuszy w ujęciu historycznym, „Nauka i Szkolnictwo Wyższe”, nr 1/21.
• Osborne D., Gaebler T. 1995 Rządzić inaczej. Jak duch przedsiębiorczości przenika i przekształca administrację publiczną, Poznań.
• Pawłowski K. 2002 W stronę uniwersytetu przedsiębiorczego, „Nauka i Szkolnictwo Wyższe”, nr 1/19/2002.
• Pisz Z. (red.) 2002 Zadania społeczne, Wrocław.
• Rabczuk W. 1997 Strategiczne cele edukacji w świetle raportu J. Delorsa i Białej Księgi Unii Europejskiej, w: A. Bogaj (red.): Realia i perspektywy reform oświatowych, Warszawa.
• Sowiński R. 2003 Interes publiczny - dobro wspólne - wartości uniwersalne - jako kategorie kształtujące pojęcia administracji, w: Z. Niewiadomski (red.): Prawo do dobrej administracji, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa.
• Sowiński R. 2004a Potrzeba nauki i prawo do nauki w kontekście praw człowieka i obywatela, w: Człowiek a tożsamość w procesie integrującej się Europy, Olsztyn.
• Sowiński R. 2004b Współpraca jednostek samorządu terytorialnego z otoczeniem - ogólna charakterystyka zakresu podmiotowego i typów współpracy, „Roczniki Prawnicze Uniwersytetu Śląskiego”, nr 14.
• Sniecikowski W. 2003 Charakter prawny świadczenia zdrowotnego jako publicznego prawa podmiotowego, „Państwo i Prawo”, nr 11.
• Węgleński P 2002 Modele uniwersytetu - świątynia wiedzy czy przedsiębiorstwo. Sukcesy i problemy Uniwersytetu Warszawskiego. Rozmowa u progu drugiej kadencji z J.M. Rektorem prof. dr. hab. Piotrem Węgleńskim, „Nauka i Szkolnictwo Wyższe”, nr 1/19.
• Żechowski Z. A. 1997 Eklektyzm i pluralizm, w: Socjologia. Teoria i działanie. Księga pamiątkowa ku czci Władysława Markiewicza, Warszawa.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku (DzU 1997, nr 78, poz. 483). Projekt ustawy z 31 października 2003 roku - Prawo o szkolnictwie wyższym (www.prezydent.pl/zalaczniki/projekt031031.pdf).
• Ustawa z 31 marca 1965 roku o wyższym szkolnictwie wojskowym (tekst jedn. DzU 1992, nr 10, poz. 40 ze zm.).
• Ustawa z 12 września 1990 roku o szkolnictwie wyższym (DzU 1990, nr 63, poz. 266 ze zm.).
• Ustawa z 26 czerwca 1997 roku o wyższych szkołach zawodowych (DzU 1997, nr 96, poz. 590 ze zm.).
• Ustawa z 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich (DzU 1998, nr 108, poz. 685).
• Ustawa z 14 marca 2003 roku o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (DzU 2003, nr 65, poz. 595).
• Ustawa z 19 listopada 1999 roku - Prawo działalności gospodarczej (DzU 1999, nr 105, poz. 1178 ze zm.).