Proboszczowie zebrzydowiccy w XVII i XVIII w.

• Authors: Elżbieta Wróbel

Title variants

EN

Zebrzydowice parish priests in the 17th and 18th century

Abstracts

PL

Parafia św. Michała Archanioła (dawniej św. Marcina) w Zebrzydowicach koło Kalwarii Zebrzydowskiej została założona w średniowieczu na gruntach należących do Radwanitów, czyli rycerzy herbu Radwan. Do ich potomków należał wojewoda krakowski Mikołaj Zebrzydowski (1553-1620), który po reformacji przywrócił w parafii obrządek katolicki i mianował jej proboszcza, zapewniając mu odpowiednie wynagrodzenie. Odtąd księży na to stanowisko powoływali potomkowie Zebrzydowskiego, a następnie Czartoryscy z Korca, którzy odziedziczyli miasto po śmierci ostatniego Zebrzydowskiego, Michała (zm. w 1667). W artykule omówiono m.in. warunki, w jakich pracowało duchowieństwo w okresie staropolskim. Wpisy biograficzne dotyczące osiemnastu księży w Zebrzydowicach wskazują, że byli oni typowymi przedstawicielami dworu duchownego z XVII/XVIII wieku. Jednak fakt, że w tej grupie było sześciu księży ze stopniami naukowymi, z których pięciu było czynnymi wykładowcami Uniwersytetu Krakowskiego, wskazuje na pewną nieprawidłowość w ówczesnym modelu wiejskiego proboszcza.

EN

St. Michael Archangel’s parish (formerly St. Martin’s parish) in Zebrzydowice, near Kalwaria Zebrzydowska, was established in the Middle Ages on the land owned by the Radwanita, i.e. knights bearing the Radwan coat of arms. Their descendants included Krakow voivode Mikołaj Zebrzydowski (1553-1620), who restored the Catholic rites in the parish after the Reformation and appointed its priest, providing him with appropriate remuneration. Henceforth, priests were appointed to this position by Zebrzydowski’s descendants, and then by the Czartoryski family from Korzec, who inherited the town after the death of the last Zebrzydowski (Michał, who died in 1667). The article discusses, among other subjects, the conditions in which the clergy worked in the Old Polish period. Biographical entries concerning eighteen priests in Zebrzydowice show that they were typical representatives of the 17th/18th century clerical estate. However, the fact that the group included six priests with academic degrees, five of whom were active lecturers at the University of Krakow, reveals a certain irregularity in the then model of a rural parish priest.

Keywords

EN

parish; parish priest; Zebrzydowice; Mikołaj Zebrzydowski

PL

parafia; proboszcz; Zebrzydowice; Mikołaj Zebrzydowski

• Publisher: Wadowickie Centrum Kultury im. Marcina Wadowity
• Journal: Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny
• Year: 2021
• Issue: 24
• Pages: 112-130

Dates

published

2021

Contributors

author

Elżbieta Wróbel

• Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

References

• Album uczniów chełmińskiego gimnazjum akademickiego 1692-1816, wyd. Z. Nowak i P. Szafran, Wrocław 1975.
• Bartel W. M., Kolendowicz (Kolendowic)Mateusz Józef, w: PSB, t. XIII, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1967-1968, s. 312-313.
• Barycz H., Metryka promowanych Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1639-1741, „Nasza Przeszłość” 1947, t. 3, s. 185-212.
• Bibliografia Polska Karola Estreichera, t. XVII, wyd. K. Estreicher, Kraków 1899.
• Bibliografia Polska Karola Estreichera, t. XXIX, wyd. S. Estreicher, Kraków 1933.
• Birkenmajer A., Jan Nepomucen Gaworski, PSB, t. VII, Kraków 1948-1958, s. 320.
• Bogdalski Cz., Kalwarya Zebrzydowska, Kraków 1887.
• Bracia czyńcie dobro. 400 lat Zakonu Bonifratrów w Polsce 1609-2009, red. M. Surdacki, Kraków 2009.
• Bruździński A., Bractwa religijne w siedemnastowiecznym Krakowie. Zarys problematyki, [w:] Historia świadectwem czasów, red. W. Bielak, S. Tylus, Lublin 2006, s. 135-136.
• Chachaj J., Rozwój sieci parafialnej w dekanacie Zator do końca XVI wieku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1997, nr 68, s. 103-147.
• Chadam A., Zarys dziejów Kalwarii Zebrzydowskiej, Kalwaria Zebrzydowska 1984.
• Chamcówna M., Uniwersytet Jagielloński w dobie Komisji Edukacji Narodowej. Szkoła Główna Koronna w okresie wizyty i rektoratu Hugona Kołłątaja 1777-1786, Wrocław 1957.
• Codex diplomaticus Poloniae, t. 1, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, Warszawa 1847.
• Codex diplomaticus Poloniae, t. 3, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, Warszawa 1858.
• Dokumenty soborów powszechnych, t. IV (1511-1870), opr. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2005.
• Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1364-1764, t. I, red. K. Lepszy, Kraków 1964.
• Graff T., Marcin Campius Wadowita (ok. 1567-1641). Duchowny i profesor Uniwersytetu Krakowskiego, Kraków 2018.
• Graff T., Wołyniec B., Wróbel E.E., Mikołaj Zebrzydowski 1553-1620. Szkic biograficzny, Kraków 2020.
• K. Kantak, Bernardyni polscy, t. II, Lwów 1933.
• Klima T., Historya szpitala i klasztoru bonifratrów w Zebrzydowicach na 300-letni jubileusz, Wadowice 1911.
• Komarynska H., Bonifratrzy – świadkowie miłosierdzia, „Roczniki Pedagogiczne” 2010, t.2 (38), s. 73-93.
• Korytkowski J., Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 aż do dni naszych, t. II, Gniezno 1883.
• Kracik J., Jan Nepomucen Gaworski, Encyklopedia Katolicka, t. 5, Lublin 1989, kol. 899.
• Kracik J., Prawie wielebni, Kraków 2011.
• Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), wyd. Z. Leszczyńska-Skrętowa, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968.
• Księgi egzaminów do święceń w diecezji krakowskiej z lat 1573-1614, wyd. Z. Pietrzyk, Kraków 1991.
• Kumor B., Kościelne stowarzyszenia świeckich na ziemiach polskich w okresie przedrozbiorowym, „Prawo Kanoniczne” 10 (1967), nr 1-2, s. 343.
• Łepkowski J., Kalwarya Zebrzydowska i jej okolice, Kraków 1850.
• Łoś-Mirowska H., Bonifratrzy w Polsce (1609-1983), Rzym 1984.
• Murawiec W., Kolendowicz Mateusz Józef, w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, vol. 2, Warszawa 1982, s. 322-323
• Pietrzkiewicz I., Miser res sacra. Bonifratrzy w dawnej Rzeczypospolitej, Kraków 2009.
• Podręczna encyklopedia kościelna, opr. S. Gall, t. 29/30, Warszawa 1913.
• Rajman J., Pogranicze śląsko-małopolskie w średniowieczu, Kraków 1998.
• Salaterski S., Kolegiata i kapituła św. Małgorzaty PM w Nowym Sączu (1448-1791), Nowy Sącz 1997.
• Sobol L., Wybrane realizacje sakralne architekta i budowniczego jezuickiego Jana Marii Bernardoniego działającego w Polsce w końcu XVI w. i początku XVII w., „Wiadomości Konserwatorskie” 2005, nr 18, s. 58-62.
• Studnicki G., Barwałd. Zarys dziejów, Wadowice 1994.
• Urban W., Lux in tenebris lucet czyli proboszczowie zebrzydowiccy w dobie panegiryzmu, „Rocznik Komisji Historycznoliterackiej” XXIX-XXX, 1992-1993, s. 3-13.
• Węgierski W., Kronika zboru ewangelickiego krakowskiego, oprac. M. Pawelec, Kraków 2007.
• Wojtanek T., Monografia Zembrzyc i Marcówki, Tomice 1997.
• Woltyński F., Średniowieczny kościół w Przytkowicach, Kraków 1929.
• Wróbel E. E., Bractwo pana wojewody, “Folia Historica Cracoviensia” 12 (2006), s. 151-161.
• Wróbel E. E., Fundacje Mikołaja Zebrzydowskiego w rodowych Zebrzydowicach, [w:] Mikołaj Zebrzydowski (1553-1620) palatinus et capitaneus Cracoviensis, fundator et defensor Ecclesiae. W czterechsetną rocznicę śmierci, red. A. K. Sitnik OFM, Kraków 2021, s. 183-197.
• Wyczawski H. E., Kalwaria Zebrzydowska. Historia klasztoru bernardynów i kalwaryjskich dróżek, Kalwaria Zebrzydowska 1987, wyd. II 2006.
• Zarewicz L., Lanckorona. Monografia historyczna, Kraków 1885.
• Zinkow J., Wokół Kalwarii Zebrzydowskiej i Lanckorony. Przewodnik monograficzny, Kalwaria Zebrzydowska 2000.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2052557