Działalność cenzury w Wadowicach w okresie komunistycznym od pierwszej połowy lat 50. XX w. do 1990 r.

• Authors: Andrzej Nowakowski

Title variants

EN

Censorship activity in Wadowice during the communist period (1946-1990) from the early 1950s to 1990

Abstracts

PL

Oficjalnie cenzurę prewencyjną wprowadzono w Polsce dekretem z 5 lipca 1946 r. Organem centralnym nadzorującym ten proces był Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk z siedzibą w Warszawie. Władzy tej podlegały urzędy wojewódzkie i powiatowe. W Wadowicach cenzura funkcjonowała w strukturach powiatowych, początkowo w ramach administracji powiatowej, a później w ramach Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, aż do kasacji powiatu w 1975 r. Cenzorem był zaufany członek partii komunistycznej, zazwyczaj szef lub inny urzędnik Wydziału Spraw Wewnętrznych. Do jego obowiązków należało nadzorowanie wszystkich drukarni oraz wydawanie zezwoleń na publikację różnorodnych materiałów, występy sceniczne i inne wystąpienia publiczne na terenie powiatu wadowickiego. Po kasacji powiatów urząd cenzury wadowickiej przeniesiono do Bielska-Białej. Cenzurę w Polsce ostatecznie zniesiono ustawą z 11 kwietnia 1990 r.

EN

Preventive censorship was officially introduced in Poland by a decree on July 5, 1946. The central authority overseeing this was the Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (the Main Office for Control of the Press, Publications, and Performances) based in Warsaw. The regional and county offices were subordinate to this authority. In Wadowice, censorship operated within the county structures, initially under the county administration and later under the Prezydium Powiatowej Rady Narodowej (Urzędzie Powiatowym) (the Presidium of the County National Council – County Office) until the abolition of the county in 1975. The county censor was a trusted member of the Communist Party, typically the head or another official of the Wydziału Spraw Wewnętrznych (the Internal Affairs Department). Their responsibilities included supervising all printing facilities and granting permissions for the publication of various materials, stage performances, and other public appearances in the Wadowice county. After the dissolution of the counties, the censorship office for Wadowice was relocated to Bielsko-Biała. Censorship in Poland was ultimately abolished by the law of April 11, 1990.

Keywords

EN

Wadowice; county; communist regime; preventive censorship

PL

Wadowice; reżim komunistyczny; cenzura

• Publisher: Wadowickie Centrum Kultury im. Marcina Wadowity
• Journal: Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny
• Year: 2023
• Issue: 26
• Pages: 108-131

Dates

published

2023

Contributors

author

Andrzej Nowakowski

• https://orcid.org/0000000169767478

References

• Dokumenty do dziejów PRL, z. 6: Główny Urząd Kontroli Prasy 1945-1949, oprac. D. Nałęcz, Warszawa 1994.
• Porozumienia Okrągłego Stołu, Warszawa 6 luty–5 kwietnia 1989 r., oprac. W. Salmonowicz, Olsztyn 1989.
• Strzyżewski T., Wielka księga cenzury PRL w dokumentach, Warszawa 2015.
• Bafia J., Prawo o cenzurze, Warszawa 1983.
• Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2009.
• Kallas M., Lityński A., Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, Warszawa 2013.
• Kucharczyk G., Historia Polski 1914-2022, Poznań [2022].
• Meus K., Płonka B., Zarys czytelnictwa i historii bibliotek publicznych w Wadowicach, Wadowice [2016].
• Nowakowski A., Katastrofy i wypadki kolejowe w powiecie wadowickim na tle rozwoju kolejnictwa w regionie (1884-2022), Tarnów 2023.
• Nowakowski A., Kolej w Kalwarii Zebrzydowskiej (1888-2023). Z okazji otwarcia linii kolejowej nr 621, czyli łącznicy, [Rzeszów 2023].
• Nowakowski A., Wadowice w latach 1945-1990. Przyczynek do najnowszej historii miasta, Rzeszów 2018.
• Romek Z., Cenzura a nauki historyczne w Polsce 1944-1970, Warszawa 2010.
• Ryszka C., Prymas Wyszyński ojciec Ojczyzny. Biografia, Kraków 2020.
• Siemionow A., Ziemia wadowicka. Monografia turystyczno-krajoznawcza, Wadowice 1984.
• Skibiński P., Odnowa tej ziemi. I pielgrzymka Jana Pawła II do Polski czerwiec 1979, Warszawa 2020.
• Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Komentarz, Kraków 2009.
• Studnicki G., 1866-1986. Po polsku i dla Polski. Zarys 120-letniej historii Gimnazjum i Liceum w Wadowicach, Bielsko-Biała 1986.
• Terlecki R., Polska w niewoli 1945-1989. Historia sowieckiej kolonii, Kraków 2015.
• Gajczak R.A., „Kultura i Sztuka”, „Nadskawie”, 1985-1986, nr 5-6, s. 83-86.
• Gliksman A., W dużych miastach bibuła w zakładach pracy jest chlebem powszednim. U nas może być podobnie – wadowicki „Solidarny” w latach 1984-1990, „Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny”, 2022, nr 25, s. 30-65.
• Hudzik P., Archiwum Liceum Ogólnokształcącego im. Marcina Wadowity w Wadowicach, w: Wadowickie Gimnazjum oraz Liceum znane i nieznane. 150-lecie powstania Gimnazjum w Wadowicach 1866-2016, red. K. Karolczuk, J. Popek, K. Meus, Wadowice 2016, s. 269-280.
• Patelski M., Cenzura komunistyczna wobec Kościoła katolickiego i prasy katolickiej w Polsce 1945-1957, Casus Śląska Opolskiego, w: Cenzura w PRL. Analiza zjawiska, red. Z. Romek, K. Kamińska-Chełminiak, Warszawa 2017, s. 125-141.
• www.biblioteka.wadowice.pl/o-nas/ [dostęp: 19 I 2023 r.].
• www.calvarianum.pl/wydawnictwo/ [dostęp: 19 I 2023 r.].
• www.solidarnosc.org.pl/stara/upload/oryginal/0/41049-gdansk.pdf

Identifiers

Biblioteka Nauki

37505155