Opór indywidualny. Teorie, klasyfikacje i diagnozowanie w ujęciu psychologicznym

• Authors: Sławomir Pasikowski

Title variants

EN

Individual Resistance. Theories, Classification and Diagnosis in Psychological Terms

Abstracts

EN

The article presents a reconstruction of psychological issues intakes of individual resistance. Among them are those which define resistance as a tendency, motivational state, mental state or type of relationship. There is also a model of resistance in the context of confrontation with authority and the theory of persuasion. Ultimately, it allows to formulate the proposals for a common denominator of the various positions and highlight the possibility of an empirical reflection of the phenomenon. In this context, the theoretical basis and the psychometric properties of the main tools to measure resistance were also presented.

PL

W artykule zaprezentowano rekonstrukcję psychologicznych ujęć zagadnienia indywidualnego oporu. Wśród nich znalazły się stanowiska definiujące opór jako dyspozycję, stan motywacyjny, stan mentalny lub typ relacji. Uwzględniono również ujęcie oporu w kontekście konfrontacji z autorytetem oraz w perspektywie teorii perswazji. W efekcie pozwoliło to na sformułowanie propozycji wspólnego mianownika różnych stanowisk oraz uwypuklenie możliwości empirycznego ujęcia zjawiska indywidualnego oporu. W tym kontekście zaprezentowane zostały również teoretyczne podstawy oraz psychometryczne właściwości kluczowych narzędzi pomiaru indywidualnego oporu.

Keywords

PL

opór; reaktancja; negatywizm; pomiar

EN

resistance; reactance; negativism; measurement

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej
• Journal: Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja
• Year: 2014
• Volume: 17
• Issue: 4(68)
• Pages: 39-62

Dates

published

2014

Contributors

author

Sławomir Pasikowski

• Akademia Pomorska, Słupsk

• https://orcid.org/0000000242904011

References

• AGGLETON P.J., WHITTY G., 1985, Rebels without a cause? Socialization and subcultural style among the children of the new middle classes, Sociology of Education, 58.
• APTER M.J., 1982, The Experience of Motivation. The Theory of Psychological Reversals, Academic Press, London, New York.
• APTER M.J., 1997, Reversal theory: What is it?, The Psychologist, 10.
• APTER M.J., 2001, An Introduction to Reversal Theory, [in:] M.J. Apter (ed.), Motivational Styles in Everyday Life, American Psychological Association, Washington.
• ARENDT H., 1999, O przemocy. Nieposłuszeństwo obywatelskie, Aletheia, Warszawa.
• ARNOW B.A., MANBER R., BLASEY C., BLALOCK J.A., ROTHBAUM B.O., THASE M.E., KELLER M.B., 2003, Therapeutic Reactance as a Predictor of Outcome in the Treatment of Chronic Depression, Journal of Consulting and Clinical Psychology, 71.
• BENJAMIN L.T., SIMPSON J.A., 2009, The Power of the Situation. The Impact of Milgram’s Obedience Studies on Personality and Social Psychology, American Psychologist, 64.
• BLASS T., 1991, Understanding Behavior in the Milgram Obedience Experiment: The Role of Personality, Situations, and Their Interactions, Journal of Personality and Social Psychology, 60.
• BREHM J., 1966, A Theory of Psychological Reactance, Academic Press, New York, London.
• BREHM S.S., BREHM J., 1981, Psychological Reactance. A Theory of Freedom and Control, Academic Press, New York, London.
• BRINOL P., RUCKER D.D., TORMALA Z.L., PETTY R.E., 2004, Individual Differences in Resistance to Persuasion: The Role of Beliefs and Meta-Beliefs, [in:] E.S. Knowles, J.A. Linn (eds.), Resistance and Persuasion, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, New Jersey, London.
• BUBOLTZ W.C., THOMAS A., DONNELL A.J., 2002, Evaluating the Factor Structure and Internal Consistency Reliability of the Therapeutic Reactance Scale, Journal of Counseling and Development, 80.
• BUBOLTZ W.C., WOLLER K.M.P., PEPPER H., 1999, Holland code type and psychological reactance, Journal of Career Assessment, 7.
• BUKOBZA G., 2009, Relations between Rebelliousness, Risk-Taking Behavior, and Identity Status During Emerging Adulthood, Identity: An International Journal of Theory and Research, 9.
• CHAIKEN S., STANGOR C., 1987, Attitudes and Attitude Change, Annual Review of Psychology, 38.
• CIALDINI R., 2000, Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka, GWP, Gdańsk.
• CIALDINI R.B., TROST M.R., NEWSOM J.S., 1995, Preference for Consistency: The Development of a Valid Measure and the Discovery of Surprising Behavioral Implications, Journal of Personality and Social Psychology, 69, 2.
• DONNELL A.J., THOMAS A., BUBOLTZ W.C., 2001, Psychological Reactance: Factor Structure and Internal Consistency of the Questionnaire for the Measurement of Psychological Reactance, The Journal of Social Psychology, 141.
• DOWD E.T., MILNE Ch.R., WISE S.L., 1991, The Therapeutic Reactance Scale: A Measure Psychological Reactance, Journal of Counseling and Development, 69.
• DOWD E.T., WALLBROWN F.M., SANDERS D., YESENOSKY J.M., 1994, Psychological Reactance and Its Relationship to Normal Personality variables, Cognitive Therapy and Research, 6.
• DYBOWSKI M., 1935a, O objawach oporu, Kwartalnik Pedagogiczny, 6.
• DYBOWSKI M., 1935b, Opór dziecka i perseweracja, Kwartalnik Psychologiczny, 7.
• DYBOWSKI M., 1946, Działanie woli, Księgarnia Akademicka, Poznań.
• FLYNN S.I., 2009, Social Movement Theory: Relative Deprivation Theory, Research Starters Sociology, 2009.
• FOUCAULT M., 2000, Historia seksualności, Czytelnik, Warszawa.
• FRANCO Z.E., BLAU K., ZIMBARDO P.G., 2011, Heroism: A Conceptual Analysis and Differentiation between Heroic Action and Altruism, Review of General Psychology, 15.
• FREUD S., 1997, Poza zasadą przyjemności, PWN, Warszawa.
• FREUD A., 1997a, Ego i mechanizmy obronne, PWN, Warszawa.
• FROMM E., 1996, O sztuce słuchania. Terapeutyczne aspekty psychoanalizy, PWN, Warszawa.
• GIROUX H.A., 1983, Theory and resistance in education: a pedagogy for the opposition. Critical perspectives in social theory, Bergin & Garvey, South Hadley, Mass.
• GOFFMAN I., 2006, Charakterystyka instytucji totalnych, [w:] A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), Współczesne teorie socjologiczne, Scholar, Warszawa.
• GURR T.D., 2007, Relatywna deprywacja a impuls przemocy, [w:] P. Sztompka, M. Kucia (red.), Socjologia. Lektury, Znak, Kraków.
• HONG S.M., FAEDDA S., 1996, Refinement of the Hong Psychological Reactance Scale, Educational and Psychological Measurement, 56.
• HONG S., OSTINI R., 1989, Further evaluation of Merz’s Psychological Reactance Scale, Psychological Reports, 64.
• JONASON P.K., BRYAN A., HERRERA J., 2010, Trimming the Fat Reveals a One-Factor Construct of Hong’s Psychological Reactance Scale, Individual Differences Research, 8.
• JUNG C.G., 1994, Zasadnicze problemy psychoterapii, Wydawnictwo KR, Warszawa.
• JUNG C.G., 1999, Wspomnienia, sny, myśli, Wrota, Warszawa.
• KNOWLES E.S., LINN J.A., 2004a, The Importance of Resistance to Persuasion, [in:] E.S. Knowles, J.A. Linn (eds.), Resistance and Persuasion, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, New Jersey, London.
• KNOWLES E.S., LINN J.A., 2004b, Approach–Avoidance Model of Persuasion: Alpha and Omega Strategies for Change, [in:] E.S. Knowles, J.A. Linn (eds.), Resistance and Persuasion, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, New Jersey, London.
• KNOWLES E.S., LINN J.A., 2004c, The Promise and Future of Resistance and Persuasion, [in:] E.S. Knowles, J.A. Linn (eds.), Resistance and Persuasion, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, New Jersey, London.
• KNOWLES E.S., RINER D.D., 2007, Omega Approaches to Persuasion: Overcoming Resistance, [in:] A.R. Pratkanis (ed.), The Science of Social Influence, Psychology Press, New York, Hove.
• LAO R.C., LLORCA A.L., 1982, The Effect of Sequence and Size of Reward on Expectancy, The Journal of Social Psychology, 117.
• LAPLANCHE J., PONTALIS J.-B., 1996, Słownik psychoanalizy, WSiP, Warszawa.
• LEVAV J., ZHU R., 2009, Seeking Freedom through Variety, Journal of Consumer Research, 16.
• LEVY D.A., COLLINS B.E., NAIL P.R., 1998, A New Model of Interpersonal Influence Characteristics, Journal of Social Behavior and Personality, 13.
• MASLOW A., 1986, W stronę psychologii istnienia, PAX, Warszawa.
• MCDERMOTT R., 1988, Measuring Rebelliousness: The Development of The Negativism Dominance Scale, [in:] M.J. Apter, J.H. Kerr, M.P. Cowles (eds.), Progress in Reversal Theory, Elsevier, Amsterdam.
• MCDERMOTT R., 2001, Rebelliousness, [in:] M.J. Apter (ed.), Motivational Styles in Everyday Life, American Psychological Association, Washington.
• MCGUIRE W.J., MILLMAN S., 1965, Anticipatory Belief Lowering Following Forewarning of a Persuasive Attack, Journal of Personality and Social Psychology, 2, 4.
• MERTON R., 2002, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN, Warszawa.
• MIELCZARSKA W., 1948, Przeżycie oporu i jego stosunek do woli, Państwowe Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
• MILGRAM S., 2008, Posłuszeństwo wobec autorytetu, tłum. M. Hołda, Wydawnictwo WAM, Kraków.
• OLESZKOWICZ A., 2001, Bunt młodzieńczy i jego pomiar, Psychologia Rozwojowa, 6.
• OLESZKOWICZ A., 2006, Bunt młodzieńczy. Uwarunkowania. Formy. Skutki, Scholar, Warszawa.
• OSTROWSKA K., 2002, Kwestionariusz A–R. Podręcznik, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa.
• PALECZNY T., 1997, Kontestacja. Formy buntu we współczesnym świecie, Nomos, Kraków.
• PASIKOWSKI S., 2013, Kwestionariusz do diagnozy gotowości przeciwstawiania się wpływowi społecznemu (w recenzji).
• PASSINI S., MORSELLI D., 2009a, Authority relationships between obedience and disobedience, New Ideas in Psychology, 27.
• PASSINI S., MORSELLI D., 2009b, The obedience–disobedience dynamic and the role of responsibility, Journal of Community & Applied Social Psychology, 20.
• POPEK S., 2004, Kwestionariusz Twórczego Zachowania KANH, UMCS, Lublin.
• PORĘBSKA M., 1966, Zarys opornego działania, Psychologia Wychowawcza, 9.
• PORĘBSKA M., 1968, Oporne zachowanie się i jego odmiany, Wydawnictwo Naukowe PWN, Wrocław.
• PRATKANIS A., ARONSON E., 2004, Wiek propagandy, PWN, Warszawa.
• QUINN J.M., WOOD W., 2004, Forewarnings of Influence Appeals: Inducing Resistance and Acceptance, [in:] E.S. Knowles, J.A. Linn (eds.), Resistance and Persuasion, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, New Jersey, London.
• RUDNICKI S., 2009, Adaptacja i weryfikacja psychometryczna kwestionariusza do pomiaru reaktancji Therapeutic Reactance Scale (TRS) E.T. Dowda, C.R. Milne,a i S.L. Wise’a, Przegląd Psychologiczny, 52.
• SAGARIN B.J., CIALDINI R.B., RICE W.E., SERNA S.B., 2002, Dispelling the Illusion of Invulnerability: The Motivations and Mechanisms of Resistance to Persuasion, Journal of Personality and Social Psychology, 83.
• SAGARIN B.J., WOOD S.E., 2007, Resistance to Influence, [in:] A.R. Pratkanis (ed.), The Science of Social Influence, Psychology Press, New York, Hove.
• SEEMANN E.A., BUBOLTZ W.C., THOMAS A., SOPER B., WILKINSON L., 2005, Normal Personality Variables and Their Relationship to Psychological Reactance, Individual Differences Research, 3.
• SEEMANN E.A., CARROLL S.J., WOODARD A., MUELLER M.L., 2008, The Type of Threat Matters: Differences in Similar Magnitude Threats Elicit Differing Magnitudes of Psychological Reactance, North American Journal of Psychology, 3.
• SHAKARCHI R.J., HAUGTVEDT C.P., 2004, Differentiating Individual Differences in Resistance to Persuasion, [in:] E.S. Knowles, J.A. Linn (eds.), Resistance and Persuasion, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, New Jersey, London.
• SHEN L., DILLARD J.P., 2005, Psychometric Properties of the Hong Psychological Reactance Scale, Journal of Personality Assessment, 85.
• STANIK M.J., ROSZKOWSKA A., KUCHAREWICZ J., 2006, Psychologiczna diagnoza zachowań agresywnych w świetle badań Skalą Agresji Buss-Durkee (SABD) – wyniki badań i normalizacja testu, [w:] J.M. Stanik (red.), Zastosowanie wybranych technik diagnostycznych w psychologicznej praktyce klinicznej i sądowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• STENNER P., MARSHALL H., 1995, A Q methodological study of rebelliousness, European Journal of Social Psychology, 25.
• SZTOMPKA P., 2003, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Znak, Kraków.
• THOMÄ H., KÄCHELE H., 1996, Podręcznik terapii psychoanalitycznej, t. 1, 2, Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Warszawa.
• THOMAS A., DONNELL A.J., BUBOLTZ W.C., 2001, The Hong Psychological Reactance Scale: A Confirmatory Factor Analysis, Measurement and Evalluation Counseling and Development, 34.
• THOREAU H.D., 2006, Obywatelskie nieposłuszeństwo, Rebis, Poznań.
• TUCKER R.K., BYERS P.Y., 1987, Factorial Validity of Merz’s Psychological Reactance Scale, Psychological Reports, 61.
• TWENGE J.M., 2009, Change Over Time in Obedience: The Jury’s Still Out, But It Might Be Decreasing, American Psychologist, 64.
• WEGENER D.T., PETTY R.E., SMOAK N.D., FABRIGAR L.R., 2004, Multiple Routes to Resisting Attitude Change, [in:] E.S. Knowles, J.A. Linn (eds.), Resistance and Persuasion, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, New Jersey, London.
• WIERZBOWSKI Ł., 2010, Związek reaktancji z uważnością oraz postawą twórczą. Badania eksploracyjne, Niepublikowana praca magisterska napisana pod kierunkiem M. Gamian-Wilk w SWPS Wydz. Zamiejscowy we Wrocławiu.
• WOJCISZKE B., 2002, Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, Scholar, Warszawa.
• ZIMBARDO P., 2008, Efekt Lucyfera, PWN, Warszawa.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2141304