Neomarksizm jako fundament radykalnej teorii edukacji (część I) (Lata 1970–1980: aplikacja pojęć reprodukcji, hegemonii i ideologii w socjologii edukacji – rys historyczny)

• Authors: Wojciech Kruszelnicki

Title variants

EN

Neo-Marxism as a Foundation of Radical Educational Theory (part I). (The 1970s-1980’s – the Application of the Notions of Reproduction, Hegemony, and Ideology in the Sociology of Education – a Historical Outline

Abstracts

EN

The paper narrates the intellectual history of neo-Marxism in educational theory and in the sociology of education. Neo-Marxism is pictured here as a foundation of the so-called “radical educational theory”, serving as a groundwork generating the discourse of critical pedagogy as envisaged by H. A. Giroux. The main argument advanced in the article is that the “radical” theorization of the functions and possibilities of transforming the educational system, along with pedagogy’s mission, cannot simply be attributed to the disciples of P. Freire such as H. Giroux, P. McLaren, I. Shor, J. Kincheloe, D. Macedo and others – as it is commonly held – since these thinkers came of age reading and learning from a much earlier generation of social and educational critics who utilized Marx’s notion of reproduction to challenge the traditional, optimistic assumption that school functioned as a “great equalizer” – an institution that promotes the development of a democratic and egalitarian society. Following the applications of Marx’s ideas and their neo-Marxist developments within the 1970s–1980s in the educational theory and in the sociology of education, the paper – in its first part – attempts to illuminate the problem of a gradual radicalization of educational theory well before the interventions of Giroux whose philosophy of education and the pedagogical vision accompanying it have both been based on neo-Marxism, and flourished from a critical dispute therewith.

PL

Artykuł ten opowiada intelektualną historię neomarksizmu w teorii i filozofii edukacji. Neomarksizm przedstawiany jest tu jako fundament tzw. radykalnej teorii edukacji, na której gruncie wyrasta dyskurs pedagogiki krytycznej H. A. Giroux. Główną tezą artykułu jest twierdzenie, iż tzw. radykalne myślenie o krytycznej misji pedagogiki oraz o funkcjach i perspektywach zmiany systemu oświaty, przypisywane nieraz automatycznie uczniom P. Freirego, takim jak H. Giroux, P. McLaren, I. Shor, J. Kincheloe, D. Macedo i innym, nie wzięło się w ich kręgu znikąd. To pokolenie pedagogów rozpoczynające swoje kariery naukowe na początku lat 80., wychowywało się na lekturach wcześniejszych co najmniej o jedną dekadę, które posługiwały się Marksowskim pojęciem reprodukcji w celu zakwestionowania założenia, że szkoła funkcjonuje jako instytucja „równych szans” dla wszystkich i służy rozwojowi demokratycznego i egalitarnego porządku społecznego. Śledząc aplikacje idei Marksa i ich neomarksistowskich rozwinięć na przestrzeni dekady 1970–1980 w teorii i socjologii edukacji, esej ten – w prezentowanej tu, pierwszej jego części – zmierza do wyjaśnienia problemu postępującej radykalizacji teorii edukacyjnej jeszcze przed interwencjami H. Giroux, opracowującemu swoją wizję pedagogiki i filozofii edukacji w oparciu o dziedzictwo neomarksizmu, lecz także w krytycznym z nim dialogu.

Keywords

PL

Marx; neomarksizm; Giroux; nowa socjologia edukacji; reprodukcja; radykalna teoria edukacji; pedagogika krytyczna; ideologia; hegemonia

EN

Marx; neo-Marxism; the new sociology of education; Giroux; reproduction; radical theories of schooling; ideology; critical pedagogy; hegemony

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej
• Journal: Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja
• Year: 2016
• Volume: 19
• Issue: 1(73)
• Pages: 7-35

Dates

published

2016

Contributors

author

Wojciech Kruszelnicki

• Dolnośląska Szkoła Wyższa, Wrocław

References

• ALTHUSSER L., 1971, Ideology and Ideological State Apparatuses, [in:] idem, Lenin and Philosophy and Other Essays, New Left Books, London.
• ALTHUSSER L., 2006, Ideologia i aparaty ideologiczne państwa, Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski), Warszawa, http://www.filozofia.uw.edu.pl/skfm/publikacje/althusser05.pdf (dostęp: 9.01.2015).
• ANYON J., 1980, Social Class and the Hidden Curriculum of Work, Journal of Education, Vol. 162, No. 1.
• ANYON J., 1981a, Social Class and School Knowledge, Curriculum Inquiry, Vol. 11, No. 1.
• ANYON J., 1981b, Elementary Schooling and Distinctions of Social Class, Interchange, Vol. 12, No. 2–3.
• ANYON J., 1983, Intersections of Gender and Class, [in:] S. Walker, L. Barton (eds.), Gender, Class and Education, Falmer Press, Lewes.
• ANYON J., 2011, Marx and Education, Routledge, New York.
• APPLE M.W., 1990, Ideology and Curriculum, 2nd ed., Routledge, Chapman and Hall, Inc., London.
• ARONOWITZ S., GIROUX H.A., 1986, Reproduction and Resistance in Radical Theories of Schooling, [in:] S. Aronowitz, H.A. Giroux, Education under Siege: The Conservative, Liberal, and Radical Debate over Schooling, Routledeg & Kegan Paul, London.
• BERGER P., LUCKMANN T., 1983, Społeczne tworzenie rzeczywistości, przeł. J. Niżnik, PIW, Warszawa.
• BERNSTEIN B., 1971–1973, Class, Codes, and Control. Vol. 1–3, Routledge & Kegan Paul, London.
• BERNSTEIN B., 2003, Class, Codes, and Control. Vol. 3. Towards a Theory of Educational Transmission, Routledge & Kegan Paul, London–New York.
• BOURDIEU P., 1971a, Intellectual Field and Creative Project, [in:] M.F.D. Young (ed.), Knowledge and Control: New Directions for the Sociology of Education, Collier–Macmillan, London.
• BOURDIEU P., 197b, Systems of Education and Systems of Thought, [in:] ibidem.
• BOURDIEU P., PASSERON J.-C., 2006, Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, przeł. E. Neyman, PWN, Warszawa.
• BOWLES S., GINTIS H., 1976, Schooling in Capitalist America: Educational Reform and the Contradictions of Economic Life, Basic Books, New York.
• CRAFT M. (ed.), 1970, Family, Class and Education, Longman, London.
• ESLAND G., 1971, Teaching and Learning as the Organization of Knowledge, [in:] M.F.D. Young (ed.), Knowledge and Control, Collier–Macmillan, London.
• GIROUX H.A., 1981, Ideology, Culture, and the process of Schooling, Temple University Press, Philadelphia.
• GIROUX H.A. 2005a, Border Crossings, Cultural Workers and the Politics of Education, Routledge, New York.
• GIROUX H.A., 2005b, Schooling and the Struggle for Public Life. Democracy’s Promise and Education’s Challenge, 2nd ed., Paradigm Publishers, Boulder.
• GIROUX H.A., SEARLS-GIROUX S., 2004, Take Back Higher Education: Race, Youth, and the Crisis of Democracy in the Post-Civil Rights Era, Palgrave, MacMillan, New York.
• GREEN A., RIKOWSKI G., RADUNTZ H. (eds.), 2007, Renewing Dialogues in Marxism and Education, Palgrave, MacMillan, London.
• ILLICH I., 1971, Deschooling Society, Calder & Boyars, London.
• KWIECIŃSKI Z., 2002, Nieuniknione? Funkcje alfabetyzacji w dorosłości, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń–Olsztyn.
• KWIECIŃSKI Z., 2010, Przedmowa – dyskurs konieczny, [w:] H.A. Giroux, L. Witkowski, Edukacja i sfera publiczna. Idee i doświadczenia pedagogiki radykalnej, Impuls, Kraków.
• LACEY C., 1970, Hightown Grammar, Manchester University Press, Manchester.
• MARKS K., ENGELS F., 1887, Capital. A Critique of Political Economy. Vol. I, Book One: The Process of Production of Capital, transl. S. Moore and E. Aveling, ed. by F. Engels Progress Publishers, Moscow, https://www.marxists.org/archive/marx/works/download/pdf/Capital-Volume-I.pdf (dostęp: 7.01.2015).
• MARKS K., ENGELS F., Manifest Komunistyczny, Tower Press, Gdańsk, 2000, http://libertarianin.org/Ebooks/Wrogowie_wolnosci/Marks__Manifest_komunistyczny__.pdf (dostęp: 9.01.2015).
• MARKS K., ENEGLS F., 1949, Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej, [w:] K. Marks, F. Enegls, Dzieła wybrane, t. 1, Książka i Wiedza, Warszawa.
• MARKS K., ENGELS F., 1975, Ideologia niemiecka, [w:] K. Marks, F. Enegls, Dzieła. t. 3, Książka i Wiedza, Warszawa.
• MEIGHAN R., Socjologia edukacji, przeł. E. Kiszkurno-Koziej, Z. Knutsen, P. Kwieciński, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• PARSONS T., 1959, The School Class as a Social System: Some of Its Functions in American Society, Harvard Educational Review, Vol. 29, No. 4.
• ROBBINS D., 1998, The Need for an Epistemological “Break”, [in:] M. Grenfell, D. James (eds.), Bourdieu and Education: Acts of Practical Theory, Falmer Press, Taylor & Francis, Inc., Bristol.
• SNYDER B.R., 1970, The Hidden Curriculum, Alfred A. Knopf, New York.
• WHITTY G., 1985, Sociology and School Knowledge: Curriculum Theory, Research, and Politics, Methuen & Co., Ltd., London.
• WILLIAMS R., 1965, The Long Revolution, Penguin, Harmondsworth.
• WILLIAMS R., 1976, Base and Superstructure in Marxist Cultural Theory, [in:] R. Dale et. al. (eds.), Schooling and Capitalism. A Sociological Reader, Routledge & Kegan Paul, London.
• WILLIS P., 1977, Learning to Labour: How Working Class Kids Get Working Class Jobs?, Saxon House, Farnborough.
• WILLIS P., 1983, Cultural Production and Theories of Reproduction, [in:] L. Barton, S. Walker (eds.), Race, Class and Education, Croom-Helm, London.
• WITKOWSKI L., 2010, O stanie i problemach recepcji amerykańskiej pedagogiki radykalnej w Polsce, [w:] H. A. Giroux, L. Witkowski, Edukacja i sfera publiczna. Idee i doświadczenia pedagogiki radykalnej, Impuls, Kraków.
• VULLIAMY G., 1976, What Counts as School Music?, [in:] G. Whitty, M.F.D. Young (eds.), Explorations in the Politics of School Knowledge, Nafferton Books, Driffield.
• YOUNG M.F.D. (ed.), 1971a, Knowledge and Control: New Directions for the Sociology of Education, Collier–Macmillan, London.
• YOUNG M.F.D., 1971b, An Approach to the Study of Curricula as Socially Constructed Knowledge, [in:] M.F.D. Young (ed.), Knowledge and Control..., Collier, MacMillan, London.
• YOUNG M.F.D., 1972, On the Politics of Educational Knowledge, Economy and Society, No. 1.
• YOUNG M.F.D., 1973, Curricula and the Social Organisation of Knowledge, [in:] R. Brown (ed.), Knowledge, Education and Cultural Change, Tavistock, London.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2142460