Znaczenie kategorii „zagrożenie stereotypem” dla procesu nauczania i uczenia się

• Authors: Szymon Borsich

Title variants

EN

The Meaning of the Notion of “Stereotype Threat” for the Teaching and Learning Process

Abstracts

EN

A stereotype threat can relate to all students belonging to stigmatized groups referred to as less gifted. The fear of confirming a negative stereotype is an important factor adversely impacting the branded persons’ capacity to carry out tasks. This phenomenon is a particular risk to children and youths as they are more prone to be affected by it and who, by submitting to the stereotype of being less gifted, achieve poorer educational results. The article presents the stereotype threat in the context of Bernard Weiner’s attribution theory. It aims at providing a better understanding of the possible mechanisms in the process of an individual’s self-assessment. It also touches upon the potential factors mitigating the stereotype threat connected to a change in perceiving intelligence and skills as inborn traits as well as environmental factors that could be an additional source of support. The conclusions may be helpful when working with students threatened by stereotypes and thus contribute to their chance of achieving an academic success.

PL

Zagrożenie stereotypem może dotyczyć wszystkich uczniów, którzy należą do stygmatyzowanych grup określanych mianem mało zdolnych. Niepokój związany z perspektywą potwierdzania negatywnego stereotypu jest istotnym czynnikiem pogarszającym wykonanie zadań przez osoby nim objęte. Zjawisko to stanowi szczególne zagrożenie dla dzieci i młodzieży, są one bowiem bardziej podatne na jego wpływ, a ulegając stereotypowi niskich zdolności, osiągają gorsze wyniki w procesie edukacji. W artykule zagrożenie stereotypem zostało przedstawione w kontekście teorii atrybucji B. Weinera. Jego celem jest lepsze zrozumienia możliwych mechanizmów występujących w procesie samooceny jednostki. Przedmiotem rozważań są także czynniki redukujące zagrożenie stereotypem związane ze zmianą postrzegania inteligencji i zdolności jako cech wrodzonych, a także czynniki środowiskowe mogące stanowić źródło dodatkowego wsparcia. Wnioski z dokonanej analizy mogą być pomocne w pracy z uczniami zagrożonymi stereotypem, a tym samym przyczynić się do zwiększania ich szans na sukces szkolny.

Keywords

PL

pedagogika; zagrożenie stereotypem; atrybucje; inteligencja; wyniki w nauce

EN

pedagogy; stereotype threat; attribution; intelligence; educational results

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej
• Journal: Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja
• Year: 2016
• Volume: 19
• Issue: 3(75)
• Pages: 67-88

Dates

published

2016

Contributors

author

Szymon Borsich

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz

• https://orcid.org/0000000196357087

References

• ARONSON J., 2004, The threat of stereotype, Educational Leadership, 62(3).
• ARONSON J., LUSTINA M., GOOD C., KEOUGH K., STEELE C., BROWN J., 1999, When white men can’t do math: necessary and sufficient factors in stereotype threat, Journal of Experimental Social Psychology, 35(1).
• BEDYŃSKA S., 2013, Długofalowe skutki zagrożenia stereotypem. Moderacyjna rola identyfikacji z własną grupą i z dziedziną, Studia Psychologiczne, 51(3).
• BEDYŃSKA S., DRESZER J., 2006, Wyśmiej stereotyp! Czynniki redukujące zagrożenie stereotypem, Psychologia Społeczna, 2(2).
• BORUCKA A., OSTASZEWSKI K., 2012, Czynniki i procesy resilience wśród dzieci krzywdzonych, Dziecko Krzywdzone, 3.
• BRYCZ H., 2004, Trafność spostrzegania własnych i cudzych zachowań, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
• CRISP R., TURNER R., 2011, Cognitive Adaptation to the Experience of Social and Cultural Diversity. Psychological Bulletin, 137(2).
• DOROSZEWSKI W., 1996, Słownik języka polskiego PWN, Pozyskano z: http://doroszewski.pwn.pl
• DRĄŻKOWSKI D., 2014, Interwencje redukujące zagrożenie stereotypem, Edukacja, 3(128).
• FESTINGER L., 2007, Dysonans poznawczy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• FORSTERLING F., 2005, Atrybucje. Podstawowe teorie, badania i zastosowanie, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
• GARDNER H., 2002, Inteligencje wielorakie, Media Rodzina, Poznań.
• GOLEMAN D., 1997, Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina, Poznań.
• HAWROT A., PISAREK J., 2012, Inteligencja a wyniki nauczania (Raport tematyczny z badania: Szkolne, psychologiczne i społeczne uwarunkowania wyników nauczania na I etapie edukacyjnym), Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
• JUNIK W., 2011, Zjawisko rezyliencji – wybrane problemy metodologiczne, [w:] W. Junik (red.), Resilience. Teoria – badania – praktyka, Wydawnictwo Parpamedia, Warszawa.
• KAHNEMANN D., 2012, Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań.
• MARUSZEWSKI T., DOLIŃSKI D., ŁUKASZEWSKI W., MARSZAŁ-WIŚNIEWSKA M., 2008, Emocje i motywacja, [w:] J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia, t. 1, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
• NĘCKA E., 2009, Inteligencja jest procesem, [w:] J. Kozielecki (red.), Nowe idee w psychologii, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
• NISBETT R.E., 2010, Inteligencja, sposoby oddziaływania na IQ, Wydawnictwo Smak słowa, Sopot.
• OBUCHOWSKI K., 1995, Przez galaktykę potrzeb. Psychologia dążeń ludzkich, Zysk i S-ka, Poznań.
• OSTASZEWSKI K., 2014, Zachowania ryzykowne młodzieży w perspektywie mechanizmów resilience, Wydawnictwo Instytutu Psychiatrii i Neurologii, Warszawa.
• PISULA W., ONISZCZENKO W., 2008, Genetyka zachowania i psychologia ewolucyjna, [w:] J. Strelau, D. Doliński, Psychologia, t. 1, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
• SEUL S., 2009, Kontekst społeczny w późnym dzieciństwie a rola ucznia, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
• STEELE C.M., 1997, A threat in the air: how stereotypes shape intellectual identity and performance, American Psychologist, 52(6).
• STEELE C.M., ARONSON J., 1995, Stereotype Threat and Intellectual Test Performance of African Americans, Journal of Personality and Social Psychology, 69.
• SWANN W., ELY R., 2013, Konflikt woli: autoweryfikacja lub behawioralna konfirmacja, [w:] S. Trusz (red.), Efekty oczekiwań interpersonalnych, Scholar, Warszawa.
• TAJFEL H., BILLIG M., BUNDY R., FLAMENT C., 1971, Social categorization and intergroup behaviour, European Journal of Social Psychology, 1(2).
• TRUSZ S., 2013, Efekty oczekiwań interpersonalnych: ujęcie interdyscyplinarne, [w:] S. Trusz (red.), Efekty oczekiwań interpersonalnych, Scholar, Warszawa.
• WEIGL B., 1999, Stereotypy i uprzedzenia etniczne u dzieci i młodzieży – studium empiryczne, Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, Warszawa.
• WOJCISZKE B., DOLIŃSKI D., 2008, Psychologia społeczna. Poznanie społeczne, [w:] J. Strelau, D. Doliński, Psychologia, t. 2, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
• ZIMBARDO P., BOYD J., 2009, Paradoks czasu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2140711